fuqarolik protsessual huquqi tamoyillari Reja: 1. Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillari haqida umumiy ma'lumot. 2. Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillarining amaliyotda qo‘llanilishi. 3. Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillarining huquqiy ahamiyati va qonuniy yondashuv. 1.Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillari haqida umumiy ma'lumot. Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillari – fuqarolik sudlarida ish yuritish va sud muhokamasini tashkil etishning asosiy yo‘nalishlari, hamda fuqarolik ishi bo‘yicha sud jarayonini olib borishda asos qilib olinadigan prinsiplar bo‘lib, ularning yuritilishi sud tizimining samarali ishlashini ta’minlaydi. Ushbu tamoyillarni tushunish, sud tizimining adolatli va qonuniy ishlashini kafolatlash uchun juda muhimdir. Adolat tamoyili •Adolat tamoyili sud jarayonida barcha tomonlarning huquqlari va erkinliklarini teng himoya qilishni anglatadi. •Sud barcha ishtirokchilarga imkoniyat berishi kerak, ya'ni ular o‘z nuqtai nazarlarini ifoda etishda teng sharoitlarga ega bo‘lishlari zarur. •Sud tomonidan qaror qabul qilishda tomonlar o‘rtasida adolatli muvozanat ta'minlanadi. Jamoatchiliktamoyili •Fuqarolik protsessida jamoatchilikka oshkora muhokama qilish imkoniyati berilishi kerak. •Sud majlislariga keng jamoatchilikni jalb qilish va sud qarorlari ochiq bo‘lishi zarur. •Shuningdek, sudlar qarorlari jamoatchilikka taqdimetiladi va bu qarorlar umumiy tartibda e'lon qilinishi kerak. Xatolikni bartaraf etish tamoyili: O‘ziga xoslik tamoyili: •Har bir fuqarolik ishi o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lishi mumkin. Sud har bir ishni uning individual xususiyatlarini inobatga olgan holda ko‘rib chiqishi kerak. •Bu tamoyil ishtirokchilarning holatiga qarab, sudning qarorlari va yondashuvini moslashtirishni anglatadi. •Sud jarayonida sud xatoliklari aniqlansa, uni tuzatish, apellyatsiya va kassatsiya jarayonlari orqali bartaraf etish imkoniyati mavjud. •Tomonlar xatolikka qarshi fikr bildirishi va o‘z huquqlarini himoya qilish imkoniyatiga ega bo‘lishi kerak. Tomonlar orasida tenglikni ta'minlash, ya'ni har bir tomon o‘z da'volarini, huquqlarini va manfaatlarini himoya qilish uchun teng imkoniyatlarga ega bo‘lishi kerak. Sud tarafidan xolis va birmuncha muvozanatli yondoshuv ta'minlanishi lozim Tomonlar sudga murojaat qilishda va o‘z ishlarini ko‘rishda erkinlikka ega bo‘lishi kerak .Buning uchun sudda ishtirokchilar faqat qonun asosida harakat qilishlari va o‘z tanlovlarini amalga oshirishlari mumkin. Fuqarolik protsessual huquqi jarayonida o‘zgaruvchanlik mavjud bo‘lishi mumkin, ya'ni sud jarayoni davomida tomonlar ishni o‘zgartirish, to‘xtatish yoki qayta ko‘rib chiqish imkoniyatiga ega. Tenglik tamoyili Erkinlik tamoyili O‘zgaruvchanlik tamoyili 2.Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillarining amaliyotda qo‘llanilishi. Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillari – bu sud jarayonida adolat, qonuniylik va tenglikni ta'minlashga qaratilgan asosiy prinsiplar. Ular sud jarayonining asosiy yo‘nalishlarini belgilaydi va ishtirokchilarning huquq va erkinliklarini himoya qiladi. Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillarining amaliyotda qo‘llanilishi Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillari sud ishlarini samarali olib borishda, sudlovchilarning xolis va adolatli qarorlar chiqarishida, shuningdek, tomonlarning huquqlarini himoya qilishda muhimrol o'ynaydi. Tamoyilning mohiyati: Adolat tamoyili sudning tarafsizlik, xolislik va qonunlarga asoslangan qaror chiqarishni ta’minlashini anglatadi. Tomonlar o‘z huquqlarini himoya qilishda teng sharoitlarga ega bo‘lishi kerak. Amaliyotdagi qo‘llanilishi:Sud, ishni ko‘rib chiqishda barcha tomonlarning fikrini eshitib, ularning huquq va manfaatlarini teng darajada hisobga olishi lozim. Tamoyilning mohiyati: Jamoatchilik tamoyili sud jarayonining ochiqligi va shaffofligini ta’minlashni anglatadi. Sud muhokamasi va qarorlar umumiy e'lon qilinishi kerak. Amaliyotdagi qo‘llanilishi:Sud majlislariga jamoatchilikni jalb qilish va ularni erkin va ochiq ko‘rish imkoniyatini yaratish. Tamoyilning mohiyati: Fuqarolik protsessida tenglik tamoyili, har bir tomonning o‘z huquqlarini amalga oshirishda teng imkoniyatga ega bo‘lishini anglatadi. Erkinlik tamoyili esa, har bir tomonning sudga murojaat qilish va o‘zining da'volarini himoya qilishda erkin bo‘lishini ta'minlaydi. Amaliyotdagi qo‘llanilishi:Tomonlarning o‘z ishlarini erkin ravishda ko‘rsatishlari, dalillarni taqdim etishlari va javob berishlari uchun teng sharoit yaratish. adolat tamoyili jamoatchilik tamoyili Tenglik va erkinlik tamoyili 3.Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillarining huquqiy ahamiyati va qonuniy yondashuv. Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillari —sud jarayonlarida qonuniylik va adolatni ta'minlashga qaratilgan asosiy qo‘llaniladigan prinsiplar bo‘lib, ular barcha fuqarolik ishi bo‘yicha sud faoliyatining asosiy yo‘nalishlarini belgilaydi. Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillari jamiyatda qonuniylik va huquqiy davlatni shakllantirishda muhimahamiyatga ega. Fuqarolik protsessual huquqi tamoyillari davlat tomonidan ta'minlanadigan huquqiy normalar va qonunlar asosida shakllanadi. Ular sud tizimining adolatli va xolis ishlashini ta'minlashga xizmat qiladi. Tamoyillar, shuningdek, fuqarolarni adolatli sud ishlarida qatnashish huquqini himoya qiladi va har bir tomonning huquqlarini teng ravishda hisobga olishga imkon yaratadi.