Bellashuvlarning mazmuni va ularni tashkil qilish usullari. Umumiy oʻrta taʼlim muassasalarida. Sinfdan va maktabdan tashqari tadbirlarni tashkil etish usullari Reja: 1.Sinfdan tashqari tadbirlarni oʻtkazishning ahamiyati. 2.Sinfdan tashqari tadbirlarning turlari 3.Sinfdan va maktabdan tashqari tadbirlarni tashkil etishning oʻziga xos shakllari. 4.Tadbirlarni rejalashtirish va tayyorlash. Bugungi navqiron yoshlarimiz yurtimizda demokratik davlat, fuqarolik jamiyati taraqqiy topgan iqtisodiyot, shular asosida erkin va farorvon hayot barpo etishda, barcha ezgu orzu-umidlarimizga erishishda Vatanimizning haqiqiy tayanchi va suyanchi boʻladi. Yosh avlod taʼlim-tarbiyasiga katta eʼtibor berish bugungi kundagi eng dolzarb vazifalardan hisoblanadi. Sinfdan va maktabdan tashqari ishlarning barcha turlarida amalga oshirilayotgan va yana qayta tiklanayotgan turli dasturlarida shaxs shakllanishiga, uning maʼnaviy kamolotiga, murakkab hayot yoʻlida maʼnaviy masʼuliyat bilan yashashga oʻrganishni shakllantirishga alohida eʼtibor qaratish lozim. Sinfdan tashqari ishlarning ahamiyati. Oʻquvchi taʼlim -tarbiyasida sinfdan va maktabdan tashqari ishlar alohida oʻrin tutadi. Faqatgina sinfda bilim olish bilan chegaralanibgina qolmay, balki turli-tuman koʻngilochar tadbirlarda, bayram va kechalarda, intellektual oʻyinlarda ishtirok etish oʻquvchining dunyoqarashini kengaytiradi. Sinfdan tashqari ishlarda oʻquvchi hushyorlikni, xushmuomalalikni, topqirlikni, tez va aniq fikrlashni oʻrganadi. Baʼzi oʻquvchilar borki, ular fanlarga uncha qiziqmaydilar, balki turli tadbirlarga qiziqib, faol ishtirok etishga harakat qiladilar. Balki bu bolalar noyob isteʼdod, qobiliyat, mohir talant sohibidir. U oʻzining shu xislatlarini namoyon qilish uchun imkon topa olmayotgandir. Balki u ajoyib ovoz sohibidir, yoki betakror moʻyqalam ustasidir.... Ana shunday tortinchoq, biroq isteʼdodli bolalar tanlov va tadbirlarda kashf etiladi. Bularni harakatga keltiruvchi kuch bu sinfdan tashqari ishlardir. Sinfdan tashqari ishlar bir necha turlarga boʻlinadi. Masalan, quyidagi turlarini koʻrsatib oʻtish mumkin: Seminarlar. Davra suhbatlari. Mavzuiy uchrashuvlar. Musobaqalar. Ekskursiyalar. Sahna koʻrinishlari. Intellektual oʻyinlar. Loyihalar tanlovi. Toʻgaraklar. Koʻrik-tanlovlar. Aksiyalar. Bayram tadbirlari. Tantanali marosimlar... Seminarlar tashkil etish Seminar – bu maʼlum mavzuga bagʻishlangan axborotni tegishli soha mutaxassislariga yetkazish vositasidir. Seminarning maqsadiga koʻra turlari: ish tajribalarni ommalashtirish; kasbiy malaka va mahoratni oshirishga oid maʼlumotlarni yetkazish; tashkilot yoki jamoa faoliyatiga oid maʼlumotlarni berish; aniq bir muammoga eʼtiborni qaratish yuzasidan statistik maʼlumotlar tahlilini berish. Seminarlarni tashkil etish tartibi: - mavzuga oid materiallar toʻplash; - tegishli mutaxassislarni jalb qilish; - seminar dasturi va taklifnomasini ishlab chiqish; - ishtirokchilar roʻyxatini tuzish; - seminar oʻtish joyini mavzuga oid koʻrgazmalar bilan jihozlash; - texnik vosita bilan taʼminlash (ekran, proyektor, video-audio magnitofon, mikrofon). Seminarlarni tashkil etish davomida qoʻllanilishi tavsiya etiladigan samarali usullar: anʼanaviy maʼruza; taqdimot; trening-mashgʻulot. Davra suhbatlarini tashkil etish Davra suhbati – gʻoyalar yoki maʼlum bir muammo yechimini hamkorlikda topishning samarali shaklidir. Davra suhbatida ishtirokchilar biror-bir mavzu boʻyicha oʻz bilimlarini chuqurlashtiradi, mavjud bilimlarni qoʻllash imkoniyatiga ega boʻladi va jamoada ishlashni oʻrganish orqali taklif etilgan fikrlar orasidan oqilonasini tanlab olish asosida yagona fikrga kelish koʻnikmalari shakllantiriladi. Davra suhbati turlari: gʻoyani rivojlantirishga bagʻishlangan; muammoning yechimini topishga qaratilgan; global muammolarga jamoatchilik eʼtiborini qaratishga moʻljallangan; yoshlarning ijod namunalarini namoyish etishga bagʻishlangan. Davra suhbatlarini tashkil etish tartibi: Tayyorgarlik davri: - davra suhbati mavzusini va koʻriladigan masalalarni aniqlash uchun yoshlar oʻrtasida soʻrovnoma oʻtkazish; - qatnashchilarga oldindan mavzuni eʼlon qilish; - mavzuga oid materiallarni toʻplash. 2. Tashkiliy davr: - qatnashchilardan guruhlarni shakllantirish; - davrani olib boruvchini tayinlash; - olimlar, sanʼat ustalari, tajribali mutaxassislarni jalb qilish; - mavzuga oid metodik qoʻllanma, adabiyot, maqolalar, statistik maʼlumotlar bilan taʼminlash; - ssenariyni ishlab chiqish. Davra suhbatlarini tashkil etish davomida qoʻllanilishi tavsiya etiladigan samarali usullar: aqliy hujum; brifing; insert. Davra suhbatlarini tashkil etishning namunaviy mavzulari: Mavzuiy uchrashuvlarni tashkil etish Mavzuiy uchrashuvlar – yoshlarning maʼlum bir tantanali sanaga, qiziqarli mavzuga yoki biror-bir ijtimoiy ahamiyatli hodisaga bagʻishlangan sohaning yetuk namoyandalari bilan oʻtkaziladigan tadbiridir. Mavzuiy uchrashuv turlari: ijtimoiy ahamiyatli hodisalarni oʻrganish; sanʼat va madaniyat sohasi bilan tanishish; fan arboblari va faxriylar, ustozlar ish tajribasini oʻrganish; huquq-tartibot organlari bilan muloqot; mudofaa va davlat idoralari vakillari bilan muloqot; tibbiyot muassasalari vakillari bilan muloqot. Mavzuiy uchrashuvlarni tashkil etish tartibi: - uchrashuv dasturini ishlab chiqish va taklifnomalarni tayyorlash; - olimlar, sanʼat ustalari va tajribali mutaxassislarni taklif etish; - mavzuga oid koʻrgazmali qurollar bilan zalni jihozlash; - davrani olib boruvchini tayinlash; - texnika vositalari bilan taʼminlash. Mavzuiy uchrashuvlarni tashkil etish davomida qoʻllanilishi tavsiya etiladigan samarali usullar: brifing; ogʻzaki davra suhbati; anʼanaviy maʼruza; ilgarilangan maʼruza; taqdimot. Intellektual oʻyinlarni tashkil etishdan iborat. FOYDАLАNGАN АDАBIYOTLАR RO‘YXАTI 1. Аbramovich S.А. Uroki vneklasnogo chteniya v 7-8 klassax M, L. 1964. 2. Bo‘ronov M. O‘zbek tili o‘qitish metodikasining baʼzi masalalari Nukus, «Bilim» 1998. 3. Bo‘ronov M. O‘qituvchilar nutqidagi dialektal xatolar va ularni bartaraf qilish yo‘llari. Nukus, «Qoraqalpog‘iston», 1990. 4. Ziyodova T. Tilsim topishmoqlari-nutqiy faoliyatini shakllantirish omili. Toshkent, «O‘qituvchi» 1999. 5. Yoqubjonova O. Ona tilidan sinfdan tashqari ishlar. Toshkent, «O‘qituvchi» 1984. 6. Tursunov U, Muxtarov J. Rahmatullaev Sh. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Toshkent. 1992. 7. Umumiy o‘rta taʼlimning davlat taʼlim standarti va o‘quv dasturi Ona tili, O‘zbek tili (taʼlim boshqa tilda olib boriladigan maktablar uchun) 1999 yil, 1-maxsus son. 8. Shomaqsudov Sh, Shoahmedov Sh. Nega shunday deymiz. Toshkent, 1988. 9. G‘ulomov А.Q. Neʼmatov H. G‘. Ona tili taʼlimi mazmuni. T, «O‘qituvchi» 1995. 10. O‘zbek va qoraqalpoq tillarining lug‘atlari maktab darsliklari.