BERK ZANJIR UCHUN OM QONUNI. TARMOQLANGAN ZANJIRLAR. KIRXGOF QOIDALARI

Yuklangan vaqt

2024-12-18

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

4

Faytl hajmi

70,0 KB


BERK ZANJIR UCHUN OM QONUNI. TARMOQLANGAN ZANJIRLAR. KIRXGOF QOIDALARI Reja: 1. Berk zanjir uchun Om qonuni. 2. Tarmoqlangan zanjirlar 3. Kirxgof qoidalari Amalda murakkab tarmoqlangan zanjirlar bilan ishlashga to‘g‘ri keladi. 1 - rasmda shunday tarmoqlangan zanjir tasvirlangan. Bu zanjirda 7 ta zanjir qismlari va beshta A, B, C, D, F tarmoqlanish tugunlari mavjud bo‘lib, bu nuqtalarda 3 tagacha o‘tkazgichlar (simlar) tutashadi. Zanjirning 7 ta qismlari tarkibida r1, r2,……r7 qarshiliklar va 1, 2,........7 manbalar mavjuddir. 1 - rasm. Murakkab elektr zanjirida o‘tkazgichlarning tutashish nuqtalari Zanjirning barcha qismlarida tok kuchini hisoblashga harakat qilamiz. Tarmoqlanish tugunlaridan 7 - sini olamiz. Bu nuqtada i3, i4, toklar oqadigan 3, 4 BERK ZANJIR UCHUN OM QONUNI. TARMOQLANGAN ZANJIRLAR. KIRXGOF QOIDALARI Reja: 1. Berk zanjir uchun Om qonuni. 2. Tarmoqlangan zanjirlar 3. Kirxgof qoidalari Amalda murakkab tarmoqlangan zanjirlar bilan ishlashga to‘g‘ri keladi. 1 - rasmda shunday tarmoqlangan zanjir tasvirlangan. Bu zanjirda 7 ta zanjir qismlari va beshta A, B, C, D, F tarmoqlanish tugunlari mavjud bo‘lib, bu nuqtalarda 3 tagacha o‘tkazgichlar (simlar) tutashadi. Zanjirning 7 ta qismlari tarkibida r1, r2,……r7 qarshiliklar va 1, 2,........7 manbalar mavjuddir. 1 - rasm. Murakkab elektr zanjirida o‘tkazgichlarning tutashish nuqtalari Zanjirning barcha qismlarida tok kuchini hisoblashga harakat qilamiz. Tarmoqlanish tugunlaridan 7 - sini olamiz. Bu nuqtada i3, i4, toklar oqadigan 3, 4 va 7 zanjirning qismlari tutashadi. 7 - nuqtaga keluvchi i3 tokning ishorasini musbat, nuqtadan tarqaluvchi i4 va i7 toklar ishorasini manfiy, deb hisoblaymiz. Birlik vaqt ichida 7 – tugunga keluvchi zaryadlar miqdori yuqorida keltirilgan toklarning algebraik yig‘indisiga tengdir i3 - i4 - i7. Agarda zanjirda toklar doimiy bo‘lsa, natijaviy tok nolga teng bo‘ladi, chunki, aks holda kuzatilayotgan nuqta potentsiali vaqt bo‘yicha o‘zgargan bo‘lar edi. Bu qoida zanjirning barcha tarmoqlanish nuqtalariga talluqlidir. Shu sababli, elektr zanjirning tuguniga keluvchi toklarning algebraik yig‘indisi tugundan chiquvchi toklarning algebraik yig‘indisiga teng bo‘ladi va shu nuqtadagi natijaviy tok qiymati nolga teng bo‘ladi:    n i k i 1 0 , Bu ifoda Kirxgofning birinchi qoidasi deb ataladi. Murakkab elektr zanjirning A B C F A yopiq konturini olamiz. Uning alohida qismlariga zanjirning bir qismi uchun Om qonunini qo‘llaymiz. U holda A va V nuqtalardagi potentsiallar farqi uchun quyidagiga ega bo‘lamiz: 1 1 1      r i U U U B A AB Zanjirning boshqa qismlariga ham qo‘llasak: 4 4 4 3 3 3 2 2 2 , ,             r i U U r i U U r i U U A F F C C B Bu tengliklarni hadma-had qo‘shsak, chap tarafdagi hadlar yig‘indisi nolga teng bo‘ladi va quyidagi ifodaga ega bo‘lamiz: 4 3 2 1 4 4 3 3 2 2 1 1            r i r i r i r i Elektr zanjirning istalgan yopiq konturi uchun shunday munosabat doimo o‘rinlidir: va 7 zanjirning qismlari tutashadi. 7 - nuqtaga keluvchi i3 tokning ishorasini musbat, nuqtadan tarqaluvchi i4 va i7 toklar ishorasini manfiy, deb hisoblaymiz. Birlik vaqt ichida 7 – tugunga keluvchi zaryadlar miqdori yuqorida keltirilgan toklarning algebraik yig‘indisiga tengdir i3 - i4 - i7. Agarda zanjirda toklar doimiy bo‘lsa, natijaviy tok nolga teng bo‘ladi, chunki, aks holda kuzatilayotgan nuqta potentsiali vaqt bo‘yicha o‘zgargan bo‘lar edi. Bu qoida zanjirning barcha tarmoqlanish nuqtalariga talluqlidir. Shu sababli, elektr zanjirning tuguniga keluvchi toklarning algebraik yig‘indisi tugundan chiquvchi toklarning algebraik yig‘indisiga teng bo‘ladi va shu nuqtadagi natijaviy tok qiymati nolga teng bo‘ladi:    n i k i 1 0 , Bu ifoda Kirxgofning birinchi qoidasi deb ataladi. Murakkab elektr zanjirning A B C F A yopiq konturini olamiz. Uning alohida qismlariga zanjirning bir qismi uchun Om qonunini qo‘llaymiz. U holda A va V nuqtalardagi potentsiallar farqi uchun quyidagiga ega bo‘lamiz: 1 1 1      r i U U U B A AB Zanjirning boshqa qismlariga ham qo‘llasak: 4 4 4 3 3 3 2 2 2 , ,             r i U U r i U U r i U U A F F C C B Bu tengliklarni hadma-had qo‘shsak, chap tarafdagi hadlar yig‘indisi nolga teng bo‘ladi va quyidagi ifodaga ega bo‘lamiz: 4 3 2 1 4 4 3 3 2 2 1 1            r i r i r i r i Elektr zanjirning istalgan yopiq konturi uchun shunday munosabat doimo o‘rinlidir:       n i i n i i i R I 1 1  , Bu Kirxgofning ikkinchi qoidasi deb ataladi va uni shunday ta’riflash mumkin: tarmoqlangan elektr zanjirining ixtiyoriy yopiq konturi qismlaridagi tok kuchlarining mos ravishda qarshiliklarga ko‘paytmalarining algebraik yig‘indisi, shu konturdagi EYuKlarning algebraik yig‘indisiga tengdir. TEST 1. Tugunlar uchun Kirxgof qoidasini aniqlang: A) i i k i k I R     B) I r R    C) 0   k k I D)    n i i R R 1 2. Kontur uchun Kirxgof qoidasini aniqlang: A) i i k i k I R     B) I r R    C) 0   k k I D)    n i i R R 1 3. Agar elektr zanjirining tashqi qarshiligi tok manbaining ichki qarshiligiga teng bo’lsa, tok manbaining FIK i necha foizga teng? А) 25%. В) 35%. С) 40%. D) 75%. 4. Har bir tomoninig qarshiligi R bo’lgan teng tomonli uchburchakning ikki uchi orasidagi qarshilikni toping A) R/2.В) 3R/2. С) 6R. D) 2R/3. 5. Tok kuchi 20 4 I t   qonun bo’yicha o’zgaradi. 2 sekundda o’kazgich orqali qancha zaryad miqdori o’tadi. А) 20 C. В) 4 C. С) 48 C. D) 24 C. 6. O’tkazgich orqali o’tayotgan elektr zaryadi 20 4 q t   qonun bo’yicha o’zgaradi. 2 sekundda o’tkazgichdagi tok kuchini aniqlang.       n i i n i i i R I 1 1  , Bu Kirxgofning ikkinchi qoidasi deb ataladi va uni shunday ta’riflash mumkin: tarmoqlangan elektr zanjirining ixtiyoriy yopiq konturi qismlaridagi tok kuchlarining mos ravishda qarshiliklarga ko‘paytmalarining algebraik yig‘indisi, shu konturdagi EYuKlarning algebraik yig‘indisiga tengdir. TEST 1. Tugunlar uchun Kirxgof qoidasini aniqlang: A) i i k i k I R     B) I r R    C) 0   k k I D)    n i i R R 1 2. Kontur uchun Kirxgof qoidasini aniqlang: A) i i k i k I R     B) I r R    C) 0   k k I D)    n i i R R 1 3. Agar elektr zanjirining tashqi qarshiligi tok manbaining ichki qarshiligiga teng bo’lsa, tok manbaining FIK i necha foizga teng? А) 25%. В) 35%. С) 40%. D) 75%. 4. Har bir tomoninig qarshiligi R bo’lgan teng tomonli uchburchakning ikki uchi orasidagi qarshilikni toping A) R/2.В) 3R/2. С) 6R. D) 2R/3. 5. Tok kuchi 20 4 I t   qonun bo’yicha o’zgaradi. 2 sekundda o’kazgich orqali qancha zaryad miqdori o’tadi. А) 20 C. В) 4 C. С) 48 C. D) 24 C. 6. O’tkazgich orqali o’tayotgan elektr zaryadi 20 4 q t   qonun bo’yicha o’zgaradi. 2 sekundda o’tkazgichdagi tok kuchini aniqlang. А) 48А. В) 4А. С) 24. D) 20 А. А) 48А. В) 4А. С) 24. D) 20 А.