MAVZU: BOLALARDA DISBAKTERIOZLAR
Reja:
1. Disbakterioz va kasallikning sabablari.
2. Bolalarga yuqish yo`llari.
3. Davolash va profilaktika usullari.
Inson organizmida bakteriyalarning ma’lum guruhlari mavjud.
Bu holda, har bir muayyan soha uchun, og’iz bo’shlig’i, ichak,
tomoq yoki qin bo’ladimi, bu mikroorganizmlar majmui farq
qiladi. Bundan tashqari, har bir kishi uchun bu bakteriyalar
kombinatsiyalari ko’pincha individualdir. Shifokorlar bu optimal
bakteriyalar
majmuasini
«eubioz«,
ba’zan
esa
ichakning
biotsenozi
deb
atashadi,
uning
tarkibi,
miqdori
yoki
xususiyatlarining buzilishi
esa
«disbakterioz» deb ataladi.
Ushbu maqolada esa biz disbakteriozning o’ziga xos shaklini —
ichak mikroflorasining buzilishini ko’rib chiqamiz.
Bu holat yoki kasallik (ikkinchi tushuncha hozirgacha bahs va
munozaralarga
sabab
bo’lmoqda)
jiddiyligiga
qarab
belgilari
standart alomatlar bilan kechadi, biroq, ichak disbakteriozi paydo
bo’lishi
sabablari
tubdan
farq
qilishi
mumkin.
Oddiygina
ovqatlanish
ratsionini
o’zgartirish,
suv
kimyoviy
tarkibining o’zgarishi (boshqa joyga ko’chib o’tish tufayli), iqlim
o’zgarishi,
stress,
ovqatlanish
—
ichakning
shartli
patogen
mikroflorasida o’zgarishlarga olib kelishi va disbakterioz belgilari
sifatida
namoyon
bo’lishi
mumkin.
Shu
bilan
bir
qatorda,
disbakteriozga
oziq-ovqatdan
zaharlanish,
antibiotiklardan
foydalanish yoki oshqozon-ichak trakti kasalliklari sababchi bo’lishi
mumkin. Eng muhimi, ichak mikroflorasi buzilishining alomatlaridan
xalos bo’lish uchun, birinchi navbatda bunday holatning paydo
bo’lishiga sababchi bo’layotgan omillar bilan kurashish kerak.
Mikroflora
o’zgarishining
jiddiyligiga
qarab
disbakterioz
to’rt
bosqichga bo’linadi, ularning har biri o’z belgi va alomatlariga ega.
Keling,
ularni
jadval
shaklida
aniqlik
bilan
ko’rib
chiqamiz:
Disbakterioz bosqichi
Alomatlari
Bartaraf qilish usullari va ehtimolli
asoratlari
Birinchi bosqich
Alomatlar deyarli sezilmaydi. Ehtimol qorin
«qurullashi» namoyon bo’lishi mumkin.
Birinchi bosqich disbakteriozi oziq-ovqat
yoki suv turining o’zgarishi tufayli
rivojlanadi. Sababchi omil mikrofloraning
mustaqil tiklanishi bilan bartaraf bo’ladi.
Ikkinchi bosqich
Ich qotishi yoki ich ketishi kuzatiliadi,
ishtahaning pasayishi, og’izda yoqimsiz
ta’m sezilishi, ehtimol, ko’ngil aynishi va
qayt qilish kuzatiladi.
Bunday alomatlar ichak mikroflorasining
sezilari o’zgarishlarida kuzatiladi, bu holat
antibiotiklarni qabul qilish yoki oziq-
ovqatdan zaharlanish tufayli rivojlanadi.
Uchinchi bosqich
Ichakda og’riqlar paydo bo’ladi, axlat bilan
hazm bo’lmagan ovqat qismlari chiqishi
kuzatiladi, ikkinchi bosqichda aytib o’tilgan
alomatlarning kuchayishi qayd qilinadi.
Ushbu bosqichdagi disbakterioz ichak
devorlarining yallig’lanishi, ovqat hazm
qilish jarayonining buzilishiga olib keladi.
Jiddiy asoratlarni oldini olish uchun dori-
darmonlar bilan davolanadi.
To’rtinchi bosqich
Oldingi bosqichlardagi
alomatlar, uyqusizlik, apatiya, tushkunlik
kuzatiladi.
Ichak mikroflorasining deyarli butunlay
o’zgarishida anemiya va avitaminoz
rivojlanadi. Malakali davolashsiz to’rtinchi
bosqich disbakterioz jiddiy infektsion
kasalliklarga olib kelishi mumkin.
ICHAK MIKROFLORASI BUZUQLIGI BILAN AXLATNI VIZUAL TAHLIL
QILISH
Shuningdek, ichak disbakteriozida ichak patologiyasi tabiatiga alohida
e’tibor beriladi, bu axlat rangi va turiga, shuningdek holatiga qarab
osonlikcha
aniqlanadi.
Sarg’ish tusdagi axlat ko’p miqdorda hazm bo’magan ovqat va ortiqcha
kraxmaldan dalolat beradi. Bunday holatda vaziyatni rostlash uchun xom
sabzavotlar, uglevodlar va sut o’rniga oqsilga boy oziq-ovqatlar tavsiya
etiladi
(qaynatilgan
go’sht,
tuxum,
pishloq).
Juda to’q rangli va badbo’y hidli axlat ichakda ishqorli reaktsiya mavjudligini,
shuningdek hazm bo’lmagan kletchatka borligini ko’rsatadi. Bu holatda,
ratsiondan
vaqtincha
go’sht
va
yog’larni
chiqarib
tashlab,
ko’proq
qaynatilgan
sabzavotlar
va
sut
mahsulotlari
iste’mol
qilish
kerak.
Ich ketishi bilan kechadigan ichak disbakteriozini «yumshoq» oziq-ovqat
mahsulotlariga asoslangan parhez bilan tuzatish kerak. Ratsiondagi ovqat
issiq yoki sovuq bo’lmasligi kerak, oziq-ovqat qaynatilgan va imkon qadar
ezilgan
bo’lishi
kerak.
Agar
disbakterioz
qabziyat
bilan
namoyon
bo’lsa,
ratsionga
ko’proq
kletchatkaga boy mahsulotlarni kiritsh kerak: olma, karam, sabzi, o’rik.
ICHAK
DISBAKTERIOZIDA
PREBIOTIK
VA
PROBIOTIKLAR
Disbakteriozni davolashda shuningdek prebiotik va probiotik preparatlar qo’llaniladi, va
aytishlariga qaraganda, ular ichak mikroflorasi buzilgan hollarda samarali yordam bermoqda.
Nomlanishi o’xshashligiga qaramasdan, prebiotiklar va probiotiklar tubdan farq qiluvchi
preparatlar
bo’lib,
ularning
ta’rifini
batafsilroq
tushunish
maqsadga
muvofiqdir.
Prebiotiklar — bu mavjud bo’lgan foydali mikrofloraning o’sishi va faoliyatiga ijobiy ta’sir
ko’rsatadigan moddalardir. Prebiotiklar oshqozon-ichak tizimida hazm qilinmaydi, oddiy qilib
aytadigan
bo’lsak,
prebiotiklar
bu
foydali
mikroflora
uchun
oziq-ovqat
hisoblanadi.
Prebiotiklarning farmakologik shakllari orasida ko’pincha Laktuloza, Laktitol, Hilak Forte
buyuriladi. Bu dorilarning asosiy nomlari bo’lib, ularning o’nlab savdo nomlari mavjud.
Bundan tashqari, prebiotik bo’lgan tabiiy mahsulotlar ham mavjud. Ular orasida sut
mahsulotlari,
piyoz
va
sarimsoq,
donlar
mavjud.
Endi probiotiklar haqida. Ushbu preparatlar organizmga kerak bo’lgan mikroorganizmlar
majmui bo’lib, ichakka yetarli miqdorda tushganda mikrofloraga ijobiy ta’sir qiladi. Shu bilan
birga,
ularni
qo’llash
juda
bahsli
masala.
Holbuki, probiotiklar shaklida mikroorganizmlarning bevosita kiritilishi ko’plab shartlarga ega.
Ba’zi mikroorganizmlar shunchalik miqdorda kerakki, ularni tashqaridan olish oson emas,
boshqalarini esa jonli shaklda kiritish juda murakkabdir. Va probiotiklarni qo’llashning haqiqiy
foydalari
haqida
laboratoriya
dalillari
juda
ko’p
emas.
Foydali ta’siri tasdiqlangan probiotiklardan dorixonada Laktobakteriyalar va Bifidobakteriyalar
(Lineks, Bifiform, Bifidumbakterin, Laktobakterin), saxaromitset Bulardi, enterokokklarni
topish
mumkin.
DISBAKTERIOZNING JIDDIY SHAKLLARINI DAVOLASH
Og’ir shakllarda ichak disbakteriozi yanada murakkab farmakologik preparatlar bilan davolanadi va ular
uchta shartli guruhga bo’linadi.
Ulardan birinchisi antibakterial preparatlardir. Ular muayyan turdagi mikroorganizmlarga ta’sir
ko’rsatadi va o’sishini va tarqalishini to’xtatadi. Antibakterial preparatlar (ichak
antiseptiklari) mikrofloraning buzilishiga olib kelgan mikroorganizmlar turiga qarab buyuriladi.
Shartli-patogen mikroorganizm
Qo’llaniladigan antibakterial
preparat
Enterokokk
Ersefuril, Furazolidon, Enterofuril,
Levomitsitin, makrolidlar.
Protey
Nevigramon, Sulgin, Ersefuril,
Enterofruil.
Stafilokokk
Piobakteriofag, stafilokokk
Bakteriofag.
Kandidalar va boshqa zamburug’li
agentlar
Flukonazol, Mikosist, Terbinafrin,
Ambizom.
Klostridiyalar
Metronidazol, Vankomitsin.
Pseudomonas aeruginosa
Kanamitsin, Gentamitsin.
Bolalardagi disbakterioz - sabablar
Ichakni bir necha yuz turdagi mikrorganizmlar yashaydi va bu majmua murakkab bir
jamoa bo'lib, vakillari bir-biri bilan tinch-totuv yashaydilar. Agar ichakning disbakteriozi
mavjud bo'lsa, bolalarda immunitetning pasayishi, muhim moddalar etishmasligi va
boshqalar. Mikrofloraning holati juda ko'p omillarga bog'liq: iqlim, sanitariya sharoitlari,
dietaning sifati, turli kasalliklarning mavjudligi. Bolalarda nima uchun dysbioz paydo
bo'lishini aniqlashda ularning yoshi hisobga olinadi.
Bir yoshgacha bolalarda disbakterioz
Onaning bachadonida chaqaloq steril sharoitda qoladi, lekin tug'ish jarayonida allaqachon
organizm millionlab bakteriya bilan faol ravishda ishlaydi. Bolaning dastlabki "tanishadigan"
mikroorganizm turlari sog'lig'iga va onaning tabiiy mikroflorasi kompleksiga, keyin esa
ovqatlantirish usulida, qamoqda saqlash sharoitlariga va boshqalarga bog'liq.
Bir oylik chaqaloqlarda va bir yoshga to'lganida disbakterioz ko'pincha quyidagi
sabablarga ko'ra bog'liqdir:
•onaning bakterial vaginozi ;
•murakkab etkazib berish;
•patogen mikroorganizmlar bilan kasallanish;
•keyinroq ko'krakka yoki erta sutdan ajratishga qo'shimchalar;
•laktatsiya davrida ona tomonidan antibakterial dorilarni qabul qilish;
•chaqaloqlarni antibiotiklar bilan davolash;
•emizuvchi onaning irratsional oziqlanishi ;
•mahsulotning "yoshi bo'yicha emas" va boshqalar.
Bir yildan so'ng bolada disbakterioz
Yil davomida bolalar ichkilikning mikroflorasi muvozanatini buzish chaqaloqlikdan "kelishi"
mumkin, lekin u ko'pincha boshqa sabablar ta'siri ostida rivojlanadi. Kichkintoy o'sishi bilan,
ichak pishadi va kattagina mikroorganizmlar bilan "ko'proq tarqalgan" dan qanchalik ko'p
bo'lsa, tashqi patogenlarga qarshi chiqadigan mahalliy mikro flora ishlaydilar. Shu bilan birga,
antibiotiklardan keyingi infektsiya, malnutrisiya sababli disbiyoz ham keng tarqalgan.
Bolalarda boshqa yillarda disbakterioz sabablari quyidagilarni o'z ichiga olishi mumkin:
gelmintlar;
stress;
yashash joyini o'zgartirish;
gormonal o'zgarishlar;
oshqozon tizimi kasalliklari;
laktaza etishmovchiligi ;
o'simshakor distrofiya;
radiatsiya ta'sirida va boshqalar.
3 oygacha boʼlgan bolalarda ichaklarda normal mikroflora endigina shakllanayotgan
boʼladi. Аynan mana shu davrda chaqaloqlarda ichak xurujlari koʼp kuzatiladi.
