BO‘YINNING VENTRAL QISMIDA O‘TKAZILADIGAN OPERATSIYALAR. MA’RUZA REJASI: 1. Anatomo-topografik ma’lumotlar. Otlarda va yirik shoxli qoramollarda kranial, kaudal, simpatik, vagosimpatik, yulduzsimon nerv tugunlari blokadasi. 2. Kekirdak ichki inyeksiyasi (intratraxeal) va intrakarotid inyeksiyasi texnikasi. Kekirdakni kesish texnikasi. 3. Bo‘yinturuq venasi va uyqu arteriyasini bog‘lash. Qizilo‘ngachda o‘tkaziladigan operatsiyalar. Tayanch iboralar: Bo‘yin kranial simpatik tugun, kaudal simpatik tugun, vagosimpatik tarmoq, uyqu arteriyasi qizilo‘ngach, bo‘yinturuq vena, traxeotomiya, traxeostomiya. Bo‘yinning ventral oblasti - Chegaralari – oldingi – pastki jag‘ni orqa tarafi; orqadan – ko‘krak qafasiga kirish joyi: balandan bo‘yini uzun muskulini pastki qismi; pastdan – buyini bo‘sh qirasi; Bu oblast kuyidagi qatlamlardan iborat: 1. Teri – yupqa, xarakatchan, yaxshi qatlanadi, teri osti yog‘lari yaxshi rivojlangan, unda vena, limfa tomirlari va nervlar joylashgan. 2. Ikki qatlamli yuza fassiyasi - Pastki va o‘rta qismida teri osti muskuli joylashgan, qalinligi 4-5 mm. Oldingi qismidagi muskul y o‘qoladi, fassiya qatlamlari birlashgan. 3. Chuqur fassiya – ikki qavatli, pastki qavati muskullarni o‘rab olib xaltacha xosil qiladi. 4. Muskul qavati – ko‘yidagi muskllardan tashkil topgan: a) yelka bosh muskul b) tish jag‘ muskuli v) tish so‘g‘richsimon muskul Bu uchta muskul buyituruq venasi joylashishi uchun arikcha tashkil etadi. g) yelka til osti muskuli otlarda ariqchaning pastki qismini tashkil etadi. x) kekirdakni pastki qismida ikkita lentasimon muskul joylashgan. d) tish qalqonsimon tog‘ay muskuli ye) tish tilosti muskuli Bular visseral fassiya bilan uralgan, birikish joyi buyini oq chizig‘ini tashkil etadi. Bo‘yintiriq ariqchasida bo‘yinturiq venasi joylashgan, u tashqi va ichki jag‘ venasi qo‘shilishidan xosil bo‘ladi. Yirik shoxli mollarda va itlarda bo‘yinturiq venasi ikkita tashqiy va ichki, 7 chi bo‘yin umurtqasi oldida ular qushiladi. Venaning eni 2.5 – 3 sm. 5. Chuqur fassiyasi ichki qavati – atlantni qanotidan va bo‘yin umurtqalari yonbosh usimtalardan boshlanadi, pastga yo‘nalib dorzal va ventral plastinkalarga bo‘linadi. Ular shu joyda joylashgan organ va to‘qimalarni o‘rab g‘ilof tashkil qiladi. Ventral oblastida ko‘yidagi organlar joylashgan: Kekirdak – 45 – 55 ta xalqadan tashkil topgan xalqalar bir-biriga pay yordamida birikadi, ichki tarafdan shilliq parda bilan o‘ralgan. Qizilungach – buyin qismi 65 – 75 sm boshida kekirdakni dorzal yuzasida joylashadi, 4 bo‘yin umurtqasigacha, keyin yana dorzal yuzaga utadi. 6. Suyak usti qavat. 7. Suyak – bo‘yin umurtqalari. Bo‘yindagi kranial simpatik tugunini blokada qilish. Kursatma – kerato – kon’yuktivitlarda. Texnikasi – (gelikov, Shitov) – hayvoni boshini kutargan xolda tik xolatda ushlash kerak. Bo‘yinturiq usimtasi va atlantani qanoati ariqcha tashkil etadi, igna shu yerga yubariladi pastdan yuqoriga chuqurligi 3 – 4 sm 50 – 80 ml 0.5% novokain eritmasi yuboriladi. Vagosimpatik nervning blokadasi. Qursatma – ko‘krak organlarini kasaligi vaqtida bronxoinevmoniya, pnevmoniya. Texnikasi – (po V.G. Kulik) yirik hayvonlarni tik, maydonlarni yotgan xolatda, ignani bo‘yin oblastini o‘rta qismiga sanchiladi buyinturik venasi ustida kekirdakni yuqori yonbosh tomoniga yuboriladi. Maydalarga 10–30 ml. Yiriq shoxli mollarni yulduzsimon tugunini va otlarda kaudal simpatik tugunini blokada qilish. Kursatma – yuqorida aytilganday. Texnikasi – (Shakalov). Yirik shoxli mollarda 7 chi buyin va 1 ko‘krak nervlari ko‘shilib yulduzsimon tugun tashkil qiladilar. Fiksasiya tik xolatda, oldingi oyog‘ini orqada tortib. Birinchi qavurg‘ani tepachasini topib, bir sm pastga tushib orqa tarafidan igna sanchiladi perpenkulyar to suyakka tekincha, ignni siljitib 150 – 200 ml 0,5% novokain eritmasi yuboriladi. Otlarda – fiksasiya tik xolatda 7 bo‘yin umurtqasini yonbosh usimtasi topiladi va birinchi qovirg‘ani oldi tarafi. Ignani sanchish joyi 2,5-3,5sm usimtadan pastga va 3,5-4,5 sm qovirg‘adan oldi tarafiga,tgna yuboriladi 2,5-3 sm chukurligiga 150 – 200 ml 0,5% novokain eritmasi yuboriladi. 4 – 5 kundan keyin qayta qilish mumkin. Traxeotomiya (kekirdakni ochish) Kursatma – sim, begona jisim, bug‘ma va boshqa patologik jarayonlarda, tashqi muxitdan havo kekirdak buyicha upkaga utishi qiynalagan vaqtida. Asboblar – hamma vaqt ishlatiladiganda tashqari traxeotobus, traxeyani kengaytiruvchi asboblar. Og‘riqsizlantirish – maxalliy infiltrasion. Texnikasi – tezlik bilan qilinadagan operasiyalarga kiradi. Katta hayvonlarni tik, maydalarni yotgan xolatda. Operasiya buyini yuqori qismida bajarilinadi. Kesim uzunligi 5 – 7 sm. Xamma qavatlar to kekirdakgacha kesib boradi 3-4 xalqa payi kesiladi va keyin 4 – 5 xalqa kesiladi va paydo bulgan teshikka trexotobus quyiladi yarani ikki burchagi tikiladi. Traxeostomiya – teshik paydo qilish. Qizilungachdagi operatsiya. Kursatma – begona jismlar tikilganda va qizil ungach keyganda. Asboblar – xamma vaqt ishlatiladigan. Og‘riqsizlantirish va fiksasiya – maxaliy infilrtasion, kesiladigan chiziq bo‘ylab, katalarni tik, maydalarni yotgan holatda. Texnikasi – chap tarafdan kesiladi buyintiruq venasi va yelka bosh muskuli oralig‘ida, uzinligi tikilgan jisimni kattaligiga nisbatdan. Barcha qavashlar to kizilungacha kesib boriladi, keyin uni devori kesiladi va begon jism olib tashlanadi. Teri tugunsimon chok bilan berkitiladi. Intratraxeal inyeksiya. Kursatma – suyuq dorilarni yuborish usuli. Fiksasiya - kattalarni tik, maydalarini yotgan xolatda Texnikasi –Ignani buyini pastki qismida sanchish kerak. Introkorotid inyeksiya. Ko‘rsatma – uyqu arteriyasiga suyuq dorini yuborish usuli. Texnikasi - № 1090 igna ishlatish mumkin ignani 5 – 7 buyin umurtqasida buyinturuq venasini ustki qisimda, bosh tarafga yuboriladi. Igna tushgach arterial qon oqadi va dori yuboriladi.