Мавзу: Фуқаролик ҳуқуқи объектлари 1. Фуқаролик ҳуқуқи объектлари тушунчаси ва турлари 2. Фуқаролик ҳуқуқи объектларининг муомалада бўлиши 3. Фуқаролик ҳуқуқи объектларининг классификцияси (моддий ва номоддий неъматлар, кўчар ва кўчмас мол-мулк) 4. Фуқаролик ҳуқуқи объекти сифатида ашёлар ва уларнинг классификацияси 5. Номоддий неъматлар (интеллектуал фаолият натижалари, хизмат ва тижорат сири, шахсий номулкий ҳуқуқлар) Тавсия этиладиган адабиётлар рўйхати 1. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодекси (81- 100-моддалар) 2. Ўзбекистон Республикасининг Фуқаролик кодексининг шарҳлар (81-100-моддалар шарҳи). 3. Раҳмонқулов Ҳ. Фуқаролик ҳуқуқи объектлари (ўқув қўлланма). – Тошкент: ТДЮИ, 2009. – 138 б. 4. Fuqarolik huquqi: Darslik. I qism/ Mualliflar jamoasi –T.: TDYU nashriyoti, 2016. -312 b. Фуқаролик ҳуқуқи объекти фуқаролик ҳуқуқи субъектларининг ҳаракатлари қаратилган ҳуқуқ ва мажбуриятлар устида белгиланадиган моддий ва номоддий неъматлар Шахснинг муайян эҳтиёжларини қондиришга йўналтирилган ОБЪЕКТЛАР фуқаролик субъектив ҳуқуқлар эгалари фуқароларга, юридик шахсларга фуқаролик ҳуқуқининг алоҳида субъекти сифатида давлатга тегишли бўлиши мумкин Фуқаролик ҳуқуқи объектларининг турлари 1) ашёлар (шу жумладан пул ва қимматли қоғозлар, бошқа буюмлар) 2) мол-мулк, шу жумладан мулкий ҳуқуқлар 3) ишлар ва хизматлар 4) ихтиролар, саноат намуналари, фан, адабиёт, санъат асарлари ва интеллектуал фаолиятнинг бошқа натижалари, 5) шахсий номулкий ҳуқуқлар 6) бошқа моддий ҳамда номоддий бойликлар Фуқаролик ҳуқуқларининг объектлари эркин суратда бошқа шахсларга берилиши ёки универсал ҳуқуқий ворислик (мерос қилиб олиш, юридик шахсни қайта ташкил этиш) тартибида ёхуд бошқа усул билан, агар улар муомаладан чиқарилмаган ёки уларнинг муомалада бўлиши чеклаб қўйилмаган бўлса, бир шахсдан иккинчи шахсга ўтиши мумкин. Муомалада бўлиши чекланган объектлар (масалан, “Қурол тўғрисида”ги қонунинг 11- моддаси ) Эркин муомаладаги объектлар (масалан, ЎзР Президентининг 2021 йил 14 сентябрдаги ПФ- 6313-сон Фармони 2-бандига кўра «Жисмоний шахсларга қарз шартномаларини нотариал тасдиқлаш орқали чет эл валютасида ўзаро қарз бериш ва қайтариб олишга рухсат берилди») Муомаладан чиқариладиган объектлар (масалан, ФКнинг 214-моддаси, “Давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш тўғрисида”ги қонуннинг 4- моддаси, “Қурол тўғрисида”ги қонуннинг 9-моддаси) Фуқаролик ҳуқуқи объектларининг классификцияси Моддий неъматлар 1) Моддий неъмат ҳисобланган мол- мулкнинг турлари; 2) Табиатнинг ҳар қандай объектлари эмас, балки одамзот фаолиятининг объекти ва унинг эҳтиёжларини таъминлаш учун зарур бўлган табиий ресурслар, бойликлар; 3) барча мулкий предметлар ва бошқа бойликлар, қимматликлар, жумладан ашёлар, ишлар ва хизматлар. Моддий неъматларнинг хусусияти уларнинг табиий эмас, балки ижтимоий характерга эга бўлишидан иборат. Моддий неъмат иқтисодий нуқтаи назардан товар, яъни истеъмол қиймати ва қиймат хусусиятига эга. Номоддий неъматлар 1) интеллектуал фаолият натижалари; 2) хизмат ва тижорат сирлари; 3) шахсий номулкий ҳуқуқлар; 4) бошқа номоддий неъматлар Мол-мулк турлари Кўчмас мол-мулк Кўчмас мулк жумласига ер участкалари, ер ости бойликлари, бинолар, иншоотлар, кўп йиллик дов- дарахтлар ва ер билан узвий боғланган бошқа мол-мулк, яъни белгиланган мақсадига номутаносиб зарар етказмаган ҳолда жойини ўзгартириш мумкин бўлмайдиган объектлар киради. Қонунда бошқа мол-мулк ҳам кўчмас мол-мулк қаторига киритилиши мумкин. Кўчмас мулкка эгалик ҳуқуқи ва бошқа ашёвий ҳуқуқлар, бу ҳуқуқларнинг вужудга келиши, бошқа шахсларга ўтиши, чекланиши ва бекор бўлиши давлат рўйхатидан ўтказилиши керак. Кўчар мол-мулк Кўчмас мулк жумласига кирмайдиган мол-мулк кўчар мулк ҳисобланади. Кўчар мулкка бўлган ҳуқуқларни рўйхатдан ўтказиш талаб этилмайди, қонунда назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно. КОРХОНА Бутун корхона мулкий комплекс сифатида кўчмас мулк ҳисобланади Бутун корхона ёки унинг қисми олиш-сотиш, гаровга қўйиш, ижара ҳамда ашёвий ҳуқуқларни белгилаш, ўзгартириш ва бекор қилиш билан боғлиқ бошқа битимларнинг объекти бўлиши мумкин Мулкий комплекс бўлган корхона таркибига унинг фаолияти учун мўлжалланган ҳамма мулк турлари, шу жумладан ер участкалари, бинолар, иншоотлар, ускуна, инвентар, хом ашё, маҳсулот, талаб қилиш ҳуқуқи, қарзлар, шунингдек корхонани, унинг маҳсулоти, ишлари ва хизматларини акс эттирувчи хусусий аломатларга (фирма номи, товар белгилари, хизмат кўрсатиш белгилари) бўлган ҳуқуқлар ва бошқа мутлақ ҳуқуқлар, агар қонун ёки шартномада бошқача тартиб назарда тутилган бўлмаса, киради Ашё деганда инсоннинг муайян эҳтиёжларини таъминлайдиган ва унинг эгалигида бўлиши мумкин бўлган барча моддий неъматларни тушунилади Ашёлар фуқаролик ҳуқуқларининг объектлари сифатида қуйидагиларга бўлинади: • хусусий ва турга хос аломатлари билан белгиланган ашёлар; • бўлинадиган ва бўлинмайдиган ашёлар; • истеъмол қилинадиган ва истеъмол қилинмайдиган ашёлар; • асосий ва мансуб ашёлар; • мураккаб ашёлар Ҳосил ва даромадлар Ҳайвонлар Пул (валюта) Валюта қимматликлари Қимматли қоғозлар