Reja:
1
2
3
Fuqarolik
protsessual
huquqi
tushunchasi
Fuqarolik
protsessual huquqi
tizimi
Fuqarolik
protsessual huquqi
manbalari
Alohida huquq sohasi boʻlib, sud tomonidan
fuqarolik
ishlarini
koʻrish
va
hal
qilish,
shuningdek,
sudlar
va
boshqa
ayrim
organlar qarorlarining ijro etilishi tartibini
belgilaydi.
Fuqarolik
protsessual
huquqi
huquqning
boshqa
sohalari,
chunonchi,
jinoyat
protsessual huquqi bilan bogʻliq.
Fuqarolik
protsessual
huquqining
asosiy
manbai
Oʻzbekiston
Respublikasining
Fuqarolik protsessual kodeksidir.
Fuqarolik
protsessual huquqi
tushunchasi
Sh.Sh.Shoraxmetovning fikricha, fuqarolik
protsessual huquqi deb,
fuqarolik ishlarini ko‘rishda sudning odil
sudlovni amalga oshirish bilan
bog‘liq ijtimoiy munosabatlarini
ifodalaydigan fuqarolik protsessi
ishtirokchilarining harakatlarini qonun asosida
tartibga soladigan,
shuningdek sud qarorlarining ijro etilishi
tartibini belgilaydigan huquq
me’yorlarining majmuiga aytiladi.
M.S.Shakaryan
fuqarolik
protsessual
huquqiga fuqarolik ishlarini
qo‘zg‘atish, mazmunan ko‘rish va
hal etish, sud qarorlarini qayta
ko‘rish, shuningdek sud qarorlarini ijro
etish tartibini, umuman fuqarolik
ishlari bo‘yicha odil sudlovni amalga
oshirish tartibini belgilaydigan
huquq
normalarining
majmui,
deb
ta’rif beradi.
Fuqarolik protsessual huquqi normalari
bilan fuqarolik ishlarida
ishtirok etuvchi har bir shaxs uchun
protsessual huquq va majburiyatlar
belgilanadi.
Fuqarolik protsessual huquq normalari
sud protsessini olib borish
tartibini
belgilaydi,
mazkur
tartibni
buzuvchi fuqarolik protsessual
munosabatning har bir subyekti uchun
muayyan choralarni nazarda tutadi.
fuqarolik huquqi
to‘g‘risidagi
kelishmovchilikka doir
ishlar;
boshqaruv organlari yoki
mansabdor shaxslarning o‘z
vakolatlarini fuqarolarning
huquqlarini cheklab sodir yetgan
harakatlari bo‘yicha
shikoyatlarga doir ishlar;
yuridik
ahamiyatga ega
bo‘lgan faktlarni
aniqlash to‘g‘risidagi
ishlar va maxsus
yuritiladigan boshqa
ishlar.
Boshqa guruhdagi olimlar esa
fuqarolik protsessi deganda,
uchta tarkibiy
qism: protsessual faoliyat,
protsessual munosabatlar va
protsessual
shaklning birligini
tushunadilar.
Fuqarolik
protsessual huquqi
tizimi
Fuqarolik
protsessual
huquqining
barcha
qoidalari bir biri bilan uzviy
bog‘liq bo‘lib, uning yaxlit tizimini tashkil
qiladi. Ushbu tizimda umumiy
va maxsus ahamiyat kasb etuvchi normalar
majud bo‘lib, ular birgalikda
fuqarolik protsessual huquqining tizimini hosil
qiladi.Protsessual normalar
sud ishlarini yuritish turlari hamda fuqarolik
protsessining barcha
bosqichlari
uchun
umumiy
bo‘lgan
normalarga ajratiladi.
Fuqarolik, uy-joy,
mehnat, oila va boshqa huquqiy
munosabatlarni tartibga soluvchi
kodekslarda moddiy-huquqiy
munosabatlardan kelib chiqadigan ishlarni
sudda ko‘rishning protsessual
xususiyatlarini nazarda tutuvchi maxsus
normalar o‘z ifodasini topadi.
O‘zbekiston Respublikasi Mehnat
kodeksining 277-moddasida
xodimlar mehnatga doir huquqiy
munosabatlardan kelib chiqadigan
talablar bo‘yicha sudga murojaat
qilganlarida sud xarajatlarini
to‘lashdan ozod etilishi belgilangan.
Fuqarolik
sud ishlarini yuritish vazifalarini
aniqlaydi, fuqarolik protsessi
prinsiplarini
mustahkamlaydi, fuqarolik ishlarida
ishtirok etuvchi shaxslar doirasini,
dalillar, protsessual muddatlar, sud
xabarnomalari, chaqiruvlari va
hokazolarni belgilaydi.
Protsessual normalar
biʼrinchi instansiya sudida,
apellatsiya va kassatsiya tartibida
ish yuritish,
qonuniy kuchga kirgan sud
qarorlarini nazorat tartibida qayta
ko‘rish, sud
qarorlarini ijro etish bosqichlarini
o‘zida qamrab oladi.
Umumiy qism
fuqarolik sud ishlarini yuritishning prinsiplari, sud tartibi,
sudyani va protsessning boshqa ishtirokchilarini rad qilish,
sudga
taalluqlilik va sudga tegishlilik, fuqarolik sud ishlarini yuritish
ishtirokchilari, sudda vakillik, dalillar, da’voni ta’minlash, ish
yuritishni to‘xtatib turish,
arizani ko‘rmasdan qoldirish, ish yuritishni tugatish,
sud
xarajatlari, protsessual majburlov choralari,
protsessual muddatlar, sud xabarnomalari va
chaqiruvlari, kelishuv bitimini tuzish kabi institutlar
nazarda tutilgan.
bosqichlarini (birinchi instansiya
sudida ish yuritish, sud qarorlari
ustidan shikoyat berish va ularni
qayta ko‘rish, sud hujjatlarini ijroga
qaytarish)
tartibga soluvchi
fuqarolik protsessida chet el
fuqarolari va tashkilotlari, fuqaroligi
bo‘lmagan shaxslar ishtiroki
masalasini nazarda tutuvchi
normalar yig‘indisidan iborat.
Maxsus qism
Fuqarolik
protsessual huquqi
manbalari
Fuqarolik protsessual huquqining
manbalari fuqarolik sud ishlarini
yuritish tartibini belgilovchi
fuqarolik protsessual normalardan
iborat bo‘lgan O‘zbekiston
Respublikasining qonun hujjatlari
hamda O‘zbekiston
Respublikasi ishtirokidagi xalqaro
shartnomalar hisoblanadi.
Fuqarolik protsessual
huquqining asosiy
manbalari
Fuqarolik protsessual kodeksi.
2018-yil 23-yanvar kuni O‘zbekiston
Respublikasining Fuqarolik protsessual
kodeksi qabul qilindi va 2018-yilning 1-
aprelidan amalga kiritildi. Sud tizimining
qonunchilik asoslarini huquqiy
demokratik davlat talablariga
moslashtirish
hamda fuqarolik ishlarini ko‘rib chiqish
va hal etishni soddalashtirishga
qaratilgan normalarni fuqarolik
protsessual qonunchilikda
mustahkamlandi.
O‘zbekiston
Respublikasining Konstitutsiyasi
fuqarolik protsessual qonunchilikning
rivojlanishidagi muhim huquqiy bazadir,
uning tegishli normalarida jamiyat
tuzilishida va davlat qurilishida,
fuqarolarning huquq va erkinliklarga
erishishida sodir bo‘lgan tub
o‘zgarishlar o‘z aksini topdi va
mustahkamlandi.
“Sudlar to‘g‘risida”gi Qonun.
Mazkur Qonunda sud tizimi, sudning
vazifalari, sudda ish ko‘rish bo‘yicha
muhim prinsiplar, sudlarning tuzilishi,
sudyalarning huquqiy maqomi bilan
bog‘liq normalar mustahkamlangan.
