Geografiya o‘qitish metodikasi fanining maqsad va vazifalari. Bilimlar hajmini belgilashda geografiya o‘qitish metodikasining roli O‘quv mashg‘ulotining maqsadi: Geografiya o‘qitish nazariyasi va metodikasining o‘rganish ob’ekti, maqsadi va vazifalari, rivojlanish tarixi, uning o‘ziga xos xususiyatlari va ta’limdagi o‘rni haqidagi bilimlarni mustahkamlash. № Bajariladigan topshiriqlar Amaliy mashg‘ulot natijasi 1 “B.B.B” jadvalining 1-2 ustunlarini to‘ldiring “B.B.B.” jadvali 2 Pedagogika fani qaysi tarmoqlarga bo‘linadi? 1-ilovada berilgan matndan foydalanib, savolga javob bering va pedagogika fani tarmoqlarini sxemasini chizing. Sxema 3 2-ilovada berilgan matndan foydalanib, geografiya o‘qitish metodikasi bo‘limlarini o‘rganing quyidagi jadvalni to‘ldiring. 1-jadval 4 Geografiya ta’limining maqsad, mazmuni va vazifalarini tahlil qiling Yozma tavsif 5 Blits-so‘rov savollariga javob bering. 6 O‘qitish maqsadining maktab geografiyasini mazmuni, tuzilishi, o‘qitish usullari va yo‘nalishini belgilashdagi ahamiyatini tushuntiring. Matnning tagiga chizib ko‘rsatilgan qismini o‘qing. Siz qanday xulosaga keldingiz? 4-ilova Yozma tavsif “B.B.B.” jadvali № Mavzu savoli Bilaman Bilishni Bildim xohlayman 1 2 3 4 5 2 Metod 3 Metodika 4 Pedagogika 5 Geografiya o‘qitish metodikasining o‘rganish ob’ekti 6 Didaktika 7 Ko‘nikma 8 Malaka 9 Bilim Uslubiy ko‘rsatmalar 1-ilova. Geografiya o‘qitish metodikasi pedagogika fanlari tarkibiga kiradi. Bu fan maktablarda tabiiy va iqtisodiy geografiya asoslarini o‘qitish jarayonini o‘rganadi. U umumiy didaktika bilan bog‘langan. Didaktika-ta’limning mazmunini, o‘kuv jarayonini va tarbiyaning asosiy qonuniyatlarini o‘rganadigan nazariy fandir. Ammo u aloqida fanlarni o‘qitish jarayoni bilan shug‘ullanmaydi. Alohida fanlarning o‘qitish metodikasi bilan maxsus pedagogika fanlari shug‘ullanadi. Pedagogika inson tarbiyasi haqidagi fandir. Tarbiya mohiyatini, maqsadlarini, vazifalarini va qonuniyatlarini, ta’lim jarayoni qonuniyatlarini aniqlab beradi. Pedagogika tarbiya nazariyasini, didaktika va maktabshunoslikni o‘z ichiga oladi. Pedagogika fani quyidagi tarmoqlarga bo‘linadi: a) maktabgacha yoshdagilar pedogogikasi; b) maktab pedagogikasi; v) hunar-texnika ta’limi pedagogikasi; g) oliy ta’lim pedagogikasi; d) harbiy pedagogika; j) pedagogika tarixi. 2-ilova Geografiya o‘qitish metodikasi umumiy va xususiy bo‘limlardan iborat. Umumiy metodika o‘z navbatida tabiiy va iqtisodiy geografiyani o‘qitish metodikasiga bo‘linadi. Xususiy metodika asosan maktab geografiyasining alohida kurslarini o‘qitish usullari bilan shug‘ullanadi. Umumiy metodika - bu geografiyaning didaktikasidir, ya’ni uning umumiy nazariy qismi bo‘lib, geografiya o‘qitish jarayonini umumiy masalalari bilan shug‘ullanadi. Umumiy metodika nazariy va metodologik muammolarni o‘rganadi-ya’ni predmetning o‘zini, logikasini va ilmiy tekshirish usullarini o‘rganadi, asosiy e’tiborni o‘quv-tarbiya muammolarini ishlab chiqishga qaratadi. Xususiy metodika-alohida kurslarni o‘qitish metodikasi bilan shug‘ullanadi, umumiy nazariy usullarni alohida kurslarni o‘kitish jarayonida qo‘llash muammolari bilan shug‘ullanadi. Xususiy metodika asosan alohida kurslar bo‘yicha o‘kuv-tarbiya jarayonlarini o‘rganadi, alohida kurslarni mazmuni va tuzilishini ishlab chiqadi. 1-jadval. Geografiya o‘qitish metodikasining bo‘limlari № Geografiya o‘qitish metodikasi Umumiy metodika Xususiy metodika 1 2 3 4 3-ilova Geografiya ta’limining asosiy maqsad va vazifalari O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan «Maktab geografiyasini qayta qurishning ilmiy-uslubiy konsepsiyasi»da quyidagicha belgilab berilgan: - dunyoni yaxlit idrok etishni, geografik qamrovda mushohada yuritishni, bir so‘z bilan aytganda, geografik madaniyatni tarbiyalash; - tevarak-atrofni idrok qilishning muhim vositasi va uslubi bo‘lgan haritadan mohirona foydalana bilishni o‘rgatish; - har qanday shaxs, tabiat va jamiyat bilan munosabatning eng oqil me’yorlariga amal qilishni, buni muhim sharti esa, ularga kompleks yondashish zarurligini anglatmoq; - har bir fuqoroning o‘zi yashab turgan ijtimoiy muhitda samarali faoliyat ko‘rsatishiga zarur bo‘lgan bilim va malaka berish bilan ruyobga chiqishi va rivojlanishini ta’minlash. Geografiya talimining mazmuni quyidagilardan iborat: Geografiya ta’limi umumiy o‘rta ta’lim maktablarida tashkil etiladigan pedagogik jarayonning ajralmas va uzviy bog‘langan tarkibiy qismi sifatida mazkur ta’lim muassasasi oldiga qo‘yilgan umumiy maqsadlarga muvofiq barkamol o‘quvchi shaxsini tarbiyalashga xizmat qiladi. Shuningdek, geografiya ta’limi o‘quvchilarda Yer to‘g‘risidagi ilmiy dunyoqarashlarni shakllantiradi, ijtimoiy-iqtisodiy bilimlarni tarkib toptiradi, dunyo davlatlari va turli regionlarda jamiyat va tabiatning o‘zaro bog‘liqligi, geografik ob’ekt, jarayon va hodisalar haqidagi bilim va tushunchalar bilan qurollantiradi, umuminsoniy madaniyatni tarkibiy qismi bo‘lgan geografik madaniyatni tarbiyalaydi. Geografiya o‘qitish metodikasining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:  xar bir maktab geografiya kursining sinflar bo‘yicha maqsadi, mazmuni va ahamiyatini belgilash, ular mazmunini takomillashtirish;  o‘quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olgan holda o‘zlashtirishga imkon beradigan ta’lim yo‘llarini aniqlash;  o‘quvchilarga amaliy ko‘nikma va malakalarini singdirish imkoniyatlarini aniqlash;  ta’lim jarayonida o‘quvchilar faoliyatini oshiradigan va mustaqilligini ta’minlaydigan samarali usullarini aniqlash;  geografiya fanining umumiy va politexnik ta’lim tizimidagi, o‘quvchilarni mexnatga o‘rgatish, ularga axloqiy, estetik tarbiya berish vazifalarini ochib borish;  ta’limning tashkil etish turlarini ishlab chiqish va takomillashtirish;  sinalgan usullarni takomillashtirish;  darslik va boshqa o‘quv qo‘llanmalariga quyiladigan talablarni ishlab chiqish;  kurslar bo‘yicha o‘quv qurollariga bo‘lgan talablarni ishlab chiqish va ulardan foydalanish metodikasini yaratish;  fakul’tativ kurslar dasturlarini yaratish; 4-ilova O‘qitish maqsadlarini aniqlash didaktika va GO‘Mning eng muhim muammosidir. O‘qitish maqsadi geografiya nima uchun o‘qitiladi, degan savol bilan chambarchas bog‘liq. O‘qitish maqsadi maktab geografiyasining mazmunini, tuzilishini, o‘qitish usullari va yo‘nalishini belgilashda katta ahamiyatga ega. Barcha fanlar uchun o‘qitish maqsadlarini aniqlash uchun avvalo didaktik tadqiqotlar amalga oshiriladi. “Ta’lim haqida»gi va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturida» va boshqa qonunlarda o‘qitish maqsadini aniq belgilashga katta e’tibor berilgan. O‘qitish maqsadini aniqlashda milliy qadriyatlar va o‘ziga xos jamiyatning xususiyatlari, qiziqishi albatta e’tiborga olinadi, ya’ni o‘quvchilar o‘zi yashayotgan jamiyat uchun kurashadigan va qayg‘uradigan bo‘lishi zarur. Maktab o‘quvchilarni mehnatni sevadigan, vatanparvar, zamonaviy fan-texnika, texnologiyaga oid ko‘nikma va malakalarga ega qilib tarbiyalashi kerak. Har bir mamlakat uchun geografiyani o‘rganish katta ahamiyatga ega. Uning tabiiy boyliklarini, chet mamlakatlar bilan qiyoslash, iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiy, ilmiy hamda geografik munosabatlarimizni aniqlashda ahamiyati katta. SHu tufayli umumgeografik ta’limga o‘quvchilar tarbiyasi va rivojlanishiga ta’sir qilishi nuqtai nazardan qarash kerak. Hozirgi zamon ishlab chiqarish tarmoqlari yirik sanoat, transport, agrosanoat komplekslari tarmoqlaridan iborat, ular tabiat kompleksi va uning komponentlarga keskin ta’sir qilib qolmasdan, balki atrof muhitning ifloslanishiga, tabiatdagi ekologik aloqalarning buzilishiga olib keladi. Ayniqsa hozirgi kunda Orol inkirozi davom etayotgan bir vaqtda tabiat va uning boyliklariga oqilona yondashish muammolari ko‘ndalang bo‘lib qoldi. Vaqt o‘tishi bilan maktablarda geografiya o‘qitish maqsadlari ham o‘zgarib turadi. Kelajakda bunday o‘zgarishlar yanada kuchayadi. Ilmiy texnika taraqqiyotining rivojlanishi geografiya fanining sifat o‘zgarishlarga ham ta’sir ko‘rsatadi. ta’limda islohotlarning amalga oshirilishi, geografiya o‘qitish jarayoniga ham ta’sir kilmasdan qolmaydi. Natijada geografiya bo‘yicha o‘quv dasturlari,o‘quv rejalari tubdan o‘zgarishlarga sabab bo‘ladi. Demak geografiya fani mazmunining o‘zgarishi geografiya o‘qitish maqsadlariga ham ta’sir kilmasdan qolmaydi. Ta’lim maqsadi geografiya fani mazmuni bilan chambarchas bog‘liq. Demak, ta’lim maqsadini yuqori pogonaga kutarish uchun, geografiya ta’limi ilmiy jihatdan rivojlanishda bo‘lishi kerak. Ta’lim maqsadlari aniq ilmiy siyosiy yo‘nalishga ega bo‘lishi bilan birga u hayot bilan uzviy, ekologik, iqtisodiy, kasbiy, nafosat, bilimlarni ham mujassamlashtirgan bo‘lishi kerak. Geografiya ta’limi maqsadlari dasturlar, darsliklar, o‘quv-uslubiy qo‘llanmalar, ta’lim vositalari va ta’limni tashkil etish shakllari bilan ham chambarchas bog‘liq.