HIMOYALANGAN YER SHAROITIDA EKINLARNI O‘G‘ITLASH

Yuklangan vaqt

2024-11-04

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

4

Faytl hajmi

32,7 KB


HIMOYALANGAN YER SHAROITIDA EKINLARNI O‘G‘ITLASH Reja 1.Issiqxonalarda sabzavot yetishtirishning o’ziga xos tomonlari. 2.Sabzavot ekinlarining tuproq eritmasi konsentrasiyasiga munosabati. 3.Gidroponika usulida sabzavot yetishtirish–davr talabi. 4.Issiqxona tuproklarining kimyoviy tahlili. Kalit so’zlar: Issiqxona tuproqlarining tarkibi va xossalari, ularni madaniylashtirish. Sabzavot ekinlari yetishtirishga tayyorlash. Ko’chat tuvakchalari uchun ishlatiladigan oziq aralashmalari va ularning tarkibi. Sabzavot ekinlari (karam, bodring, pomidor) ko’chati ostiga qo’llaniladigan o’g’itme’yorlari. Tuzlar konsentrasiyasiga chidamliligi. Tuproqeritmasi muhitining reaksiyasini ta’siri. Tuproqlarni oziq elementlari bilan ta’minlanganligi. Bodring va pomidor ekinlarini tuproq, gidroponika va somonli bog’lamlarda yetishtirish jarayonida o’g’itlash. Issiqxonalarda qo’llanilgan o’g’itlarni iqtisodiy samaradorligi. 1. Yopiq tuproq sharoitida yetishtiriladigan ekinlardan, dalada yetishtirilganiga nisbatan bir necha barobar yuqori hosil olinadi. Shuning uchun bunday sharoitda o’g’itlash tizimi boshqacharoq harakterga ega. O’g’itlarni qo’llash miqdori gektariga 6 dan to 21 t. gacha to’g’ri keladi. Uning asosiy qismi vegetasiya davrida qo’llaniladi. Chunki, oldindan qo’llash, tuproq eritmasini konsentrasiyasini oshirib yuboradi. HIMOYALANGAN YER SHAROITIDA EKINLARNI O‘G‘ITLASH Reja 1.Issiqxonalarda sabzavot yetishtirishning o’ziga xos tomonlari. 2.Sabzavot ekinlarining tuproq eritmasi konsentrasiyasiga munosabati. 3.Gidroponika usulida sabzavot yetishtirish–davr talabi. 4.Issiqxona tuproklarining kimyoviy tahlili. Kalit so’zlar: Issiqxona tuproqlarining tarkibi va xossalari, ularni madaniylashtirish. Sabzavot ekinlari yetishtirishga tayyorlash. Ko’chat tuvakchalari uchun ishlatiladigan oziq aralashmalari va ularning tarkibi. Sabzavot ekinlari (karam, bodring, pomidor) ko’chati ostiga qo’llaniladigan o’g’itme’yorlari. Tuzlar konsentrasiyasiga chidamliligi. Tuproqeritmasi muhitining reaksiyasini ta’siri. Tuproqlarni oziq elementlari bilan ta’minlanganligi. Bodring va pomidor ekinlarini tuproq, gidroponika va somonli bog’lamlarda yetishtirish jarayonida o’g’itlash. Issiqxonalarda qo’llanilgan o’g’itlarni iqtisodiy samaradorligi. 1. Yopiq tuproq sharoitida yetishtiriladigan ekinlardan, dalada yetishtirilganiga nisbatan bir necha barobar yuqori hosil olinadi. Shuning uchun bunday sharoitda o’g’itlash tizimi boshqacharoq harakterga ega. O’g’itlarni qo’llash miqdori gektariga 6 dan to 21 t. gacha to’g’ri keladi. Uning asosiy qismi vegetasiya davrida qo’llaniladi. Chunki, oldindan qo’llash, tuproq eritmasini konsentrasiyasini oshirib yuboradi. Bunday sharoitda o’simlik va tuproq holatini tekshirish har oyda o’simlikni butun vegetasiyasi davomida o’tkazilib turiladi. Yopiq tuproq sharoitidagi ekinlar tomonidan tuproqdan oziq moddalarni o’zlashtirish koeffisiyenti qo’yidagicha: suvda eriydigan oziq elementlari – 100 %, harakatchan P2O5 – 15-20, kaliyni – 30- 40 % ni o’zlashtirsa, qo’llaniladigan mineral o’g’itlardan N ni 50-70%, P2O5 ni – 20-40% ni, K2O ni 60-70% ni, Mg ni 60-70 % ni o’zlashtiradi. 10 s hosili bilan (kg hisobida) bodring - 0,25 N, 0,13 P, 0,51 K, pomidor - 0,33 N, 0,12 R, 0,63 K ni o’zlashtirib ketadi. Yopiq teplisalarda tuproq qatlamini qalinligi 25-30 sm bo’lib, 1 m2 uchun kamida 0,20- 0,25 m3 tuproqtayyorlash kerak. Hozirgi vaqtda teplisalardagi tuproqlardan 15-20 yilgacha foydalanish choralari ko’rilmoqda. Buning uchun dezinfeksiyalash, sho’rdan tozalash va boshqa ishlar o’tkazilishi kerak. Teplisa uchun tuproqtayyorlashda, chirindiga boy bo’lgan haydalma qatlam olinib, unga yaxshi chirigan go’ng, g’ovaklikni oshirish uchun qipik, somon, daraxt qobiqlari qo’shiladi. Tuproqlarni suv-fizik xususiyatini yaxshilash uchun 15-20 sm chuqurlikda, tuproqmassasiga nisbatan 0,1-0,5 % hisobida polimer (krilium) solinib, tuproqbilan aralashtirib yuboriladi. Yopiq sharoitdagi tuproq eritmasining reaksiyasi neytralga yaqin bo’lib, rN – 6,5-6,8 dan oshmasligi kerak. Tuproqtarkibidagi organik modda miqdoriga qarab, ular kam ta’minlangan – 30%, o’rtacha – 30-60, yukori – 60% dan ortik bo’ladi. Tuproqdagi tuzlarning chegaralangan konsentrasiyasi undagi organik modda miqdoriga bog’liq bo’lib, u qo’yidagi formula yordamida hisoblab topiladi: 10015 2 С П Bunda, P – tuzlarni chegaralangan konsentrasiyasi, % S – ko’ydirish yo’li bilan aniqlangan organik modda miqdori, % Yopiq sharoitda pomidor yetishtirilganda tuproqtarkibidagi xlor miqdori 0,024, bodring ekilganda – 0,007% oshmasligi kerak. Xlorli kaliyni 1 m2 100 g holda Bunday sharoitda o’simlik va tuproq holatini tekshirish har oyda o’simlikni butun vegetasiyasi davomida o’tkazilib turiladi. Yopiq tuproq sharoitidagi ekinlar tomonidan tuproqdan oziq moddalarni o’zlashtirish koeffisiyenti qo’yidagicha: suvda eriydigan oziq elementlari – 100 %, harakatchan P2O5 – 15-20, kaliyni – 30- 40 % ni o’zlashtirsa, qo’llaniladigan mineral o’g’itlardan N ni 50-70%, P2O5 ni – 20-40% ni, K2O ni 60-70% ni, Mg ni 60-70 % ni o’zlashtiradi. 10 s hosili bilan (kg hisobida) bodring - 0,25 N, 0,13 P, 0,51 K, pomidor - 0,33 N, 0,12 R, 0,63 K ni o’zlashtirib ketadi. Yopiq teplisalarda tuproq qatlamini qalinligi 25-30 sm bo’lib, 1 m2 uchun kamida 0,20- 0,25 m3 tuproqtayyorlash kerak. Hozirgi vaqtda teplisalardagi tuproqlardan 15-20 yilgacha foydalanish choralari ko’rilmoqda. Buning uchun dezinfeksiyalash, sho’rdan tozalash va boshqa ishlar o’tkazilishi kerak. Teplisa uchun tuproqtayyorlashda, chirindiga boy bo’lgan haydalma qatlam olinib, unga yaxshi chirigan go’ng, g’ovaklikni oshirish uchun qipik, somon, daraxt qobiqlari qo’shiladi. Tuproqlarni suv-fizik xususiyatini yaxshilash uchun 15-20 sm chuqurlikda, tuproqmassasiga nisbatan 0,1-0,5 % hisobida polimer (krilium) solinib, tuproqbilan aralashtirib yuboriladi. Yopiq sharoitdagi tuproq eritmasining reaksiyasi neytralga yaqin bo’lib, rN – 6,5-6,8 dan oshmasligi kerak. Tuproqtarkibidagi organik modda miqdoriga qarab, ular kam ta’minlangan – 30%, o’rtacha – 30-60, yukori – 60% dan ortik bo’ladi. Tuproqdagi tuzlarning chegaralangan konsentrasiyasi undagi organik modda miqdoriga bog’liq bo’lib, u qo’yidagi formula yordamida hisoblab topiladi: 10015 2 С П Bunda, P – tuzlarni chegaralangan konsentrasiyasi, % S – ko’ydirish yo’li bilan aniqlangan organik modda miqdori, % Yopiq sharoitda pomidor yetishtirilganda tuproqtarkibidagi xlor miqdori 0,024, bodring ekilganda – 0,007% oshmasligi kerak. Xlorli kaliyni 1 m2 100 g holda qo’llash xlor miqdorini juda oshirib yuboradi. Shuningdek yosh ko’chatlarga yaxshi chirimagan go’ng qo’llanilganda ammiak bilan zaharlanishi kuzatiladi. Yopiq sharoitdagi tuproqlar tarkibidagi ba’zi bir elementlar miqdori 1 kg tuproqda qo’yidagi ko’rsatkichlardan oshmasligi kerak: v –1 mg; Mn – 300, Su – 8, rux va So – 6, Mo – 0,5 mg. Keyingi vaqtlarda yopiq sharoitdagi tuproqlarni suvli eritmasini analizidan keng foydalanilmoqda. Kerakli bo’lgan optimal sharoit tuproqlar tarkibidagi oziq element miqdoriga va undagi organik modda ko’rsatkichiga qarab belgilanadi: 66 ,15 15 2 ; 5 ,115 2 ; 3 15 2 2 C MgO С О К C N N, K, Mg mg/100 g tuz S – organik modda miqdori, % 32 Yopiq sharoitdagi tuproqlardan doimo foydalanish uchun qo’llaniladigan suvga bo’lgan talab qo’yidagicha bo’lishi kerak: rn – 6-7, 1 l dagi sa – 350 mg, Cl – 150, Na2O – 180, SO42- - 350, Fe – 1, ftor – 0,6 mg fenol bo’lmasligi, quruq qoldiq – 1000-1200 mg/l. Sabzavot ekinlarini ko’chatlarini maxsus polimerlardan tayyorlangan idishlarda ham yetishtirish mumkin. 2. Karam ko’chati. Ertangi karam ko’chatlari parniklarda biologik yoki texnik isitish yo’li bilan, plenkali teplisalarda, kechki karam navlari esa plenkali isitiladigan yoki isitilamaydigan, o’rtacha navlari ochiq yoki istilmaydigan plenkali yopiq yerlarda yetishtiriladi. Sovuq yoki plenka bilan yopiladigan ko’chatxonalarda kuzda yerlarni tayyorlash oldidan 1 ga hisobiga 100 t gacha go’ng. R va k li o’g’itlardan gektariga r dan 40-80 k dan 60-120 kg, bahorda 50 kg hisobida beriladi. Ko’chatlar asosan 2 marta: 2 ta chinbarg davrida va birinchi oziqlantirishdan 6-10 kun o’tgandan keyin o’tkaziladi. Birinchi oziqlantirishda 10 l suvga 20 g NH4NO3, 30 g superfosfat, 8 g KCl, ikkinchisida – 30-40 g NH4NO3, 40 g superfosfat, 20 g KCl eritilib 1 m2 beriladi. Bodring va pomidor. Bodring ko’chati tuproq-chirindili muhitda yetishtirilganda oziqlantirilmaydi, pomidor ko’chati esa 1-2 marta oziqlantiriladi. qo’llash xlor miqdorini juda oshirib yuboradi. Shuningdek yosh ko’chatlarga yaxshi chirimagan go’ng qo’llanilganda ammiak bilan zaharlanishi kuzatiladi. Yopiq sharoitdagi tuproqlar tarkibidagi ba’zi bir elementlar miqdori 1 kg tuproqda qo’yidagi ko’rsatkichlardan oshmasligi kerak: v –1 mg; Mn – 300, Su – 8, rux va So – 6, Mo – 0,5 mg. Keyingi vaqtlarda yopiq sharoitdagi tuproqlarni suvli eritmasini analizidan keng foydalanilmoqda. Kerakli bo’lgan optimal sharoit tuproqlar tarkibidagi oziq element miqdoriga va undagi organik modda ko’rsatkichiga qarab belgilanadi: 66 ,15 15 2 ; 5 ,115 2 ; 3 15 2 2 C MgO С О К C N N, K, Mg mg/100 g tuz S – organik modda miqdori, % 32 Yopiq sharoitdagi tuproqlardan doimo foydalanish uchun qo’llaniladigan suvga bo’lgan talab qo’yidagicha bo’lishi kerak: rn – 6-7, 1 l dagi sa – 350 mg, Cl – 150, Na2O – 180, SO42- - 350, Fe – 1, ftor – 0,6 mg fenol bo’lmasligi, quruq qoldiq – 1000-1200 mg/l. Sabzavot ekinlarini ko’chatlarini maxsus polimerlardan tayyorlangan idishlarda ham yetishtirish mumkin. 2. Karam ko’chati. Ertangi karam ko’chatlari parniklarda biologik yoki texnik isitish yo’li bilan, plenkali teplisalarda, kechki karam navlari esa plenkali isitiladigan yoki isitilamaydigan, o’rtacha navlari ochiq yoki istilmaydigan plenkali yopiq yerlarda yetishtiriladi. Sovuq yoki plenka bilan yopiladigan ko’chatxonalarda kuzda yerlarni tayyorlash oldidan 1 ga hisobiga 100 t gacha go’ng. R va k li o’g’itlardan gektariga r dan 40-80 k dan 60-120 kg, bahorda 50 kg hisobida beriladi. Ko’chatlar asosan 2 marta: 2 ta chinbarg davrida va birinchi oziqlantirishdan 6-10 kun o’tgandan keyin o’tkaziladi. Birinchi oziqlantirishda 10 l suvga 20 g NH4NO3, 30 g superfosfat, 8 g KCl, ikkinchisida – 30-40 g NH4NO3, 40 g superfosfat, 20 g KCl eritilib 1 m2 beriladi. Bodring va pomidor. Bodring ko’chati tuproq-chirindili muhitda yetishtirilganda oziqlantirilmaydi, pomidor ko’chati esa 1-2 marta oziqlantiriladi. Pomidorni 1-chi oziqlantirishda 10 l suvga 5 g NH4NO3, 40 g superfosfat va 15 g KCl qo’shib 3 m2 ga beriladi. Ikkinchi oziqlantirish ko’chatni dalaga o’tkazishga 2 xafta qolganda o’tkazilib, bu vaqtda 10 l suvga 10 g NH4NO3, 60 g superfosfat, 20 g KCl aralashtirilib 1,5-2 m2 berildi. Sovuq yoki plenka bilan yopiladigan ko’chatxonalarda kuzda yerlarni tayyorlash oldidan 1 ga hisobiga 100 t gacha go’ng. R va k li o’g’itlardan gektariga r dan 40-80 k dan 60-120 kg, bahorda 50 kg hisobida beriladi. Ko’chatlar asosan 2 marta: 2 ta chinbarg davrida va birinchi oziqlantirishdan 6-10 kun o’tgandan keyin o’tkaziladi. Birinchi oziqlantirishda 10 l suvga 20 g NH4NO3, 30 g superfosfat, 8 g KCl, ikkinchisida – 30-40 g NH4NO3, 40 g superfosfat, 20 g KCl eritilib 1 m2 beriladi. 3. Bodring yoki pomidor ko’chatlari. Tuproqqa o’tqazish uchun tayyor bo’lganda, ko’chat o’tqaziladigan yerni 1 m2 15-25 kg go’ng solinib aralashtiriladi, keyin analiz uchun tuproqnamunalari olinadi tuproqdagi organik modda NH4 – NO3, P2O5, Ca, tuzlarni umumiy konsentrasiyasi, rN aniqlanadi hisoblash usuli bilan qo’yidagi ko’rsatkichlar bo’yicha o’g’itlar miqdori belgilanadi Bodring va pomidor. Bodring ko’chati tuproq-chirindili muhitda yetishtirilganda oziqlantirilmaydi, pomidor ko’chati esa 1-2 marta oziqlantiriladi. Pomidorni 1-chi oziqlantirishda 10 l suvga 5 g NH4NO3, 40 g superfosfat va 15 g KCl qo’shib 3 m2 ga beriladi. Ikkinchi oziqlantirish ko’chatni dalaga o’tkazishga 2 xafta qolganda o’tkazilib, bu vaqtda 10 l suvga 10 g NH4NO3, 60 g superfosfat, 20 g KCl aralashtirilib 1,5-2 m2 berildi. Pomidorni 1-chi oziqlantirishda 10 l suvga 5 g NH4NO3, 40 g superfosfat va 15 g KCl qo’shib 3 m2 ga beriladi. Ikkinchi oziqlantirish ko’chatni dalaga o’tkazishga 2 xafta qolganda o’tkazilib, bu vaqtda 10 l suvga 10 g NH4NO3, 60 g superfosfat, 20 g KCl aralashtirilib 1,5-2 m2 berildi. Sovuq yoki plenka bilan yopiladigan ko’chatxonalarda kuzda yerlarni tayyorlash oldidan 1 ga hisobiga 100 t gacha go’ng. R va k li o’g’itlardan gektariga r dan 40-80 k dan 60-120 kg, bahorda 50 kg hisobida beriladi. Ko’chatlar asosan 2 marta: 2 ta chinbarg davrida va birinchi oziqlantirishdan 6-10 kun o’tgandan keyin o’tkaziladi. Birinchi oziqlantirishda 10 l suvga 20 g NH4NO3, 30 g superfosfat, 8 g KCl, ikkinchisida – 30-40 g NH4NO3, 40 g superfosfat, 20 g KCl eritilib 1 m2 beriladi. 3. Bodring yoki pomidor ko’chatlari. Tuproqqa o’tqazish uchun tayyor bo’lganda, ko’chat o’tqaziladigan yerni 1 m2 15-25 kg go’ng solinib aralashtiriladi, keyin analiz uchun tuproqnamunalari olinadi tuproqdagi organik modda NH4 – NO3, P2O5, Ca, tuzlarni umumiy konsentrasiyasi, rN aniqlanadi hisoblash usuli bilan qo’yidagi ko’rsatkichlar bo’yicha o’g’itlar miqdori belgilanadi Bodring va pomidor. Bodring ko’chati tuproq-chirindili muhitda yetishtirilganda oziqlantirilmaydi, pomidor ko’chati esa 1-2 marta oziqlantiriladi. Pomidorni 1-chi oziqlantirishda 10 l suvga 5 g NH4NO3, 40 g superfosfat va 15 g KCl qo’shib 3 m2 ga beriladi. Ikkinchi oziqlantirish ko’chatni dalaga o’tkazishga 2 xafta qolganda o’tkazilib, bu vaqtda 10 l suvga 10 g NH4NO3, 60 g superfosfat, 20 g KCl aralashtirilib 1,5-2 m2 berildi.