Ishtirokchilar va aksiyadorlarning korporativ huquq va majburiyatlari Adabiyotlar: • Корпоративное право: учебник / Е.Г. Афанасьева, В.Ю. Бакшинскас, Е.П. Губин и др.; отв. ред. И.С. Шиткина. 2-е изд., перераб. и доп. М: КНОРУС, 2015. С. 451-547 • Paul L. Davies, Sarah Worthington. Gower’s Principles of Modern Company Law 10th ed (eBook). Sweet & Maxwell Ltd. 2016. • R. Romano. Foundations of Corporate Law. New York: Oxford Univ. Press, 1993. • Carsten Gerner-Beuerle, Michael Anderson Schillig. Comparative Company Law. OUP Oxford. 2019. Normativ-huquqiy hujjatlar • Oʻzbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksi • “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqilarini himoya qilish toʻgʻrisida”gi Qonun • “Masʼuliyati cheklangan jamiyat va qoʻshimcha masʼuliyatli jamiyatlar toʻgʻrisida”gi Qonun Korporativ huquqlar Korporativ huquqlar - ashyoviy va majburiyat huquqlaridan farq qiluvchi maxsus xarakterdagi subyektiv huquqlardir. Biroq, aksiyalarning egasi boʻlgan aksiyador aksiyadorlik jamiyati bilan shartnoma tuzmaydi, balki murakkab boʻlgan korporativ munosabatlar ishtirokchisiga aylanadi. Aksiyadorlar (ishtirokchilar)ning korporativ huquqlari: Tashkiliy-boshqaruv Mulkiy Imtiyozli Ishtirokchi huquqlari Iqtisodiy huquqlari; Boshqaruv huquqlari; Ma’lumot olish huquqlari; Sudga murojaat qilish huquqi Iqtisodiy huquqlar Dividend olish huquqi; Dividendni Kuzatuv kengashi tavsiya qilishi mumkin Ulushlarni sotish huquqi Aslida ulushni sotish cheklanmagan, biroq ustavda yoki ishtirokchilar kelishuvida cheklov bo’lishi mumkin. Shuningdek, jamiyatni sotib olish vaqtida ayrim cheklovlar bo’lishi mumkin. Boshqaruv huquqlari Muhim masalalarni hal qilishda ovoz berish huquqi; Direktorni tayinlash huquqi; Navbatdan tashqari yig’ilish chaqirish huquqi Ishtirokchining huquqi Ovoz berish: Jamiyatni rivojlantiradi; Bozorni rivojlantiradi; Jamiyatdan chiqish: Jamiyatni iqtisodiy nochorlikka yetaklaydi; Bozor samaradorligini pasaytiradi Kollektiv qaror qabul qilish Ayrim yechimlar Ishonchli boshqaruvchilar (proxy agent); Ma’lumotlarni olishni osonlashtirish; Ishtirokchilar ovoz beradigan masalalar Direktorni tayinlash va bo’shatish; Qaror qabul qilish:  A) Jamiyatni ustavi bilan bog’liq qaror;  B) Jamiyatni mol-mulki bilan bog’lq qarorlar.  C) Jamiyat yaxlitligiga oid masalalar tartibga ovoz berishga qo’yiladi? Ulushlari 10 (5) foizdan yuqori bo’lgan ishtirokchilarning talabi bilan; O’z ulushini sotmoqchi bo’lgan ishtirokchining talabi bilan; Umumiy yig’ilish chaqirish rad etilishi mumkinmi? Masala mutloq ijro hokimiyatiga ta’luqli bo’lsa; Masala bo’yicha ilgari ishtirokchilar tomonidan qaror qabul qilingan bo’lsa; Masala muhokamasi jamiyat faoliyatiga to’sqinlik qilgan taqdirda Ovoz berish usullari Ko’pchilik 50+1; Malakali ko’pchilik 2/3; To’liq 100% Tashkiliy-boshqaruv huquqlar: 1) kompaniya ishlarini boshqarishda ishtirok yetish bilan bogʻliq huquqlar; 2) kompaniya boshqaruv organlari faoliyati va kompaniyaning moliyaviy-iqtisodiy ahvoli ustidan nazoratni amalga oshirish bilan bogʻliq huquqlar; 3) kompaniya faoliyati toʻgʻrisida maʼlumot olish huquqi. Mulkiy huquqlar 1) Daromadlarni taqsimlashda qatnashish huquqi; 2) Tugatish davrida oʻz ulushini olish huquqi. Imtiyozli huquqlar ishtirokchilar tomonidan uchinchi shaxslarga ajratilgan MCHJ ulushlarini sotib olish huquqi; qoʻshimcha ravishda chiqarilgan aksiyalarni sotib olish huquqi Jamiyat boshqaruvida qatnashish huquqi ishtirokchilar (aksiyadorlar) umumiy yigʻilishini chaqirishni talab qilish); yigʻilish kun tartibiga masalalar kiritish, shu jumladan biznes-kompaniya boshqaruv organlariga nomzodlar taqdim qilish; umumiy yigʻilishda ishtirok etish, kun tartibidagi masalalar muhokamasida ishtirok etish yoki vakil yuborish; umumiy yigʻilishda ovoz berish; kompaniya Kengashi, taftish komissiyasi, buxgalteriya komissiyasi va boshqalarni tashkil qilishda qatnashish. Ishtirokchilar nazoratini amalga oshirish shakllari aksiyadorlarning (ishtirokchilarning) yillik umumiy yigʻilishida yillik hisobot va yillik buxgalteriya hisobotlarini koʻrib chiqish va tasdiqlash; ishtirokchilarning umumiy yigʻilishida taftish komissiyasi (auditor) ni saylash; kompaniyaning buxgalteriya hisobi va moliyaviy (buxgalteriya) hisoboti auditini oʻtkazish boʻyicha professional auditorni tasdiqlash Ishtirokchilar uch ko’rinishda ma’lumot olishi mumkin. Jamiyatga so’rovnoma yuborish orqali; Yillik va choraklik hisobotlarni o’rganish orqali; Muhim voqealar bo’yicha og’zaki ma’lumotlar