Ishtirokchilarning huquq va majburiyatlari Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida qonun 3-modda. Aksiyadorlik jamiyatining huquqiy holati Ustav fondi (ustav kapitali) aksiyadorlarning aksiyadorlik jamiyatiga nisbatan huquqlarini tasdiqlovchi muayyan miqdordagi aksiyalarga taqsimlangan tijorat tashkiloti aksiyadorlik jamiyati deb e’tirof etiladi. Ishtirokchilarning umumiy huquqlari Iqtisodiy va Boshqaruvdagi huquqlari; Ma’lumot olish huquqlari; Sudlashish huquqi Huquqlar Ovoz berish huquqi Boshqaruvda ishtirok etish huquq Axborot olish huquqi Dividend olish Ulushni /aksiyani olishga bo’lgan imtiyozl Egalik huquqini o’tkazish tegishli jamiyat aksiyadorlarining reyestriga kiritilish; depo hisobvarag‘idan o‘ziga taalluqli ko‘chirma olish; jamiyat foydasining bir qismini dividendlar tarzida olish va erkin tasarruf qilish Divedent olish huquqi jamiyat tugatilgan taqdirda o‘zlariga tegishli ulushga muvofiq mol- mulkning bir qismini olish; aksiyadorlarning umumiy yig‘ilishlarida ovoz berish orqali jamiyatni boshqarishda ishtirok etish; Boshqaruv huquq jamiyatning moliya-xo‘jalik faoliyati natijalari to‘g‘risida to‘liq va ishonchli axborotni belgilangan tartibda olish; Axborot olish huquqi Aksiyadorlarning huquqlari o‘zlariga tegishli aksiyalarning jamiyat tomonidan qaytarib sotib olinishini talab qilish; qimmatli qog‘ozlar bozorini tartibga solish bo‘yicha vakolatli davlat organida, shuningdek sudda o‘z huquqlarini himoya qilish;Sudlashish huquqi o‘ziga yetkazilgan zararning o‘rni qoplanishini belgilangan tartibda talab qilish; o‘z manfaatlarini ifodalash va himoya qilish maqsadida uyushmalarga va boshqa nodavlat notijorat tashkilotlariga birlashish; Mas’uliyati cheklangan jamiyat ishtirokchilarining huquqlari qonunchilikda va jamiyat ta’sis hujjatlarida belgilangan tartibda jamiyatning faoliyati to‘g‘risida axborot olish hamda uning buxgalteriya daftarlari va boshqa hujjatlari bilan tanishish; Axborot olish huquqi foydani taqsimlashda ishtirok etish; jamiyatning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) o‘z ulushini yoxud uning bir qismini Qonunda va jamiyatning ustavida nazarda tutilgan tartibda mazkur jamiyatning bir yoki bir necha ishtirokchisiga sotish yoki o‘zga tarzda ularning foydasiga voz kechish; Ulushlarni o’tkazish huquqi jamiyat boshqa ishtirokchilarining roziligidan qat’i nazar Qonunda va jamiyatning ta’sis hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda istalgan vaqtda jamiyatdan chiqish; Jamiyatdan chiqish huquqi jamiyat tugatilgan taqdirda, kreditorlar bilan hisob-kitob qilinganidan keyin qolgan mol-mulkning bir qismini yoki uning qiymatini olish. Jami ulushlari jamiyat ustav fondining (ustav kapitalining) kamida o‘n foizini tashkil etadigan jamiyat ishtirokchilari o‘z majburiyatlarini qo‘pol buzayotgan yoxud o‘z harakatlari (harakatsizligi) bilan jamiyatning faoliyat ko‘rsatishiga imkon bermayotgan yoki uni jiddiy tarzda qiyinlashtirayotgan ishtirokchini jamiyatdan sud tartibida chiqarilishini talab qilishga haqlidirlar. Jamiyat ishtirokchilari qonunchilikda va jamiyatning ta’sis hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa huquqlarga ham ega bo‘lishlari mumkin. Iqtisodiy huquqlar Dividend olish huquqi; Dividendni director tavsiya qilishi kerak Ulushlarni sotish huquqi Aslida ulushni sotish cheklanmagan, biroq ustavda yoki ishtirokchilar kelishuvida cheklov bo’lishi mumkin. Shuningdek, jamiyatni sotib olish vaqtida ayrim cheklovlar bo’lishi mumkin. (Poison Pill Strategiyasi) Oddiy aksiyadorlarning huquqlari Imtiyozli aksiyadorlarning huquqlari Aksiyadorlarining umumiy yig’ilishida ovoz berish huquqi Ovoz berish huquqi mavjud emas. Faqatgina, 1) jamiyatni qayta tashkil etish va tugatish to‘g‘risidagi masalalar hal etilayotganda; 2) umumiy yig‘ilishida jamiyat ustaviga imtiyozli aksiyalarning egalari bo‘lgan aksiyadorlarning huquqlarini cheklaydigan o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risidagi masalalarda ovoz berish huquqi bilan ishtirok etadi. Dividentlar olish Belgilab qo’yilgan dividend olish Aktivlar bo'yicha qoldiq da'vo qilish huquqi - O‘zlariga tegishli ulushga muvofiq jamiyat mol-mulkining bir qismini olish (Jamiyat tugatilganda ) Boshqaruv huquqlari Muhim masalalarni hal qilishda ovoz berish huquqi; Direktorni saylash huquqi; Ishtirokchining huquqi Ovoz berish: Jamiyatni rivojlantiradi; Bozorni rivojlantiradi; Jamiyatdan chiqish: Jamiyatni iqtisodiy nochorlikka yetaklaydi; Bozor samaradorligini pasaytiradi Nima uchun ishtirokchilar ovoz berish huquqiga ega? Ishtirokchi o’z muklini kiritganligi uchun; Ishtirokchilar qoldiq da’vogarlar bo’lganligi uchun; Kollektiv qaror qabul qilish Qiyinchiliklari Ratsional foyda (rational apathy); Tekin tomoqlik (Free riding); Axborotning cheklanganligi (Information asymmetry; Ishtirokchilarning tarqoqligi (dispersed shareholders) Ayrim yechimlar Ishonchli boshqaruvchilar (proxy agent); Ma’lumotlarni olishni osonlashtirish; Ishtirokchilar ovoz beradigan masalalar Direktorni tayinlash va bo’shatish; Qaror qabul qilish: A) Jamiyatni ustavi bilan bog’liq qaror; B) Jamiyatni mol-mulki bilan bog’liq qarorlar. C) Jamiyat yaxlitligiga oid masalalar Masalalar qanday tartibga ovoz berishga qo’yiladi? Ulushlari 10 (5) foizdan yuqori bo’lgan ishtirokchilarning talabi bilan; O’z ulushini sotmoqchi bo’lgan ishtirokchining talabi bilan; Umumiy yig’ilish chaqirish rad etilishi mumkinmi? Masala mutloq ijro hokimiyatiga ta’luqli bo’lsa; Masala bo’yicha ilgari ishtirokchilar tomonidan qaror qabul qilingan bo’lsa; Masala muhokamasi jamiyat faoliyatiga to’sqinlik qilgan taqdirda