KO‘KRAK VA QORIN AORTASI: ASOSIY TARMOQLARI, ICHKI A’ZOLARNI QON BILAN TA’MINLANISHI

Yuklangan vaqt

2024-10-27

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

10

Faytl hajmi

902,2 KB


KO‘KRAK VA QORIN AORTASI: ASOSIY TARMOQLARI, ICHKI A’ZOLARNI QON BILAN TA’MINLANISHI Pastga tushuvchi aorta. Pars descendens aortae Pastga tushuvchi aorta - aortae descendens ikki bo`limdan: 1) ko`krak aortasi - pars thoracica aortae; 2) qorin aortasi - pars abdominalis aortae dan tashkil bo`ladi. Tushuvchi aortaning har bir bo`limidan devorlarga - pariyetal - rami parietales, hamda a’zolarga visseral - rami viscerales tarmoqlari ajraladi. Ko`krak aortasi – aortae thoracica Ko`krak aortasining pariyetal tarmoqlari: Ko`krak aortasi (old tomondan). 1 - ramus dorsalis arteriae intercostalis posterioris; 2 - pars thoracica aortae; 3 - sternum; 4 - ramus intercostalis anterior arteriae thoracicae internae; 5 - a. thoracica interna; 6 - a. intercostalis posterior. 1) A. a. intercostales posteriores – qovurg`alararo orqa arteriyalari. Qovurg`alarning ichki yuzasining ostki qirrasi sohasidagi egatlarda joylashadi. Ko`krakning xususiy mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Pastki qovurg`alararo arteriyalar qorin mushaklarida yakunlanib, qorin sohasini qon bilan ta’minlashda qatnashadi. Qovurg`alararo arteriyalardan rami spinales tarmog`i ajralib, orqa miyaning ko`krak segmentlari qon bilan ta’minlanadi. Orqa qovurg`alararo arteriya – a. itercostales pasteriores dan quyidagi tarmoqlar jaraladi:
KO‘KRAK VA QORIN AORTASI: ASOSIY TARMOQLARI, ICHKI A’ZOLARNI QON BILAN TA’MINLANISHI Pastga tushuvchi aorta. Pars descendens aortae Pastga tushuvchi aorta - aortae descendens ikki bo`limdan: 1) ko`krak aortasi - pars thoracica aortae; 2) qorin aortasi - pars abdominalis aortae dan tashkil bo`ladi. Tushuvchi aortaning har bir bo`limidan devorlarga - pariyetal - rami parietales, hamda a’zolarga visseral - rami viscerales tarmoqlari ajraladi. Ko`krak aortasi – aortae thoracica Ko`krak aortasining pariyetal tarmoqlari: Ko`krak aortasi (old tomondan). 1 - ramus dorsalis arteriae intercostalis posterioris; 2 - pars thoracica aortae; 3 - sternum; 4 - ramus intercostalis anterior arteriae thoracicae internae; 5 - a. thoracica interna; 6 - a. intercostalis posterior. 1) A. a. intercostales posteriores – qovurg`alararo orqa arteriyalari. Qovurg`alarning ichki yuzasining ostki qirrasi sohasidagi egatlarda joylashadi. Ko`krakning xususiy mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Pastki qovurg`alararo arteriyalar qorin mushaklarida yakunlanib, qorin sohasini qon bilan ta’minlashda qatnashadi. Qovurg`alararo arteriyalardan rami spinales tarmog`i ajralib, orqa miyaning ko`krak segmentlari qon bilan ta’minlanadi. Orqa qovurg`alararo arteriya – a. itercostales pasteriores dan quyidagi tarmoqlar jaraladi:
a) r.dorsales – orqaning mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Orqa terisi soxasida r. cutaneus medialis va r. cutaneus lateralis shoxlariga ajraladi. b) r. r. spinales – orqa miyaning ko`krak segmentlarini qon bilan ta’minlaydi. v) r. collateralis – yonlama shoxlar. g) r. cutaneus lateralis – ko`krak qafasining yon terisini qon bilan ta’minlaydi. Uning shoxlari r.r. mammarii lateralis sut bezini qon bilan ta’minlashda qatnashadi. 2) A. subcostalis – qovurg`a osti arteriyasi. Bu arteriya r. dorsalis – orqa mushaklariga tarmoq va r. spinalis – orqa miyaga tarmoq chiqaradi. 3) A. a. phrenicae superiores - diafragmaning ustki arteriyasi – diafragma mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Ko`krak aortasining visseral tarmoqlari: 1) r.r. bronchiales - bronxlarni va o`pkani arteriya qoni bilan ta’minlaydi. 2). r.r.esophageales – qizilo`ngachni qon bilan ta’minlaydi. 3) r.r. mediastinales – orqa ko`ks oralig`idagi to`qimalarni qon bilan ta’minlaydi. Qorin aortasi – aorta abdomienalis. Qorin aortasidan qorin devoriga pariyetal va a’zolarga visseral tarmoqlar ajraladi. Qorin aortasining visseral tarmoqlari toq va juft tarmoqlarga bo`linadi. Qorin aortasining visseral toq tarmoqlari : I. Truncus coeliacus – uchta arteriyaga ajraladi: 1) a. gastrica sinistra; 2) a. hepatica communis; 3) a. lienalis. 1. A. gastrica sinistra – me’daning kichik egriligi bo`ylab yo`naladi. Me’dani va qizilo`ngachning qorin qismini – r.r.oesophagealis qon bilan ta’minlaydi. 2. A. hepatica communis – umumiy jigar arteriyasidan quyidagi tarmoqlar chiqadi: a) a. gastrica dextra – me’daning kichik egriligi bo`ylab yo`nalib chap me’da arteriyasi bilan birlashadi. b) a. gastroduodenalis – me’da – 12 barmoqli ichak arteriyasi ikkiga ajraladi: a. gastro – omentalis dextra – me’daning katta egriligi bo`ylab yo`naladi; hamda a. a. pancreaticoduodenales superior posterior – me’da osti bezi va 12 4) r.r.pericardiaci – yurak xaltasi – perikardni qon bilan ta’minlaydi.
a) r.dorsales – orqaning mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Orqa terisi soxasida r. cutaneus medialis va r. cutaneus lateralis shoxlariga ajraladi. b) r. r. spinales – orqa miyaning ko`krak segmentlarini qon bilan ta’minlaydi. v) r. collateralis – yonlama shoxlar. g) r. cutaneus lateralis – ko`krak qafasining yon terisini qon bilan ta’minlaydi. Uning shoxlari r.r. mammarii lateralis sut bezini qon bilan ta’minlashda qatnashadi. 2) A. subcostalis – qovurg`a osti arteriyasi. Bu arteriya r. dorsalis – orqa mushaklariga tarmoq va r. spinalis – orqa miyaga tarmoq chiqaradi. 3) A. a. phrenicae superiores - diafragmaning ustki arteriyasi – diafragma mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Ko`krak aortasining visseral tarmoqlari: 1) r.r. bronchiales - bronxlarni va o`pkani arteriya qoni bilan ta’minlaydi. 2). r.r.esophageales – qizilo`ngachni qon bilan ta’minlaydi. 3) r.r. mediastinales – orqa ko`ks oralig`idagi to`qimalarni qon bilan ta’minlaydi. Qorin aortasi – aorta abdomienalis. Qorin aortasidan qorin devoriga pariyetal va a’zolarga visseral tarmoqlar ajraladi. Qorin aortasining visseral tarmoqlari toq va juft tarmoqlarga bo`linadi. Qorin aortasining visseral toq tarmoqlari : I. Truncus coeliacus – uchta arteriyaga ajraladi: 1) a. gastrica sinistra; 2) a. hepatica communis; 3) a. lienalis. 1. A. gastrica sinistra – me’daning kichik egriligi bo`ylab yo`naladi. Me’dani va qizilo`ngachning qorin qismini – r.r.oesophagealis qon bilan ta’minlaydi. 2. A. hepatica communis – umumiy jigar arteriyasidan quyidagi tarmoqlar chiqadi: a) a. gastrica dextra – me’daning kichik egriligi bo`ylab yo`nalib chap me’da arteriyasi bilan birlashadi. b) a. gastroduodenalis – me’da – 12 barmoqli ichak arteriyasi ikkiga ajraladi: a. gastro – omentalis dextra – me’daning katta egriligi bo`ylab yo`naladi; hamda a. a. pancreaticoduodenales superior posterior – me’da osti bezi va 12 4) r.r.pericardiaci – yurak xaltasi – perikardni qon bilan ta’minlaydi.
barmoqli ichakni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriya o`nikki barmoqli ichakga r.r. duodenales shoxi va oshqozon osti beziga r.r. pancreatici shoxlarini ajratadi. v) a. hepatica propria – jigarning xususiy arteriyasi - jigar darvozasidan kiradi va shu sohada o`t pufagiga – a. cystica tarmog`ini ajratadi. A. hepatca propria jigar ichida: r. dexter o`ng shox va r. sinister chap shoxga ajraladi. R. dexter shoxidan quyidagi arteriyalar ajraladi; a) a. cystica – o`t pufagining arteriyasi; b) a. lobi caudati – jigarning dumsimon bo`lagining arteriyasi; v) a. segmenti anteriores – jigarning oldingi segmentining arteriyasi; g) a. segmenti pasterioris – jigarning orqa segmentining arteriyasi; R. sinister shoxidan quyidagi arteriyalar ajraladi: a. lobi caudati – jigar dumsimon bo`lagining arteriyasi; b) a. segmenti medialis – jigarning medial segmentining arteriyasi; v) a. segmenti lateralis – jigarning lateral segmentining arteriyasi. Jigarning qolgan segmentlarini jigar xususiy arteriyasining oraliqdagi shoxi – r. inetrmedius qon bilan ta’minlaydi 3. I. A. lienalis – taloqni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyada quyidagi tarmoqlar chiqadi: a) R. pancreatici – me’da osti bezini qon bilan ta’minlaydi; Bu shox quyidagi arteriyalarga ajraladi: a.pancreatica dorsalis – oshqozon osti bezining orqa arteriyasi; a. pancreatica inferior - oshqozon osti bezining pastki arteriyasi; a. prepancratica – oshqozon osti bezi oldidagi arteriya; a.pancreatica magna – oshqozon osti bezining katta arteriyasi; a. cauda pancreatis oshqozon osti bezining dum qismining arteriyasi. b) a. gastroomentalis sinistra – me’daning katta egriligi bo`ylab yo`nalib, o`ng tarafdagi shunday arteriya bilan birikadi. Bu arteriyadan r.r. gastrici – oshqozonga shoxlar va – r.r.omentales – katta charviga shoxlar, a. gastricae breves – me’daning qisqa arteriyalari, a. gastrica posterior – oshqozonning orqa yuzasiga tarmoqlar chiqadi. A. lienalis ning oxirgi qismlari taloq ichida tarmoqlanadi. II. A. mesenterica superior – yuqorigi tutqich arteriyasi – qorin aortasining toq tarmog`idir. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraydi : 1) a. pancreaticoduodenalis inferior – me’da osti bezini hamda 12 barmoqli ichakni qon bilan ta’minlaydi. SHunday yuqorigi arteriya bilan o`zaro qo`shiladi. R. anterior – oldingi va r. posterior orqa shoxchalar ajraladi. 2) a. jejunales – och ichak arteriyalari. 3) a. ileales – yonbosh ichak arteriyalari.
barmoqli ichakni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriya o`nikki barmoqli ichakga r.r. duodenales shoxi va oshqozon osti beziga r.r. pancreatici shoxlarini ajratadi. v) a. hepatica propria – jigarning xususiy arteriyasi - jigar darvozasidan kiradi va shu sohada o`t pufagiga – a. cystica tarmog`ini ajratadi. A. hepatca propria jigar ichida: r. dexter o`ng shox va r. sinister chap shoxga ajraladi. R. dexter shoxidan quyidagi arteriyalar ajraladi; a) a. cystica – o`t pufagining arteriyasi; b) a. lobi caudati – jigarning dumsimon bo`lagining arteriyasi; v) a. segmenti anteriores – jigarning oldingi segmentining arteriyasi; g) a. segmenti pasterioris – jigarning orqa segmentining arteriyasi; R. sinister shoxidan quyidagi arteriyalar ajraladi: a. lobi caudati – jigar dumsimon bo`lagining arteriyasi; b) a. segmenti medialis – jigarning medial segmentining arteriyasi; v) a. segmenti lateralis – jigarning lateral segmentining arteriyasi. Jigarning qolgan segmentlarini jigar xususiy arteriyasining oraliqdagi shoxi – r. inetrmedius qon bilan ta’minlaydi 3. I. A. lienalis – taloqni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyada quyidagi tarmoqlar chiqadi: a) R. pancreatici – me’da osti bezini qon bilan ta’minlaydi; Bu shox quyidagi arteriyalarga ajraladi: a.pancreatica dorsalis – oshqozon osti bezining orqa arteriyasi; a. pancreatica inferior - oshqozon osti bezining pastki arteriyasi; a. prepancratica – oshqozon osti bezi oldidagi arteriya; a.pancreatica magna – oshqozon osti bezining katta arteriyasi; a. cauda pancreatis oshqozon osti bezining dum qismining arteriyasi. b) a. gastroomentalis sinistra – me’daning katta egriligi bo`ylab yo`nalib, o`ng tarafdagi shunday arteriya bilan birikadi. Bu arteriyadan r.r. gastrici – oshqozonga shoxlar va – r.r.omentales – katta charviga shoxlar, a. gastricae breves – me’daning qisqa arteriyalari, a. gastrica posterior – oshqozonning orqa yuzasiga tarmoqlar chiqadi. A. lienalis ning oxirgi qismlari taloq ichida tarmoqlanadi. II. A. mesenterica superior – yuqorigi tutqich arteriyasi – qorin aortasining toq tarmog`idir. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraydi : 1) a. pancreaticoduodenalis inferior – me’da osti bezini hamda 12 barmoqli ichakni qon bilan ta’minlaydi. SHunday yuqorigi arteriya bilan o`zaro qo`shiladi. R. anterior – oldingi va r. posterior orqa shoxchalar ajraladi. 2) a. jejunales – och ichak arteriyalari. 3) a. ileales – yonbosh ichak arteriyalari.
4) a. iliocolica – yonbosh ichakni va ko`r ichak sohalarini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: a) a. caecalis anterior – ko`r ichakning oldingi arteriyasi; b) a. caecalis posterior – ko`r ichakning orqa arteriyasi; v) a. appendicularis – chuvalchangsimon o`simtaning arteriyasi; g) r. ilealis – yonbosh ichak shoxi; d) r. colicus – chambar ichak shoxi; 5) a. colica dextra – yo`g`on ichakning ko`tariluvchi qismini qon bilan ta’minlaydi. 6) a. flexurae dextrae – yo`g`on ichakning o`ng bukilish sohasining arteriyasi. 7) a. colica media – yo`g`on ichakning ko`ndalang chambar ichak sohasini qon bilan ta’minlaydi. Korin bo`shlig`i a’zolarining arteriyalari. 1 - pars abdominalis aortae; 2 - truncus coeliacus; 3 - a. gastrica sinistra; 4 - a. lienalis; 5 - a. hepatica communis; 6 - a. gastrica dextra; 7 - r. dextra a. hepoticae propriae; 8 - r. sinister a. hepoticae propriae; 9 - a. cystica; 10 - a. gastroduodenalis; 11 - a. gastroepiploica dextra; 12 - a. gastroepiploica sinistra; 13 - a. pancriaticoduodenalis superior; 14 - a. pancriaticoduodenalis inferior; 15 - a. masenterica superior; 16 - a. colica media; 17 - a. colica dextra; 18 - a. ileocolica; 19 - a. apendicularis; 20 - arcus Riolani; 21 - a. masenterica inferior; 22 - a. colica sinistra; 23 - a. sigmoidea; 24 - a. rectalis superior; 25 - a. iliaca communis; 26 - iliaca externa; 27 - iliaca interna; 28 - a. rectalis media.
4) a. iliocolica – yonbosh ichakni va ko`r ichak sohalarini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: a) a. caecalis anterior – ko`r ichakning oldingi arteriyasi; b) a. caecalis posterior – ko`r ichakning orqa arteriyasi; v) a. appendicularis – chuvalchangsimon o`simtaning arteriyasi; g) r. ilealis – yonbosh ichak shoxi; d) r. colicus – chambar ichak shoxi; 5) a. colica dextra – yo`g`on ichakning ko`tariluvchi qismini qon bilan ta’minlaydi. 6) a. flexurae dextrae – yo`g`on ichakning o`ng bukilish sohasining arteriyasi. 7) a. colica media – yo`g`on ichakning ko`ndalang chambar ichak sohasini qon bilan ta’minlaydi. Korin bo`shlig`i a’zolarining arteriyalari. 1 - pars abdominalis aortae; 2 - truncus coeliacus; 3 - a. gastrica sinistra; 4 - a. lienalis; 5 - a. hepatica communis; 6 - a. gastrica dextra; 7 - r. dextra a. hepoticae propriae; 8 - r. sinister a. hepoticae propriae; 9 - a. cystica; 10 - a. gastroduodenalis; 11 - a. gastroepiploica dextra; 12 - a. gastroepiploica sinistra; 13 - a. pancriaticoduodenalis superior; 14 - a. pancriaticoduodenalis inferior; 15 - a. masenterica superior; 16 - a. colica media; 17 - a. colica dextra; 18 - a. ileocolica; 19 - a. apendicularis; 20 - arcus Riolani; 21 - a. masenterica inferior; 22 - a. colica sinistra; 23 - a. sigmoidea; 24 - a. rectalis superior; 25 - a. iliaca communis; 26 - iliaca externa; 27 - iliaca interna; 28 - a. rectalis media.
Yo`g`on ichak arteriyalarining tarmoqlari o`zaro qo`shilib, chambar ichak yoyi – arcus marginalis coli ni – hosil etadi. III. A. mesenterica inferior – pastki tutqich arteriyasi quyidagi tarmoqlarni chiqaradi: 1) a. ascendens – ko`tariluvchi arteriya – ko`ndalang chambar ichakning chap bo`kilish sohasiga yo`naladi. 2) a. colica sinistra – yo`g`on ichakning tushuvchi qismini qon bilan ta’minlaydi; 3) a. a. sigmoideae – yo`g`on ichakning S-simon ichak qismini qon bilan ta’minlaydi; 4) a. rectalis superior – to`g`ri ichakning yuqori qismini qon bilan ta’minlaydi. Qorin aortasining visseral juft tarmoqlari: 1. A. suprarenalis media – buyrak usti bezini qon bilan ta’minlaydi. 2. A. renalis – buyrakni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan buyrak usti beziga – a. suprarenalis inferior tarmog`i chiqadi. Buyrak arteriyasi A. renalis dan buyrak atrofidagi kapsulaga – r.r. capsularis tarmoqlari ajraladi. Buyrak ichida esa – a. renalis oldingi shox – r. anterior va orqa shox r.posterior ga ajraladi. Xar bir shox buyrak segmentlarining arteriyasiga tarmoqlanadi. Ramus anterior – tarmoqlari: a) a. segmenti superioris – bo`yrakning yuqori segmetining arteriyasi; b) a. segmenti anterioris superioris – bo`yrakning oldingi yuqori segment arteriyasi; v) a. segmenti anterioris inferioris – bo`yrakning oldingi pastki segment arteriyasi; g) a. segmenti inferioris – bo`yrakning pastki segment arteriyasi. Ramus posterior shoxidan – a. segmenti posterioris – orqa segment arteriyasi ajraladi. Buyrak arteriyasidan siydik nayi shoxlari – r.r. ureterici ajraladi. Buyrak arteriyasining buyrak ichidagi tarmoqlarig a ta’minlaydi. Bu arteriyadan buyrak usti beziga – a. suprarenalis superior tarmog`i ajraladi. 2. A. a. lumbales – bel sohasini – r. dorsalis shoxi qon bilan ta’minlaydi. Orqa miyani qon bilan ta’minlash uchun r. spinales tarmog`ini ajratadi. Bel arteriyalari qorin mushaklarini ham qon bilan ta’minlaydi. 3. A. sacralis mediana - qorin aortasining pariyetal toq tomiri bo`lib, chanoq devorini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan belning eng pastdagi
Yo`g`on ichak arteriyalarining tarmoqlari o`zaro qo`shilib, chambar ichak yoyi – arcus marginalis coli ni – hosil etadi. III. A. mesenterica inferior – pastki tutqich arteriyasi quyidagi tarmoqlarni chiqaradi: 1) a. ascendens – ko`tariluvchi arteriya – ko`ndalang chambar ichakning chap bo`kilish sohasiga yo`naladi. 2) a. colica sinistra – yo`g`on ichakning tushuvchi qismini qon bilan ta’minlaydi; 3) a. a. sigmoideae – yo`g`on ichakning S-simon ichak qismini qon bilan ta’minlaydi; 4) a. rectalis superior – to`g`ri ichakning yuqori qismini qon bilan ta’minlaydi. Qorin aortasining visseral juft tarmoqlari: 1. A. suprarenalis media – buyrak usti bezini qon bilan ta’minlaydi. 2. A. renalis – buyrakni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan buyrak usti beziga – a. suprarenalis inferior tarmog`i chiqadi. Buyrak arteriyasi A. renalis dan buyrak atrofidagi kapsulaga – r.r. capsularis tarmoqlari ajraladi. Buyrak ichida esa – a. renalis oldingi shox – r. anterior va orqa shox r.posterior ga ajraladi. Xar bir shox buyrak segmentlarining arteriyasiga tarmoqlanadi. Ramus anterior – tarmoqlari: a) a. segmenti superioris – bo`yrakning yuqori segmetining arteriyasi; b) a. segmenti anterioris superioris – bo`yrakning oldingi yuqori segment arteriyasi; v) a. segmenti anterioris inferioris – bo`yrakning oldingi pastki segment arteriyasi; g) a. segmenti inferioris – bo`yrakning pastki segment arteriyasi. Ramus posterior shoxidan – a. segmenti posterioris – orqa segment arteriyasi ajraladi. Buyrak arteriyasidan siydik nayi shoxlari – r.r. ureterici ajraladi. Buyrak arteriyasining buyrak ichidagi tarmoqlarig a ta’minlaydi. Bu arteriyadan buyrak usti beziga – a. suprarenalis superior tarmog`i ajraladi. 2. A. a. lumbales – bel sohasini – r. dorsalis shoxi qon bilan ta’minlaydi. Orqa miyani qon bilan ta’minlash uchun r. spinales tarmog`ini ajratadi. Bel arteriyalari qorin mushaklarini ham qon bilan ta’minlaydi. 3. A. sacralis mediana - qorin aortasining pariyetal toq tomiri bo`lib, chanoq devorini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan belning eng pastdagi
arteriyalari – a.a. lumbales imae; dumg`azaning lateral shoxlari – r.r. sacrales laterales ajraladi. Qorin aortasi IV bel umurtqasi sohasida ikkita umumiy yonbosh arteriyalari – a. iliaca communis dextra et sinistra ga ajraladi. Qorin aortasining bo`linish sohasi – bifurcario aortae deyiladi. O`z navbatida har bir umumiy yonbosh arteriyasi: tashqi yonbosh arteriyasi – a. iliaca externa ga, hamda ichki yonbosh arteriyasi – a. iliaca interna ga bo`linadi. a a.a. intrarenales deb ataladi 3. A. testicularis – (erkaklarda) – moyakni qon bilan ta’minlash uchun, chov kanali orqali o`tib, yorg`oq bo`shlig`iga tushadi. Bu arteriyadan siydik nayi shoxlari – r.r ureterici va moyak ortig`i uchun – r.r. epididymalis shoxlari ajraladi. 4. A. ovarica - (ayollarda) tuxumdon arteriyasidan siydik nayi shoxlari – r.r. ureterici va bachadon naylari uchun shoxlar – r.r. tubarii ajraladi. Qorin aortasining pariyetal tarmoqlari: 1. A. phrenica inferior – diafragmani ostki yuzasini qon bil Yuqori tutqich arteriya. 1 - omentum majus, 2 - peritoneum viscerale, 3 - a. colica sinistra, 4 - a. mesenterica superior, 5 - v. mesenterica superior, 6 - aa. et vv. jejunales, 7 - aa. intestinales, 8 - appendix vermiformis, 9 - a. et v. appendiculares, 10 - aa. et vv. ilei, 11 - colon ascendens, 12 - a. ileocolica, 13 - a. colica dextra,14 - r. ascendens a. colicae dextrae, 15 - a. colica media, 16 - pancreas, 17 - r. descendens a. colicae mediae, 18 - arcus arteriosus, 19 - colon transversum.
arteriyalari – a.a. lumbales imae; dumg`azaning lateral shoxlari – r.r. sacrales laterales ajraladi. Qorin aortasi IV bel umurtqasi sohasida ikkita umumiy yonbosh arteriyalari – a. iliaca communis dextra et sinistra ga ajraladi. Qorin aortasining bo`linish sohasi – bifurcario aortae deyiladi. O`z navbatida har bir umumiy yonbosh arteriyasi: tashqi yonbosh arteriyasi – a. iliaca externa ga, hamda ichki yonbosh arteriyasi – a. iliaca interna ga bo`linadi. a a.a. intrarenales deb ataladi 3. A. testicularis – (erkaklarda) – moyakni qon bilan ta’minlash uchun, chov kanali orqali o`tib, yorg`oq bo`shlig`iga tushadi. Bu arteriyadan siydik nayi shoxlari – r.r ureterici va moyak ortig`i uchun – r.r. epididymalis shoxlari ajraladi. 4. A. ovarica - (ayollarda) tuxumdon arteriyasidan siydik nayi shoxlari – r.r. ureterici va bachadon naylari uchun shoxlar – r.r. tubarii ajraladi. Qorin aortasining pariyetal tarmoqlari: 1. A. phrenica inferior – diafragmani ostki yuzasini qon bil Yuqori tutqich arteriya. 1 - omentum majus, 2 - peritoneum viscerale, 3 - a. colica sinistra, 4 - a. mesenterica superior, 5 - v. mesenterica superior, 6 - aa. et vv. jejunales, 7 - aa. intestinales, 8 - appendix vermiformis, 9 - a. et v. appendiculares, 10 - aa. et vv. ilei, 11 - colon ascendens, 12 - a. ileocolica, 13 - a. colica dextra,14 - r. ascendens a. colicae dextrae, 15 - a. colica media, 16 - pancreas, 17 - r. descendens a. colicae mediae, 18 - arcus arteriosus, 19 - colon transversum.
Pastki tutqich arteriyasi. 1 - omentum majus, 2 colon transversum, 3 - pancreas, 4 - a. colica media va a. colica sinistra orasidagi anastomoz, 5 - v. mesenterica inferior, 6 - colon descendens, 7 - a. mesenterica inferior, 8 - aorta abdominalis, 9 - a. et v. colicae sinistrae, 10 - aa. et vv. sigmoideae,11 - a. et vv. rectales superiores, 12 - peritoneum viscerale, 13 - peritoneum parietale, 14 - v. iliaca communis sinistra, 15 - colom sigmoideum, 16 - vesica urinaria, 17 - rectum, 18 - caecum, 19 - appendix vermiformis, 20 - mesoappendix, 21 - a. iliaca communis sinistra, 22 - v. cava inferior, 23 - radix mesenterii (kesilgan), 24 - intestinum tenue, 25 - mesenterium, 26 - a. et v. colicae mediae. Ichki yonbosh arteriyasi – a. iliaca internae. Ichki yonbosh arteriyasi – a. iliaca internae – chanoq devorlarini qon bilan ta’minlaydigan pariyetal guruh arteriyalariga va chanoq sohasidagi a’zolarni qon bilan ta’minlaydigan visseral guruh arteriyalariga bo`linadi. Pariyetal arteriyalar. 1. A. iliolumbalis – yonbosh – bel arteriyasi – yonbosh suyagi va bel sohalaridagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan quyidagi shoxlar ajraladi: a) r. lumbalis – bel sohasini qon bilan ta’minlaydi; b) r. spinalis – orqa miyani qon bilan ta’minlaydi; v) r. iliacus – yonbosh sohasini qon bilan ta’minlaydi; 2. A. sacralis lateralis – dumg`azaning yon arteriyasi. CHanoq sohasidagi m. piriformis, m. levator ani va dumg`aza chigalini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriya orqa miyani qon bilan ta’minlaydigan r.r. spinales shoxlarini ajratadi. 3. A. glutea superior – dumbaning yuqorigi arteriyasi. CHanoq bo`shlig`idan foramen suprapiriforme teshigi orqali chiqadi va dumba sohasini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriya yuzaki shox – r. superficialis va chuqur shox – r.
Pastki tutqich arteriyasi. 1 - omentum majus, 2 colon transversum, 3 - pancreas, 4 - a. colica media va a. colica sinistra orasidagi anastomoz, 5 - v. mesenterica inferior, 6 - colon descendens, 7 - a. mesenterica inferior, 8 - aorta abdominalis, 9 - a. et v. colicae sinistrae, 10 - aa. et vv. sigmoideae,11 - a. et vv. rectales superiores, 12 - peritoneum viscerale, 13 - peritoneum parietale, 14 - v. iliaca communis sinistra, 15 - colom sigmoideum, 16 - vesica urinaria, 17 - rectum, 18 - caecum, 19 - appendix vermiformis, 20 - mesoappendix, 21 - a. iliaca communis sinistra, 22 - v. cava inferior, 23 - radix mesenterii (kesilgan), 24 - intestinum tenue, 25 - mesenterium, 26 - a. et v. colicae mediae. Ichki yonbosh arteriyasi – a. iliaca internae. Ichki yonbosh arteriyasi – a. iliaca internae – chanoq devorlarini qon bilan ta’minlaydigan pariyetal guruh arteriyalariga va chanoq sohasidagi a’zolarni qon bilan ta’minlaydigan visseral guruh arteriyalariga bo`linadi. Pariyetal arteriyalar. 1. A. iliolumbalis – yonbosh – bel arteriyasi – yonbosh suyagi va bel sohalaridagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan quyidagi shoxlar ajraladi: a) r. lumbalis – bel sohasini qon bilan ta’minlaydi; b) r. spinalis – orqa miyani qon bilan ta’minlaydi; v) r. iliacus – yonbosh sohasini qon bilan ta’minlaydi; 2. A. sacralis lateralis – dumg`azaning yon arteriyasi. CHanoq sohasidagi m. piriformis, m. levator ani va dumg`aza chigalini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriya orqa miyani qon bilan ta’minlaydigan r.r. spinales shoxlarini ajratadi. 3. A. glutea superior – dumbaning yuqorigi arteriyasi. CHanoq bo`shlig`idan foramen suprapiriforme teshigi orqali chiqadi va dumba sohasini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriya yuzaki shox – r. superficialis va chuqur shox – r.
profundus larga ajraladi. CHuqur shoxdan esa maydaroq bo`lgan yuqori shoxlar – r. superior va ostki shox – r. inferior lar ajraladi. 4. A. glutea inferior – dumbaning ostki arteriyasi. CHanoq bo`shlig`idan foramen infrapiriforme teshigi orqali chiqadi va dumba sohasini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan o`tirg`ich nervi bilan birga yo`naladigan apteriya – a. comitans nervi ischiadici ajraladi. 5. A. obturatoria – yopqich arteriyasi – shu nomli kanal orqali o`tadi – m. obturatorius externus va sonning medial guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyaning muhim tarmog`i – ramus acetabularis – chanoq suyagining sirka kosasiga incesura acetabuli tirqishi orqali o`tadi va son suyagining boshchasi xamda lig. capitis femoris ni qon bilan ta’minlaydi. Ichki yonbosh arteriyasining visseral tarmoqlari. 1. A. umbilicalis - kindik arteriyasi - embrion taraqqiyotida homiladan qonning chiqib ketishini ta’minlaydi. Tug`ilgandan so`ng, arteriyaning ko`pchilik qismi kindik bilan birlashtiruvchi lig. umbilicale mediale boylamiga aylanadi. Arteriyaning boshlang`ich ochiq qismi – pars patens dan ko`yidagi tarmoqlar ajraladi: a) a. vesicales superior – siydik qopchasining yuqorigi arteriyasi; b) r.r. ureterici – siydik nayining shoxlari; v) a. ductus deferentis (erkaklarda) urug` olib ketuvchi nayni qon bilan ta’minlaydi. Kindik arteriyasi yopiq qismi – pars occlusa – kindik arteriyasining boylami – chorda a. umbilicalis ga aylanadi. 2. A. ureterici – siydik nayini qon bilan ta’minlaydi. 3. A. vesicalis inferior – siydik qopchasini qon bilan ta’minlaydi Bu arteriyadan erkaklarda prostata bezi uchun – r.r. prostatici tarmoqlari ajraladi 4. A. ductus deferentis – erkaklarda bo`lib, urug` tizimchasining tarkibida yo`naladi va moyakni hamda urug` olib ketuvchi nayni qon bilan ta’minlaydi. 5. A. uterina – ayollarda bo`lib, bachadonni, qin sohasini, bachadon naylarini va tuxumdonlarni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: a) r.r. helicini – bachadonga yo`naluvchi burama shoxlar; b) r.r. vaginales – qin sohasini qon bilan ta’minlaydigan shoxlar; v) r. ovaricus – tuxumdonni qon bilan ta’minlaydigan shox; g) r. tubarius – bachadon nayini ta’minlaydigan shox; 6. A. vaginalis – ayollarda bo`lib, qinning xususiy arteriyasi deyiladi. 7. A. rectalis media – to`g`ri ichakning o`rta sohasini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan ayollarda qinni qon bilan ta’minlaydigan shoxlar – r.r.vaginales, erkaklarda esa prostata bezini qon bilan ta’minlaydigan shoxlar – r .r.prostatici ajraladi.
profundus larga ajraladi. CHuqur shoxdan esa maydaroq bo`lgan yuqori shoxlar – r. superior va ostki shox – r. inferior lar ajraladi. 4. A. glutea inferior – dumbaning ostki arteriyasi. CHanoq bo`shlig`idan foramen infrapiriforme teshigi orqali chiqadi va dumba sohasini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan o`tirg`ich nervi bilan birga yo`naladigan apteriya – a. comitans nervi ischiadici ajraladi. 5. A. obturatoria – yopqich arteriyasi – shu nomli kanal orqali o`tadi – m. obturatorius externus va sonning medial guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyaning muhim tarmog`i – ramus acetabularis – chanoq suyagining sirka kosasiga incesura acetabuli tirqishi orqali o`tadi va son suyagining boshchasi xamda lig. capitis femoris ni qon bilan ta’minlaydi. Ichki yonbosh arteriyasining visseral tarmoqlari. 1. A. umbilicalis - kindik arteriyasi - embrion taraqqiyotida homiladan qonning chiqib ketishini ta’minlaydi. Tug`ilgandan so`ng, arteriyaning ko`pchilik qismi kindik bilan birlashtiruvchi lig. umbilicale mediale boylamiga aylanadi. Arteriyaning boshlang`ich ochiq qismi – pars patens dan ko`yidagi tarmoqlar ajraladi: a) a. vesicales superior – siydik qopchasining yuqorigi arteriyasi; b) r.r. ureterici – siydik nayining shoxlari; v) a. ductus deferentis (erkaklarda) urug` olib ketuvchi nayni qon bilan ta’minlaydi. Kindik arteriyasi yopiq qismi – pars occlusa – kindik arteriyasining boylami – chorda a. umbilicalis ga aylanadi. 2. A. ureterici – siydik nayini qon bilan ta’minlaydi. 3. A. vesicalis inferior – siydik qopchasini qon bilan ta’minlaydi Bu arteriyadan erkaklarda prostata bezi uchun – r.r. prostatici tarmoqlari ajraladi 4. A. ductus deferentis – erkaklarda bo`lib, urug` tizimchasining tarkibida yo`naladi va moyakni hamda urug` olib ketuvchi nayni qon bilan ta’minlaydi. 5. A. uterina – ayollarda bo`lib, bachadonni, qin sohasini, bachadon naylarini va tuxumdonlarni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: a) r.r. helicini – bachadonga yo`naluvchi burama shoxlar; b) r.r. vaginales – qin sohasini qon bilan ta’minlaydigan shoxlar; v) r. ovaricus – tuxumdonni qon bilan ta’minlaydigan shox; g) r. tubarius – bachadon nayini ta’minlaydigan shox; 6. A. vaginalis – ayollarda bo`lib, qinning xususiy arteriyasi deyiladi. 7. A. rectalis media – to`g`ri ichakning o`rta sohasini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan ayollarda qinni qon bilan ta’minlaydigan shoxlar – r.r.vaginales, erkaklarda esa prostata bezini qon bilan ta’minlaydigan shoxlar – r .r.prostatici ajraladi.