REJA:
1. Korporativ boshqaruv tushunchasining mohiyati, maqsadi va
vazifalari.
2. Korporativ
boshqaruv
ishtirokchilari,
nazariyalari
va
prinsiplari.
3. Korporativ madaniyat tushunchasi.
KORPORATIV BOSHQARUV
TUSHUNCHASINING MOHIYATI
Aksiyadorlik
jamiyatining faoliyatiga jalb
etilgan
turli
shaxslar
manfaatlari
muvozanatini
o`rnatishdan iborat.
(i.f.d. prof. A.A.Xoshimov)
Bu mulk shaklidan qatʼiy nazar amaldagi
huquqiy-meʼyorlarga
asoslanib,
boshqaruvning
maʼlum
bir
tamoyillari
asosida korxona maqsadiga erishish uchun
amalga oshiriluvchi faoliyat majmuidir.
(i.f.d. prof. D.Suyunov)
KORPORATIV BOSHQARUV
BOB TRIKKER KORPORATIV BOSHQARUV TUSHUNCHASINI
QUYIDAGI YONDASHUVLAR (NUQTAI NAZARLAR) BOʼYICHA
TAʼRIFLAYDI:
boshqariladigan va
nazorat qilinadigan
tizim
sifatida
qaraladi va bunda
direktorlar
kengashi
kompaniyani
boshqarishga
masʼul
hisoblanadi.
korporativ tuzilma
faoliyatidagi
ishtirokchilar
oʼrtasidagi
huquq
va
majburiyatlar
taqsimoti belgilab
qoʼyilishini
nazarda tutadi.
Kompaniyaning
taʼsischilar
(aktsiyadorlar)
oldidagi
javobgarligi
va
huquqlarini
ifodalovchi
jarayon
sifatida
ifodalanadi.
kompaniyaning
moliyaviy
taʼminotchilari
va
ularning
mablagʼlari
qaytib
kelishi
oʼrtasidagi
munosabatlarni
ifodalaydi
kompaniyaning
moliyaviy
taʼminotchilari
va
ularning
mablagʼlari
qaytib
kelishi
oʼrtasidagi
munosabatlarni
ifodalaydi
Operatsion
O`zaro
aloqadorlik
Aksiyadorlar
Moliyaviy-
iqtisodiy
Ijtimoiy
KORPORATIV BOSHQARUVNING
ASOSIY MAQSADI
Umumiylik
nuqtai
nazaridan
mulkdorlar
(aksiyadorlar)ning
korporativ tuzilma faoliyati ustidan samarali nazorat oʼrnatishi hamda
istiqbolli yoʼnalishlarini belgilab berishidir.
Xususiylik nuqtai nazaridan past qiymatda investitsiyalar jalb
qilish, aktsiyadorlarga toʼlanadigan dividendlarni maksimallashtirish,
kompaniyaning bozordagi ulushi va kapitallashuv darajasini oshirib
borishdir.
KORPORATIV BOSHQARUVNING
ASOSIY VAZIFALARI
korporativ tuzilma joriy moliyaviy-xoʼjalik faoliyatini nazorat qilib borish
aktsiyadorlar (shu jumladan minoritar aktsiyadorlar) huquqlarini himoya qilish va
qonuniy manfaftlarini taʼminlash
aktsiyadorlik jamiyatlari investitsion jozibadorligini oshirib borish orqali biznes
qiymatini maksimallashtirish (axborot shaffofligi va daromadlilik orqali)
rivojlanish strategiyalarini belgilash va ularni amalga oshirib borish ustidan
nazorat oʼrnatish va boshqalar
KORPORATIV
BOSHQARUV
ISHTIROKCHILARI
aktsiyadorlar, yaʼni
investorlar
korporativ tuzilma
menejerlari
davlat
kreditorlar va
boshqa manfaatdor
shaxslar
emitent sifatida
aktsiyadorlik
jamiyatlari
KORPORATIV
BOSHQARUVGA
OID
ILMIY-NAZARIY
YONDASHUVLARNING
SHAKLLANISHI KORPORATSIYALARNING
RIVOJLANIB
BORISHI
BILAN
BIRGA
SODIR BOʼLGAN.
AKSIYADORLIK NAZARIYASI
Unga koʼra, korporatsiya menejerlarining asosiy majburiyati
aktsiyadorlar boyligini (mulkini) maksimallashtirish hisoblanadi.
Chunonchi aktsiyadorlar korporatsiyaning egalari hisoblanadilar va
zimmalariga eng yuqori riskni oladilar.
Korporatsiyalar
boshqaruvi
Boshqaruvda
taʼsirga ega
aktsiyadorlar
Boshqarish
funktsiyalari
yollanma
ijrochilarga
oʼtkazildi
Kapitalni
boshqarish
imkoniyati
yuzaga keldi
Boshqaruvda
taʼsirga
boʼlmagan
aktsiyadorlar
Oddiy
omonatchilarga
aylanib qolishdi
Yollanma
menejerlar
Boshqaruvda
taʼsirga boʼlmagan
aktsiyadorlar
Boshqaruvda
taʼsirga ega
aktsiyadorlar
AGENTLIK NAZARIYASI
Аmerikalik
iqtisodchilar
M.Djensen
va
U.
Mekling
tomonidan
korporatsiyalar ichida sodir boʼlayotgan oʼzaro munosabatlarni tushuntirish
uchun ishlab chiqilgan.
Unda korporativ munosabatlar mexanizmi agentlik xarajatlari taʼsiri ostida
koʼrib chiqiladi.
Ushbu nazariyaga muvofiq, kapital egalari va bu kapitalni boshqaradigan
agentlar manfaatlari bir-biriga mos tushmaydi.
Shu boisdan kompaniyada korporativ boshqaruv shunday olib borilishi
kerakki, u agentlik muammosini shartnoma huquqi asosida maksimal darajada
yechish va agentlik xarajatlarini kamaytirishga imkon bersin.
SHARTNOMALAR NAZARIYASI
Nobel mukofoti laureati R.Kouz 1937 yilda agentlik muammosini yechish
bilan toʼgʼridan-toʼgʼri bogʼliq boʼlgan shartnomalar nazariyasini ishlab chiqdi.
Uning
fikricha,
kapital
egalari
hisoblangan
aktsiyadorlar
hamda
boshqaruvchi sifatidagi menejerlar oʼrtasida shartnoma tuzilishi kerak boʼlib,
unda tomonlarning barcha huquqlari va oʼzaro munosabat shartlari koʼrsatilishi
lozim.
Аmmo bunda ham muammo yuzaga keladi, yaʼni barcha vaziyatlarni
oldindan koʼzda tutib boʼlmaydi. Shuning uchun tomonlar – qoldiq nazorat
tamoyiliga amal qilishlari lozim, unga koʼra menejerlar shunday vaziyatlarda,
shartnomada koʼrsatilmagan boʼlsa ham, oʼz ixtiyoricha qaror qabul qilish
huquqiga ega.
MANAFAATDOR TOMONLAR
NAZARIYASI
Birinchi marta R. Edvard Friman tomonidan tavsiflangan
boʼlib, unga muvofiq, korporatsiyalar mamlakatda nafaqat
iqtisodiy, balki siyosiy hayotini belgilab berishga qodir
boʼlib, ham oʼzining aktsiyadorlariga, ham turli manfaatdor
guruhlar (xodimlar, mijozlar, taʼminotchilar va b.)ning
manfaatlarini inobatga olishlari hamda ularga nisbatan
muayyan majburiyatlarga ega boʼlishlari lozimdir.
