Adabiyotlar:
• Корпоративное право: учебник / Е.Г. Афанасьева, В.Ю.
Бакшинскас, Е.П. Губин и др.; отв. ред. И.С. Шиткина. 2-е
изд., перераб. и доп. М: КНОРУС, 2015. С. 313-361
• Paul L. Davies, Sarah Worthington. Gower’s Principles of
Modern Company Law 10th ed (eBook). Sweet & Maxwell
Ltd. 2016.
• R. Romano. Foundations of Corporate Law. New York:
Oxford Univ. Press, 1993.
• Carsten Gerner-Beuerle, Michael Anderson Schillig.
Comparative Company Law. OUP Oxford. 2019.
Normativ-huquqiy hujjatlar
• Oʻzbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi
• “Aksiyadorlik jamiyatlari va aksiyadorlar huquqlarini himoya
qilish toʻgʻrisida”gi qonun (AJ toʻgʻrisidagi qonun)
• “Masʼuliyati cheklangan va qoʻshimcha masʼuliyatli jamiyatlar
toʻgʻrisida”gi qonun (MCHJ qonun)
• O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori, 08.11.2022
yildagi PQ-415-son
Mulkka ega bo‘lish
• Oʻz mulkida, xoʻjalik yuritishida yoki operativ boshqaruvida alohida
mol-mulkka ega boʻlish hamda oʻz majburiyatlari yuzasidan ushbu
mol-mulk bilan javob berish, oʻz nomidan mulkiy yoki shaxsiy
nomulkiy huquqlarga ega boʻla olishi yuridik shaxsning zaruriy
belgilaridan hisoblanadi (FK 39-moddasi).
Xoʻjalik jamiyatlari ustav fondi (kapitali)
Xoʻjalik jamiyatning ustav kapitali
bu
jamiyatda
ishtirok
uchun
hissalar sifatida kiritilgan mulk va
mulkiy
huquqlarning
pul
koʻrinishidagi
umumiy
qiymatini
ifodalaydi va ulush/aksiyalarning
nominal qiymatidan iborat boʻladi.
• Jamiyat ustavida koʻrsatiladigan ustav
fondi qiymati (nominal) nominal bir
qiymat boʻlib, u ishtirokchilaring oʻz
hissalarini kiritish vaqtidagi qiymatlari
yigʻindisini ifodalaydi.
• Ustav
fondi
oʻz
mohiyatiga
koʻra
jamiyat
tasarrufidagi
mol-mulkning
real qiymatini ifodalamaydi, jamiyat
mol-mulki ustav fondidagidan kam
yoki koʻp boʻlishi mumkin.
• Ustav fondi miqdori kritilgan mol-
mulkning
real
bahosidan
kamroq
boʻlishi ham mumkin.
Ustav kapitalning funksiyalari
• 1) taqsimot – ustav kapitali orqali har bir
aksiyador
(ishtirokchi)
ning
jamiyatdagi
ulushi va foydasi aniqlanadi;
• 2)
moddiy-ta’minot
–
mulk
sifatida
qo‘shilgan
hissa
jamiyatning
tashkil
etilishida, faoliyatida va kelajakda ishlashi
uchun moddiy asosdir;
• 3) kafolat – jamiyat kreditorlar oldida o‘z
mulki doirasida javobgar bo‘lib va u ustav
kapitalidan kam bo‘lishi mumkin emas.
Jamiyat ustav fondi miqdori
• Xoʻjalik jamiyatlari ustav fondiga minimal talab qoʻyilmagan.
• Jamiyat ustav fondi jamiyat ustavi bilan belgilanadi (AJ qonun 17-
m., MCHJ qonun 14-m.).
Jamiyat ustaviga qo’shilishi mumkin bo’lgan mulk
turlari
Pul;
Qimmatli qog’ozlar;
Mulkiy huquqlar;
Boshqa shaxsga o’tkaziladigan o’zga
huquqlar;
Ustav kapitali va jamiyat mol-
mulki o’rtasida farq mavjudmi?
Nomoddiy ko’rinishdagi ulushlarning salbiy
jihatlari
* Mol-mulk o’z qiymatidan qimmatga
baholanishi mumkin;
* Jamiyatni iqtisodiy rivojlanishiga to’sqinlik
qilishi mumkin;
* Jamiyat iqtisodiy nochor bo’lsa, kreditorlar
manfaatlarini buzilishiga olib keladi
Ustav kapital& Hissani qiymatini baholash
• Jamiyat ustav fondi (ustav kapitali) jamiyatning ustavida
belgilanadi va uning ishtirokchilari ulushlarining nominal
qiymatidan iborat bo‘ladi.
• Jamiyat ustav fondining (ustav kapitalining) eng kam miqdori
litsenziya talablarida belgilanishi mumkin.
• mas’uliyati
cheklangan
jamiyat
ustav
fondiga
(ustav
kapitaliga)
qo‘shiladigan,
qiymati
bazaviy
hisoblash
miqdorining o‘n ming baravaridan ko‘p bo‘lgan pulsiz hissalar
baholovchi tashkilot tomonidan baholanadi va baholangan
qiymatdan yuqori bo‘lishi mumkin emas;
• AJ da agar jamiyatning puldan o‘zga vositalar bilan haqi
to‘lanayotgan aksiyalari va boshqa qimmatli qog‘ozlarining
nominal qiymati qonunchilikda belgilangan bazaviy hisoblash
miqdorining
ikki
yuz
baravaridan
ko‘pni
tashkil
etsa,
jamiyatning aksiyalari va boshqa qimmatli qog‘ozlarining haqi
sifatida kiritilayotgan mol-mulkning pulda ifodalangan bahosi
baholovchi tashkilot tomonidan chiqarilishi zarur.
KAZUS
• Maqsudjon oʻzining shaxsiy bogʻiga ega boʻlib, bogʻbonchilik faoliyati bilan shugʻullanardi. Biroq
qurulishda yogʻochning narxi oshganligini eshitib, oʻziga tegishli boʻlgan bogʻdagi daraxtlarni kesib
sotmoqchi boʻldi. Shu maqsadda “Mustahkam yogʻoch” MCHJga asos soldi va unga ulush sifatida
bogʻdagi barcha daraxtlarni kiritdi.
• Shundan soʻng Maqsudjon daraxtlarni barchasini kesib, oʻzining omboriga yigʻib qoʻydi. Ehtiyotkorlik
qilib ombordagi barcha yogʻochlarni yongʻindan yonib ketishi xavfini olish maqsadida sugʻurtalab ham
qoʻydi. Haqiqatdan ham bir oz muddat oʻtgandan soʻng omborda yongʻin sodir boʻlib barcha yogʻochlar
yonib ketdi. Maqsudjon koʻrgan zararini qoplashni soʻrab sugʻurta kompaniyasiga murojaat qildi.
Sugʻurta kompaniyasi esa unga rad javobini berdi. Maqsudjon huquqiy maslahat soʻrab sizning
advokatlik firmangizga murojaat qildi.
• 1. Taʼsischi jamiyatga egalik qila oladimi?
• 2. Ombordagi yogʻochlar kimga tegishli?
• 3. Umuman jamiyat taʼsischisi nimaga egalik qila oladi?
•
Jamiyatning sof aktivlari
Sof aktivlar = aktivlar - passivlar
