MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA USLUBCHI FAOLIYATINING O’ZIGA HOS XUSUSIYATLARI MUNDARIJA: Kirish Ⅰ BOB MAKTABGACHA TA’LIMDA USLUBCHI FAOLIYATINING ME’YORIY ASOSLARI 1.1 Uslubchi faoliyatining xorijiy davlatlar va MDH davlatlarida me’yoriy huquqiy asoslari 1.2 Respublikamizda uslubchi faoliyatining huquqiy asoslari Ⅱ.BOB MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA USLUBCHI FAOLIYATINING O’ZIGA HOS XUSUSIYATLARI 2.1 Uslubchining liderlik va rahbarlik xususiyatlari 2.2 Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida uslubchining metodik ishlardagi o’rni Ⅲ BOB 3.1XULOSA 3.2FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR «Biz yurtimizda Uchinchi Renessansni barpo etish masalasini strategik vazifa sifatida oldimizga qo‘yib, uni milliy g‘oya darajasiga ko‘tarmoqdamiz. Biz maktabgacha ta’lim va maktab ta’limi, oliy ta’lim tizimi hamda ilmiy- madaniy muassasalarni bo‘lg‘usi Renessansning to‘rt uzviy halqasi, deb bilamiz. Bog‘cha tarbiyachisi, maktab muallimi, professor-o‘qituvchilar va ilmiy-ijodiy ziyolilarimizni esa yangi Uyg‘onish davrining to‘rt tayanch ustuni, deb hisoblaymiz» SH.MIRZIYOYEV KIRISH • MAVZUNING DOLZARBLIGI: Boshlang'ich maktabga rasmiy kirishdan bir yil oldin maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ishtirok etish darajasi ta'sirchan 72% ni tashkil etadi, bunda mintaqaviy va gender nomutanosibligi past. Bu yaqinda qabul qilingan “Maktabgacha ta’lim va tarbiya to‘g‘risida”gi qonun (2019-yil) bilan mustahkamlangan, davlatning majburiy bepul maktabgacha ta’limni ta’minlashga bo‘lgan qat’iy intilishidan dalolatdir. Shu bilan birga, davlatning namunali majburiyatidan kelib chiqib, maktabgacha ta’lim tashkilotlariga davomatni besh yoshga yetkazish bo‘yicha keyingi ishlarni amalga oshirish talab etiladi. MICS (2022) ma'lumotlariga ko'ra, 36-59 oylik bolalarning 46 foizi maktabgacha ta'lim tashkilotlariga boradi. Quyidagi sabablarga ko'ra maktabgacha ta'limga (3-4 yil) davomat tengsizligi bilan bog'liq tenglik muammolari hali ham mavjud: Jins (51% o'g'il bolalar va 41% qizlar) Shahar aholisi 51% va qishloq aholisi 42% Uy xo'jaliklarining boyligi: eng boylarning 55% va eng kambag'allarning 29%. Kurs ishi obekti: O’zbekistondagi maktabgacha ta‘lim va uzluksiz ta‘lim tizimi Kurs ishi predmeti: Maktabgacha ta’limda uslubchi faoliyati va uning asosiy vazifalarini o’rganish Kurs ishi maqsadi: Maktabgacha ta’limda uslubchi va boshqa xodimlar vazifasini o’rgnish Kurs ishi vazifalari: Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida uslubchi faoliyatining o’ziga xos hususiyatlari; Maktabgacha ta’limda uslubchi faoliyatining me’yoriy asoslari; Uslubchi faoliyatining xorijiy davlatlar va MDH davlatlarida me’yoriy huquqiy asoslari; Respublikamizda uslubchi faoliyatining huquqiy asoslari; Uslubchining liderlik va rahbarlik xususiyatlari Maktabgacha ta’lim tashkilotlarida uslubchining metodik ishlardagi o’rni Kurs ishi metodi: kuzatish, suhbat, pedagogik tajriba, o’yin. Kurs ishi tuzilishi: kirish, 2 bob, 6 band, xulosa va tavsiyalar, ilovalar qismidan iborat bo’lib, jami 33 betni tashkil etadi Ⅰ BOB MAKTABGACHA TA’LIMDA USLUBCHI FAOLIYATINING ME’YORIY ASOSLARI 1.1Uslubchi faoliyatining xorijiy davlatlar va MDH davlatlarida me’yoriy huquqiy asoslari • Maktabgacha ta’lim tashkiloti nizomida, hamda 255-sonli malaka tavfsiflari to’grisidagi buyrug’da uslubchining huquq va vazifalari aniq belgilab berilgan. U ta’lim-tarbiya uslublarini mukammal egallagan, siyosiy ongi, dunyoqarashi keng, yuksak ma’naviy fazilatlar sohibi, tadbirkor, kamida bitta xorijiy tilni biladigan pedagoglar orasidan tayinlanadi. Maktabgacha ta’lim tashkiloti uslubchilarining lavozim vazifalari quyidagicha: - maktabgacha ta’lim tashkilotida metodik faoliyatga rahbarlik qilish; - metodist o‘z faoliyati davomida O‘zbekiston Respublikasining “Maktabgacha ta’lim va tarbiya to‘g‘risida” va “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, qarori va farmoyishlari, Vazirlar Mahkamasining qarori va farmoyishlari, hamdata’limga oid boshqa amaldagi huquqiy- me’yoriy hujjatlar, Maktabgacha ta’limi vazirligi hamda uning hududiy boshqaruv • organlari, bo‘ysunuviga qarab Qoraqalpog‘istonRespublikasi Vazirlar Kengashi Raisi, Toshkent shahar va viloyatlar hokimlari (keyingi o‘rinlarda mahalliy davlat hokimiyati organlari” deb yuritiladi)ning qarorlari va boshqa hujjatlarda maktabgacha ta’lim tashkiloti (keyingi o‘rinlarda tashkilot deb yuritiladi)ga berilgan tegishli topshiriqlar ijrosini to‘liq bajarilishini ta’minlash; -metodist o‘z faoliyati davomida O‘zbekiston Respublikasining “Maktabgacha ta’lim va tarbiya to‘g‘risida” 2019 yil 16 dekabrdagi O‘RQ-595-son va “Ta’lim to‘g‘risida”gi 2020 yil 23 sentabrdagi O‘RQ-637-son qonunlari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni, qarori va farmoyishlari, Vazirlar Mahkamasining qarori va farmoyishlari hamda ta’limga oid boshqa amaldagi huquqiy-me’yoriy hujjatlar, Maktabgacha ta’limi vazirligi hamda uning hududiy boshqaruv organlari, bo‘ysunuviga qarab Qoraqalpog‘iston Respublikasi Vazirlar Kengashi Raisi, Toshkent shahar va viloyatlar hokimlari (keyingi o‘rinlarda mahalliy davlat hokimiyati organlari” deb yuritiladi)ning qarorlari va boshqa hujjatlarda maktabgacha ta’lim tashkiloti (keyingi o‘rinlarda tashkilot deb yuritiladi)ga berilgan • tegishli topshiriqlar ijrosini to‘liq bajarilishini ta’minlash; – maktabgacha ta’lim sohasiga oid normativ-hujjatlarni amaliyotga to‘laqonli tatbiq etish; –tashkilotning o‘quv-metodik faoliyatini samarali tashkil etish; –bolalarni har tomonlama intellektual, ma’naviy-estetik va jismoniy rivojlantiruvchi zamonaviy ta’lim dasturlari va texnologiyalarini ta’lim-tarbiya jarayoniga joriy etish, ularning maktabga tayyorgarlik darajasini tubdan oshirish yuzasidan pedagog kadrlar bilan ishlash, ularga metodik maslahatlar berib borish; –tashkilotning yillik va istiqbol ish rejalari loyihalarini ishlab chiqish va tashkilot rahbariyatiga kiritish; – tashkilot pedagog xodimlarining ish rejalari, o‘quv-mavzu rejalari hamda mashg‘ulotlarga tayyorgarlik holatlarini ko‘rish; • –tashkilotda tarbiyalanuvchilarning intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy jihatdan rivojlanishini kuzatish, baholashga doir ma’lumotlarni umumlashtirish, tahlil qilish va • natijasiga ko‘ra aniqlangan bo‘shliqlarni to‘ldirish yuzasidan zarur chora tadbirlar belgilash; –ta’lim-tarbiya sifatini yaxshilash, bolalarni maktabgacha ta’limga tayyorlashdagi dolzarb masalalarni pedagogik kengashning muhokamasiga kiritish va unda pedagogik kengash a’zolarining faol ishtirokini ta’minlash, kiritilgan masalalarni chuqur o‘rganish, natijalari bo‘yicha sifatli, tahliliy, tanqidiy ma’lumotlar tayyorlash, qabul qilingan qaror va buyruqlarning sifatli va o‘z vaqtida bajarilishini tashkil etish hamda ta’minlash; – tashkilotning yillik ish rejasida belgilangan vazifalarini tegishliligi bo‘yicha sifatli va samarali o‘z vaqtida bajarilishini ta’minlash, pedagogik jamoaga ta’limdagi yangiliklarni yetkazish bo‘yicha nazariy, amaliy seminar mashg‘ulotlarini tashkil etish; –tashkilotdagi guruh xonalarini bolalar yoshiga mos ravishda jihozlash yuzasidan tegishli maslahatlar berish; –ta’lim-tarbiya jarayonida bolalarda umumiy asosiy kompetensiyalar va rivojlanish sohalari kompetensiyalarini shakllantirish uchun zarur chora-tadbirlarni amalga oshirish; –axborot va pedagogik texnologiyalarni, jumladan masofaviy o‘qitish usullarini tashkil etish ishlarini qo‘llash va takomillashtirishni ta’minlash; –tashkilot pedagog xodimlari o‘rtasida sog‘lom raqobatli muhitni yaratish maqsadida ko‘riktanlovlar, tadbirlar, sport musobaqalari, o‘quv va amaliy seminarlar tashkil etish va o‘tkazish; –tarbiyalanuvchilar va ota-onalarni qiziqishini orttirish uchun turli sport musobaqalari, bayram ertaliklari, ochiq mashg‘ulotlar, ko‘rik-tanlovlar o‘tkazilishini tashkil etish; –tashkilot xodimlariga vakolati doirasida topshiriqlar berish va ularning bajarilishini nazorat qilish, xodimlarning kasbiy mahorati va metodik salohiyatini oshirish ishlarini tashkil etish; 1.2Respublikamizda uslubchi faoliyatining huquqiy asoslari • Maktabgacha ta’lim tashkiloti nizomida uslubchining huquq va vazifalari aniq belgilab berilgan. U ta’lim-tarbiya uslublarini mukammal egallagan, siyosiy ongi, dunyoqarashi keng, yuksak ma’naviy fazilatlar sohibi, tadbirkor, kamida bitta xorijiy tilni biladigan pedagoglar orasidan tayinlanadi. Maktabgacha ta’lim tashkiloti uslubchi zimmasiga quyidagi vazifalar yuklatiladi:- tashkilotdagi ta’lim-tarbiya ishlariga metodik rahbarlikni amalga oshiradi; • - «Ilk qadam» o’quv dasturining bajarilishini ta’minlaydi va nazorat etadi, ta’lim-tarbiya ishlarining to’g’ri tashkil etilishi uchun javob beradi;- ilg’or pedagogik tajribani o’rganish, umumlashtirish va ommalashtirishga mas’uldir;- Pedagogik kengashda ko’rib chiqish uchun zarur materiallarni tayyorlaydi;Tashkilotdagi metodik kabinetning ishini tashkil qiladi; bolalarning yoshlariga muvofiq pedagogik qo’llanmalar va o’yinchoqlarni tanlaydi; • -ota-onalar o’rtasida pedagogik bilimlarni targ’ib etish, turli guruh tarbiyachilari, shuningdek maktabgacha ta’lim tashkiloti va umumta’lim maktablari o’rtasidagi o’zaro munosabatlarda uzviylikni ta’minlashga yo’naltirilgan ishlarni tashkil etadi. Uslubchi hamkasblarining hurmatini qozonish va ularga o’z vazifalarini muvaffaqiyatli bajarishlarida yordam berish uchun muayyan rahbarlik salohiyatiga ham ega bo’lishi lozim. 2. BOB MAKTABGACHA TA’LIM TASHKILOTLARIDA USLUBCHI FAOLIYATINING O’ZIGA HOS XUSUSIYATLARI 2.1 Uslubchining liderlik va rahbarlik xususiyatlari • Maktabgacha ta`lim tashkiloti uslubchisi, uning huquqi, vazifalari va unga qo’yilgan talablar. Ta`lim to’g’risidagi qonunning «Ta`lim tizimi boshqarish» nomli 4 bo’limi, 25 moddasida shunday deyiladi: Ta`lim soxasida yagona davlat tizimini amalga oshirish Davlat boshqaruv organlariga rahbarlik qilish ta`limni rivojlantiruvchi dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish har bir rahbarning bosh vazifalaridan biridir. Maktabgacha ta`lim to’g’risidagi Nizomda ham maktabgacha ta`lim tashkilotlarini boshqarish va kadrlar tayyorlash ishlarini amalga oshirish, rahbarning huquq doirasi kafolatlari belgilab berilgan. • Maktabgacha ta`lim tashkiloti ustavida har bir bolalar tashkiloti tomonidan qabul qilingan ustaviga binoan uslubchining ish jarayonida huquq va vazifalari aniqlab belgilab beriladi, ya`ni uslubchi, birinchidan, oliy yoki o’rta maxsus ma`lumotiga bo’lgan etakchi metodik jihatdan kuchli ma`naviy, siyosiy ongi, dunyoqarashi keng tadbirkor, kamida bitta xorijiy tilni biluvchi pedagoglardan tayinlanadi. Shuningdek, uslubchi quyidagilarni bilishi lozim: maktabgacha bolalar tashkilotidagi ta`lim - tarbiyaviy ishga metodik rahbarlikni amalga oshiradi; Dasturining bajarilishini ta`minlaydi va nazorat qiladi, ta`lim - tarbiyaviy ishning to’g’ri uyushtirilishi uchun javobgar; ilg’or pedagogik tajribani o’rganadi, umumlashtiradi va tarqatadi, pedagogik kengashda ko’rib chiqish uchun zarur materiallarni tayyorlaydi;