MAKTABGACHA TA’LIM TIZIMIDA AXLOQIY FAZILATLARNI SHAKLLANTIRISH TEXNOLOGIYASI Mundarija: KIRISH ................................................................ Ошибка! Закладка не определена. I.BOB. MAKTABGACHA TARBIYA MUASSASALARI TOʻGʻRISIDA NAZARIY SHARHLAR ................................................................................................................ - 2 - 1.1. Maktabgacha taʼlim yoshidagi bolalar tarbiyasi va uning rivojlanishi tarixi . - 2 - 1.2. Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida taʼlim-tarbiya jarayonining maqsadva tamoyillari ..............................................................................................................- 10 - II BOB. MAKTABGACHA TAʼLIMMUASSASALARIDA MAKTABGACHA TAʼLIM YOSHIDAGI BOLALARNI MANAVIY AHLOQIY TARBIYALASHNING NAZARIY ASOSLARI ............................................................. 2.1.Maktabgacha ta’lim tizimida pedagogik o’yinlarning shakllari va amalga oshirish metodlari- 15 - 2.2.Maktabgachata’limmuassasasi maktabgachayoshdagibolalarijtimoiytarbiyamaskani ............................................- 21 - XULOSA ........................................................................................................................... FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ..............................................- 27 - I.BOB. MAKTABGACHA TARBIYA MUASSASALARI TOʻGʻRISIDA NAZARIY SHARHLAR 1.1. Maktabgacha taʼlim yoshidagi bolalar tarbiyasi va uning rivojlanishi tarixi Maktabgacha yosh davri bolaning hayot haqidagi ilk tasavvurlari shakklanadigan davri hisoblanadi.Bu davrda olingan har qanday bilim bolaning boshqa fanlarni o’zashtirishida katta ahamiyat kasb etadi.Shuning uchun ham bugungi kunda Maktabgacha ta’lim tizimiga e’tibor berilmoqda. Kelajak avlodni tarbiyalashni maktabgacha ta’lim yoshdan boshlash kerakligi ta’kidlanmoqda. Shuni ham aytish joyizki bola tarbiyasini nafaqat maktabgacha yosh davridan balki,ona qornidan boshlash lozim.Chunki bola ona qornidaligidanoq olamni seza boshlaydi.Har bir ota-ona bunga e’tibor berishi lozim.Barkamol avlodni tarbiyalash uchun avvalambor ota-onalarning o’zlari ma’naviyatli bo’lmog’i lozim.Buning uchun bugungi yoshlarimiz yaxshi bilim olsa,dunyoqarishi keng bo’lsa, keyingi keladigan avlod ham yuksak ma’naviyatli bo’lib boraveradi.Shuning uchun ham Prezidentimiz nafaqat Maktabgacha ta’lim tizimiga,shu bilan birgalikda yoshlarni ta’lim olishiga, kerak bo’lsa xorijiy davlatlarda o’z bilimlarini oshirishi uchun yetarlicha shart sharoitlar yaratib bermoqda. Maktabgacha taʼlim muassasasi, shuningdek, bolalar bogʻchasi, boshlangʻich maktab yoki oʻyin maktabi sifatida ham tanilgan, bolalarga boshlangʻich maktabda majburiy taʼlimni boshlashdan oldin erta bolalik davridagi taʼlimni taklif qiladigan taʼlim muassasasi. U davlat yoki xususiy boʻlishi mumkin va davlat mablagʻlari hisobidan subsidiyalanishi mumkin.Maktabgacha taʼlim bolalar bogʻchasiga qatnaydigan har qanday bola uchun muhim va foydalidir, chunki u bolaga ijtimoiy munosabatlarga kirishishni boshlash imkonini beradi. Kognitiv, psixologik va jismoniy rivojlanishga asoslangan taʼlim orqali maktabgacha yoshdagi bola oʻz atrof-muhitini va boshqalar bilan ogʻzaki muloqot qilishni oʻrganadi.Maktabgacha yoshdagi bolalar oʻyin va muloqot orqali atrofdagi dunyo qanday ishlashini bilib oladilar. Alohida ta’lim olish ehtiyojlari bo‘lgan bolalar — nogironligi bo‘lganidan yoki bo‘lmasligidan qat’i nazar, oila, pedagoglar, mutaxassislar, jamiyat va davlatning alohida e’tiboriga muhtoj bo‘lgan individual ehtiyojlarga ega bolalar; Davlat maktabgacha ta’lim tashkiloti — davlat tomonidan moliyalashtiriladigan va boshqariladigan hamda maktabgacha ta’lim va tarbiyaning davlat standartiga muvofiq maktabgacha ta’lim va tarbiya xizmatlari ko‘rsatuvchi tashkilot; Inklyuziv ta’lim va tarbiya — bolalarning alohida ta’lim olishga bo‘lgan ehtiyojlarini hamda individual imkoniyatlarini hisobga olgan holda ta’lim va tarbiya olishi uchun teng imkoniyatlarni ta’minlaydigan jarayon; Maktabgacha bo‘lgan yosh — bolalarning tug‘ilgan paytidan yetti yoshgacha, to ularga umumiy o‘rta ta’lim tashkilotlarida ta’lim berish boshlangan paytga qadar bo‘lgan yoshi; Maktabgacha ta’lim va tarbiya — bolalarga ta’lim va tarbiya berishga, ularni intellektual, ma’naviy-axloqiy, etik, estetik va jismoniy jihatdan rivojlantirishga, shuningdek bolalarni umumiy o‘rta ta’limga tayyorlashga qaratilgan uzluksiz ta’lim turi; Maktabgacha ta’lim va tarbiya davlat standarti — ta’lim-tarbiya jarayonining hajmiga, mazmuniga va sifatiga, maktabgacha ta’lim tashkilotini qurish va jihozlashga, shuningdek maktabgacha yoshdagi bolalarning sog‘lom ovqatlanishini va xavfsizligini tashkil etishga doir majburiy talablar majmui; Maktabgacha ta’lim va tarbiyaning davlat ta’lim dasturi — bola tomonidan o‘zlashtirilishi lozim bo‘lgan asosiy bilimlarning, mahorat va ko‘nikmalarning hajmini hamda mazmunini belgilovchi, shuningdek ta’lim va tarbiya mazmunining o‘ziga xosligini, ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etishning o‘ziga xos xususiyatlarini tavsiflovchi hujjat; Maktabgacha ta’lim tashkiloti — maktabgacha ta’lim va tarbiya sohasida ta’lim va tarbiya xizmatlari ko‘rsatuvchi davlat va nodavlat tashkiloti; Pedagogning kasbiy standarti — maktabgacha ta’lim tashkiloti pedagogining shaxsiy kasbiy sifatlariga, bilimlariga, mahorati va ko‘nikmalariga doir asosiy talablar majmui; Ta’lim va tarbiyaning muqobil shakli — maktabgacha ta’lim va tarbiya tizimidagi innovatsion ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil etish modeli. O’zbekistonda maktabgacha tarbiyaning yuzaga kelishi o’tgan asrning 10-20 yillariga to’g’ri keladi. Bu davrda Turkistonda bolalarni gimnaziyaga kirishga tayyorlovchi xususiy bolalar bog’chalaridan tashqari boshqa maktabgacha tarbiya muassasalari bo’lmagan. Biroq 1919 yilda davlatdagi siyosiy va iqtisodiy holat munosabati bilan o’sib kelayotgan avlodning sog’ligini saqlash, oziq-ovqat bilan ta’minlash masalalari bilan shug’ullanuvchi “Bog’chalarni himoyalash Kengashi” tuzildi. Bu davrda bollarni davlatning yanada sermahsul mintaqalariga ko’chirib keltirish, shuningdek, ularni ovqat, kiyim-kechak, uy, yoqilg’i, tibbiy yordam bilan ta’minlash masalalari yechilgan. Bu masalalarni yechishning asosiy vositasi ommaviy oshxonalar, yasli va bog’chalar, boshqa tomondan esa ayollarni respublikaning jamoat va siyosiy hayotida faol ishtirok etishga yordam bo’lgan. Maktabgacha tarbiya ishini aniq tashkil qilish uchun 1918 yilda respublikada Toshkentning eski shahri o’zbek bolalari uchun 4-bolalar bog’chasi tashkil qilindi. 1919 yilda esa Samarqandda 2-bolalar bog’chasi va 3-bolalar uyida maktabgacha guruhlar ochildi. 1926 yilga kelib maktabgacha ta’lim muassasalarida 2000ga yaqin bolalar bo’lgan. Bu esa respublikadagi maktabgacha bo’lgan yoshdagi bolalarning 36,4 %dir. Maktabgacha tarbiya ishchilari malakasini oshirishga qaratilgan maktabgacha tarbiya dasturining chiqarilishi muhim muvaffaqiyat bo’ldi. 1927 yilda boshlangan ayollarning hujum harakati munosabati bilan bolalarning bolalar bog’chasiga berish hollari yanada ko’paydi. Kasaba uyushmalari va yirik fabrika-zavodlar yordamida ishlayotgan ayollarga yana bir yordamchi tashkilot-yozgi sog’lomlashtirish maydonchalari ta’sis e’tildi. XX asr30-yillarning maktabgacha tarbiya dasturlarida bolalar bog’chalarining tozalikvametodik yordam holatini tekshirish keng tarqaldi. Bu tekshirishlar natijalariga ko’ra xonalar va maydonchalarning jihozlanmaganligi, asbob-uskunalar bilan ta’minlanmaganligi, tozalik me’yorlariga amal qilinmasligi kabi kamchiliklarga qarshi kurash olib borilgan. Qishloqlardagi bolalar bog’chalari va maydonchalari maktabgacha tarbiya muassasalariga nisbatan bo’lgan salbiy qarashlar tufayli katta qiyinchiliklarga duchor bo’lgan. 1930 yilda O’zbekistonda respublikaning barcha katta shaharlari va viloyatlarida o’z bo’linmalariga ega bo’lgan maktabgacha tarbiya pedagogik maslahatxonasi tashkil qilindi. Uning faoliyati doimiy ma’ruzalar, radiosuhbatlar, ayollar uchun ko’rgazmalar tashkil qilishdan iborat edi. Ular uchun bolalarga eng yaxshi burchak qilish bo’yicha musobaqa ham o’tkazilgan. Pedagogik maslahatlar beruvchilar oilalarga borishgan va bolalar burchaklarini tashkil qilishgan va shu bilan bolalarni bog’chalarga qabul qilish tartiboti hamda oilalarning tarbiya masalalari bo’yicha maslahat berish bilan birlashtirilgan. 1933-1934 yillarda sanab o’tilgan harakatlar natijasida O’zbekistonda 3840 ta kolxoz maydonchalari bo’lib, unda 127 ming bolalar qatnashgan. 1933 yil bolalar bog’chalari uchun ilk dastur loyihalarini ishlab chiqarish yilisifatida muhrlandi Rusiyzabonbolalar bog’chalari dasturlari asosida tuzilgan bu dasturlar keyinchalik mahalliy sharoitlarni inobatga olib qayta tuzilgan. Maktabgacha tarbiya birlashmalarining metodik faoliyati yagona markaz tomonidan rahbarlikni amalga oshirishga ehtiyoj sezgan. 1934 yil Toshkentda tuzilgan Respublika maktabgacha tarbiya metodikxonasishunaqa markaz vazifasini bajardi. Ommaviy maktabgacha tarbiyaning rivojlanishida eng katta to’siqlardan biri malakali kadrlarning yetishmasligi bo’lgan. Qishloq aholisidan kadrlar tayyorlash uchun qisqa muddatli 3 oylik kurslar tashkil qilingan. Bundan tashqari XX asrning 70- yillari boshidan maktabgacha tarbiya mutaxassislarini tayyorlash vazifasi pedagogik o’quv yurtlari zimmasiga qo’shildi. 1930 yildan Toshkentda faoliyat yurituvchi pedagogik o’quv yurti 1936 yilda 60 ta mutaxassis tayyorladi. Urush yillari O’zbekistonda 200 ming bola ko’chirib keltirilgan va natijada bolalar bog’chalari tarmog’ining kengayishi, ularda ish kuni uzaytirish zaruriyati paydo bo’lgan. Urush yillari maktabgacha internatlar ham tashkil qilingan. Ulardagi tarbiyaning o’ziga xosligi shundan iboratki, ularda o’z oilasi, yaqinlaridan ajragan bolalar tarbiyalanishgan. Bu holda pedagoglarning har bir bola uchun mas’uliyati tabora oshib borgan. Urushdan keyingi davrda oziq-ovqat muammolari munosabati bilan kuchsizlangan bolalar uchun sog’lomlashtirish chora-tadbirlari kuchaytirildi. Bu maqsadda respublikaning bir qator shaharlarida sanatoriya tipidagi bog’chalar tashkil qilindi. Qishloq hududida maktabgacha tarbiyaning rivojlanishiga katta ahamiyat berilgan. Bu qishloq ho’jaligi mahsulotlari, ayollar mehnatidan foydalanish zaruriyati bilan bog’liq edi. 1959 yildan maktabgacha tarbiyaning yagona tuzilishni tashkil qilish maqsadida ikki turdagi maktabgacha tarbiya muassasalari bitta yasli bog’chaga birlashtirildi. Bu esa bolalarni tarbiyalash jarayonining faollashuviga olib keldi. O’rta maxsus ma’lumotli mutaxassislar Toshkent va Marg’ilon pedagogika o’quv yurtlari tomonidan amalga oshirilgan. 1957-58 yillar ular 517 ta mutaxassis chiqarishgan. Metodik va tarbiya ishlarini yaxshilash maqsadida Toshkent, Samarqand, Buxoro, Namangan, Farg’ona, Chirchiq shaharlarida maktabgacha tarbiya xonalari ochilgan. 1961 yil Qori-Niyoziy nomidagi pedagogika fanlari ilmiy-tadqiqot markazida O’zbekistondagi maktabgacha tarbiya muammolari ustida , tadqiqot olib boruvchi, bolalar bog’chalari va metodika xonalariga yordam ko’rsatuvchi markaz ochildi. O’zbekistonning mustaqil davlat maqomini qo’lga kiritishi bilan jamiyatning ijtimoiy muammolari yanada ko’paydi va keskinlashdi. Birinchidan, siyosiy, ma’naviy, iqtisodiy ustuvor yo’nalishlarning almashishi, ikkinchidan, bu davrda ijtimoiy muammolarni yaxshi tushunmaslik oqibatida ro’y berdi. Biroq, demokratiya va oshkoralik tamoyillari, xorij davlatlari tajribasi yordamida davlat muhtojlarga real ijtimoiy pedagogik yordam bermoqda, ijtimoiy pedagogik fanini rivojlantirish uchun chora-tadbirlar ko’rmoqda. Maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishi va tarbiyasi Ta’lim tarbiyaning roli maktabgacha yoshdagi bolalarni intellektual, axloqiy, estetik va jismoniy jihatdan har tomonlama rivojlantirish uchun sharoitlarni yaratish maktabgacha ta’lim muassasalarida ta’lim-tarbiya jarayonini tashkil qilishning mavjud tartibini qayta ko‘rib chiqishni hamda maktabgacha ta’lim xizmatlarini ko‘rsatishning zamonaviy usullarini joriy etishni talab qiladi. Ta’lim-tarbiya jarayonini takomillashtirish bolalarning rivojlanganligi darajasini va ularning umumiy boshlang‘ich ta’limga tayyorligini, shuningdek, ularning ijtimoiy, shaxsiy, hissiy, nutqiy, jismoniy va ijodiy rivojlanishini baholash asosida amalga oshirilishi lozim. Bolaning rivojlanishiga ta’sir etuvchi omillar Irsiyat Atrof-muhit Ijtimoiy moslashuv IRSIYAT Irsiyat dеganda bolalar gеnеtik dasturiga kiritilgan muayyan xislat va xususiyatlarning ota-onadan bolaga turli xil o‘xshashlik, xususiyatlarning o‘tishi tushuniladi. Irsiyatga ko‘ra bolaga ota-onasidan inson organizmi, asab tizimi, miya va xis tuyg‘u organlari, shuningdek, qomat tuzilishi, soch teri rangi o‘tadi. Bular insonni boshqa insonlardan ajratib turuvchi tashqi omillar hisoblanadi. Shuningdek irsiyat bo‘yicha nerv faoliyatini rivojlantiradigan nerv xususiyatlari ham o‘tishi mumkin. Irsiyat bolaning tabiiy xususiyatlari asosida biror bir faoliyat sohasida muayyan qobiliyatlarining shakllanishini ko‘zda tutadi ATROF-MUHIT Inson bo’lib еtishish uchun faqatgina biologik irsiyatning o’zi kifoya emas. Inson faqat sotsiolizatsiya jarayonida, ya’ni muloqotda, boshqa insonlar bilan o’zaro ta’sirda shaxs bo’lib еtishadi. Inson jamiyatidan tashqarida ma’naviy, ijtimoiy, psixik rivojlanishi sodir bo’la olmaydi. Bu fikrni barchaga ma’lum hollar, ya’ni inson bolasi hayvonlar orasida o’sgani yanada mustahkamlaydi. IJTIMOIY MOSLASHUV Ijtimoiy moslashuv bolaning muvaffaqiyatli ijtimoiylashuvining sharti va natijasi hisoblanadi. Bu asosan uch yo‘nalishda olib boriladi: faoliyat, muomala va anglash. Faoliyat sohasida bolada faoliyat turlarining kengayishi, faoliyatning zaruriy shakl va vositalarini qo‘lga kiritishi, muomala sohasida muomala doirasining kengayishi, uning mazmunining chuqurlashishi, jamiyatda qabul qilingan xulq-atvor me’yorlarini o‘zlashtirish sodir bo‘ladi. Anglash sohasida o‘z “men”i obrazini shakllantirish, o‘zining ijtimoiy mansublik va ijtimoiy o‘rnini anglash ro‘y beradi. Bu jarayonlarning barchasini tarbiya tartibga soladi.Yosh bolalar davlat himoyasida O‘zbekiston Respublikasi “Maktabgacha ta’lim va tarbiya to‘g‘risida”gi Qonunining 45-moddasida maktabgacha bo‘lgan yoshdagi bolalarga qarab turish va ularni ta’minlash berilgan. Davlat maktabgacha bo‘lgan yoshdagi bolalarning, ayniqsa yetim bolalar va ota-onasining qaramog‘idan mahrum bo‘lgan bolalarning, sog‘lig‘ining holatini tuzatishga, uzoq vaqt davolanishga hamda reabilitatsiya qilishga muhtoj bo‘lgan bolalarning, shuningdek kam ta’minlangan va ko‘p bolali oilalardagi bolalarning ijtimoiy himoya qilinishi va qo‘llab- quvvatlanishini ta’minlaydi. Jamiyatimizda yoshlarga ta’lim-tarbiya berish o’sib borayotgan yoshlarni ma’nan qilib, barcha davrlarda bo’lgan kabi bugungi kunda ham davlatimiz oldida turgan muhim masalalardan biri hisoblanadi. Statistik ma’lumotlarga ko’ra, inson o’z umri to’g’risida informatsiyaning 70% ini 5 atrofida bo’lgan davrda olar ekan. Maktabgacha ta’limga sog’lom, har tomondan kamol topib ta’ni to’g’risida, unda’qishga intilish hissini uyg’otadi, uni muntazam ta’lim olishga tayyorlaydi. Maktabgacha ta’lim bola olti-yetti yoshga yetgunicha davlat va nodavlat maktabgacha tarbiyada hamda oilalarda amalga oshirish. Maktabgacha ta’lim maqsadlari va vositalarini ro’yobga chiqarishda mahallalar, jamoat va xayriya tashkilotlari, xalqaro fondlar faol ishtirok etadi. Rasman bolalar bog’chasi maktabga tayyorlov maskani hisoblansada, aslida bolalar tug’ilishi bilanoq maktabga tayyorgarlik desak mubolag’a bo’lmaydi. O’z va do’stlari – o’zaro munosabatlardagi o’zaro munosabatlari orqali ular boshqalarga atrof-muhit bilan bog’liq, zararsizlantirish dunyoga yordam berish va yangi narsalarni o’zlashtirish odamlarni yaxshilashni yaxshilash taynikormalarini ko’rmoqda. Bundan tashqari, o’zlarining ota-onalari, tarbiyachilari-uka farqli faoliyati bilan shug’ullanish va individual shaxslar ekanliklarini bilardi. Bolalar bog’chasida mahsulotga yo’llangan dasturlardagi tizimli yuk o’yinlar til, aql, sensomotorika va ijtimoiy-emotsional qurilmalar mustahkamlanadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni ijtimoiy rivojlanishi bolaning jamiyat qadriyatlari, urf-odatlari va madaniyatini, shuningdek, jamiyatda qulay hayot kechirishiga yordam beradigan shaxsning ijtimoiy xususiyatlarini o’zlashtiradi. Ijtimoiy moslashuv jarayonida bolalar muayyan qoidalar asosida yashashni o’rganadilar va xatti-harakatlar normalarini hisobga olishadi. Aloqa jarayonida bola ijtimoiy muhitga ega bo’lib, uning yaqin atrofi: ota-onalar, bog ‘o’qituvchilari va tengdoshlari tomonidan ta’minlanadi. Ijtimoiy salohiyat bolaning faol ravishda muloqot qilish va axborot almashinuvi tufayli amalga oshiriladi. Ijtimoiy mas’uliyatsiz bo’lgan bolalar ko’pincha boshqalarning tajribalarini rad etadi va kattalar va tengdoshlar bilan muloqot qilmaydi. Bu madaniy ko’nikmalarni egallamasligi va zarur ijtimoiy fazilatlarni yo’qotishi tufayli kelajakda antisional harakatlarga olib kelishi mumkin. Har qanday faoliyat maqsadga egadir va bolaning maqsadga erishish qobiliyati unga o’ziga ishonch bag’ishlaydi va uning vakolati haqida xabardor qiladi. Muhim ahamiyatga ega bo’lgan narsa to’g’ridan-to’g’ri jamiyatning bahosini aks ettiradi va o’zining benuqsonligiga ta’sir qiladi. Bolalarning o’z-o’zini baholashi ularning ijtimoiy salomatligiga va xatti-harakatlariga bevosita ta’sir qiladi. 1.2. Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida taʼlim-tarbiya jarayonining maqsadva tamoyillari Tarbiya jarayoni, tarbiya nazariyasi, tarbiya jarayoni xususiyatlari, tarbiya mazmuni, jjtimoiy tarbiya, tarbiya prinsiplari, tarbiya qonuniyatlari. Pedagogika fanining muhim tarkibiy qismlaridan biri – bu tarbiya nazariyasi sanaladi. Tarbiya. O‘sib kelayotgan yosh avlodning zamon talablariga mos, barkamol inson bo‘lib shakllanishlari uchun ijtimoiy tarbiyaning muhim tarkibiy qismlari – aqliy, ma’naviy- axloqiy, jismoniy, mehnat, estetik, huquqiy, ekologik, iqtisodiy, jinsiy tarbiyani tashkil etishga nisbatan yangicha yondashish, ularni samarali tashkil etish yo‘llarini ishlab chiqish alohida dolzarblik kasb etadi. Bu esa tarbiyadagi eng muhim vazifalardir. Tarbiya — shaxsda muayyan jismoniy, ruhiy, axloqiy, maʼnaviy sifatlarni shakllantirishga qaratilgan amaliy pedagogik jarayon; insonning jamiyatda yashashi uchun zarur boʻlgan xususiyatlarga ega boʻlishinitaʼminlashyoʻlidakoʻriladigan chora tadbirlar yigindisi. Tarbiya insonning insonligini taʼminlaydiganeng qadimiy va abadiy qadriyatdir. Tarbiyasiz alohida odam ham, kishilik jamiyati ham mavjud boʻla olmaydi. Chunki odam va jamiyatning mavjudligini taʼminlaydigan qadriyatlar tarbiya tufayligina bir avloddan boshqasiga oʻtadi. Tarbiya nazariyasi Sharq mutafakkirlari va xalq pedagogikasining tarbiya borasidagi boy tajribalariga tayanadi. Tarbiya nazariyasi o‘z qoidalarini asoslash uchun falsafa, sotsiologiya, etika, estetika, fiziologiya, psixologiya kabi fanlarning ma’lumotlaridan foydalanadi. Tarbiya nazariyasi pedagogikaning boshqa bo‘limlari: umumiy asoslari, ta’lim nazariyasi va xalq ta’limi tizimini boshqarish bilan uzviy bog‘liq. Tarbiya maqsadi va mazmuni metodlarni to‘g‘ri tanlashga imkon beradi. Maqsad qanday bo‘lsa, unga erishish metodlari unga muvofiq bo‘lishi zarur. Tarbiyaning mazmuni shaxsning shakllanishiga qo‘yiluvchi ijtimoiy talablar mohiyatidan iborat. Unutmaslik kerakki, aynan bitta vazifa turli xil fikrlar bilan to‘ldirilgan bo‘lishi mumkin. Shuning uchun metodlarni umuman mazmun bilan emas, balki aniq fikr bilan bog‘lash g‘oyat muhimdir. Tarbiyalanuvchilarning yosh xususiyatlari. Tarbiya jarayonida tarbiyalanuvchilarning yosh xususiyatlarini inobatga olish maqsadga muvofiqdir. Yosh xususiyatlari muayyan bir yosh davriga xos bo‘lgan anatomik, fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlardir. Aytaylik, mas’uliyat tuyg‘usini boshlang‘ich ta’lim, o‘rta ta’lim va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarida ta’lim olayotgan o‘quvchilarda ham shakllantirish mumkin. Biroq har bir bosqichda mazkur sifatni shakllantirish borasida turli metodlar qo‘llaniladi. Tarbiyaning maqsadi – har tomonlama barkamol shaxsni shakllantirish Tarbiyaning umumiy vazifalari: jamiyat a’zolarining maqsadga yo’naltirilgan rivojlanishi hamda ularning qator ehtiyojlarini qondirish uchun shart-sharoit yaratish; jamiyat rivoji uchun zarur bo’lgan ijtimoiy madaniyatga mos yetarlicha hajmdagi “inson kapitali”ni tayyorlash; madaniyatlarni uzatib turish orqali ijtimoiy hayotning barqarorligini ta’minlash. Taʼlim – bilim berish, malaka va koʻnikmalar hosil qilish jarayoni, kishini hayotga va mehnatga tayyorlashning asosiy vositasi. Taʼlim jarayonida maʼlumot olinadi va tarbiya amalga oshiriladi. Taʼlim tor maʼnodaoʻqitish tushunchasini anglatadi. Lekin u faqat turli tipdagi oʻquv yurtlarida oʻqitish jarayonini emas, oila, ishlab chiqarish. Va boshqa sohalarda maʼlumot berish jarayonini ham bildiradi. Taʼlimning maqsadi obyektiv hayot talablariga muvofiq holda oʻzgarib borgani kabi, taʼlimning xarakteri, yoʻnalishi ham uning maqsadiga muvofiq oʻzgarib boradi. Taʼlim dialektik tarzda taraqqiy etib boradigan ichki ziddiyatlar jarayonidir. Taʼlim bilish qobiliyatlari, qistuygʻular, idrok, shaxsni tarkib toptiruvchi kuchli omildir. Taʼlim jamiyat qurilishining muhim muammolarini hal qilish – jamiyatning moddiy- texnika bazasini yaratish, ijtimoiy munosabatlarni tarkib toptirish, yangi kishini tarbiyalashga yordam beradi. Taʼlim mazmuni uning maqsadiga muvofiq, ijtimoiy shartsharoit, fan va texnika, sanʼat holati va shu kabini hisobga olgan holda belgilanadi. Kasb-hunar kollejlari, oʻrta maxsus va oliy oʻquv yurtlaridagi Taʼlimning mazmuniga umumiy maʼlumotdan tashqari muayyan kasb va mutaxassislik uchun zarur boʻlgan maxsus bilim, malaka va koʻnikmalar ham kiradi. Taʼlim mazmuni oʻquv reja va dasturlari, darslik va boshqalarda yoritiladi. Taʼlimdaqoʻyilgan maqsadga erishish uchun turli metod, vosita, tashkiliy tizim va shakllar (maʼruza, suhbat, tajribalar oʻtkazish, koʻrgazmali qurollarni qoʻllash, kuzatish, mashq va shu kabi)dan foydalaniladi. Ta’lim maqsadi – bular shaxsni rivojlantirish va shakllantirishda oldindan belgilangan natijalar bo’lib, ular tarbiyaviy ish jarayonida erishishga harakat qilmoqdalar. Ta’lim maqsadini bilish o’qituvchiga qanday shaxsni shakllantirishi kerakligi haqida aniq tasavvur beradi. Va, albatta, o’z ishiga kerakli diqqat va mazmunlilikni beradi. Didaktik tamoyillar (didaktika tamoyillari) o’quv jarayonining umumiy maqsadlari va qonuniyatlariga binoan uning mazmuni, tashkiliy shakl va metodlarini belgilovchi boshlang’ich qoidalardir. Tamoyil (yunoncha «prinsipium») – biror-bir nazariyaning asosi, negizi, asosiy boshlang’ich qoidasi; boshqaruvchi g’oya, faoliyatning asosiy qoidasi; umumlashtirilgan talab. Ta‘lim prinsip (tamoyil) lari deb, ta‘limning barcha bosqichlari va hamma predmetlarini o’qitish uchun asos bo’ladigan qonuniyatlar, qoidalarga aytamiz. Ta‘lim qonuniyatlari o’quvchi va o’qituvchi orasidagi eng muhim ichki ahamiyatni aks ettiradi. Ta`lim tamoillari o`qitishning eng muhim masalalarini nazariy va amaliy jihatdan to`g`ri hal qilishning asosiy qonuniyatlaridir. Pedagogika ta’lim tamoyillari umumiy didaktik va metodik bo’linishi mumkin. Pedagogika ta’lim Bosh didaktik asoslari – umumiy didaktika deb e’lon va har qanday mavzuda o’rganish uchun zarur bo’lgan hisoblanadi tamoyillari. Pedagogika sohasida kadrlar tayyorlash tizimini didaktik tamoyillar, ilmiy, tizimli va mustahkamlik, aniqlik, ong va faoliyat, mavjudligi va tegishli narxini tamoyilini, yoshi- tegishli kuch tamoyili va talabalar va ko’nikmalarini tomonidan olingan bilimlar tamoyilini o’z ichiga oladi. Ilmiy tamoyil, bu muhim, muhim fikrlarni ta’kidlash mumkin fanlararo ulanishlarni aniqlash, o’quv materiallar tahlil ilmiy bilimlar tizimi talabalari shakllantirish, ishonchli ilmiy ma’lumotlar va bilimlar foydalanish, shuningdek, qabul ilmiy atamalar foydalanish. Tizimlari tamoyili deb ilm nazarda tutadi va malakasini ajralmas ya’ni tarbiya materiallar, uch darajada o’rganiladi, bog’liq va izchil tizimini shakllantirish qilinadi. Tarbiya tamoyillari – bu tarbiyaviy ishning yo’nalishiga, mazmuniga, metodlari va tashkil etilishiga, tarbiya jarayonining ishtirokchilari orasidagi munosabatlarga qo’yiladigan asosiy talablar ifodalanadigan dastlabki qoidalardir. Tarbiya tamoyillari. Tarbiya mazmunida oldinga qo‘yilgan maqsad va vazifalarga muvofiq o‘quvchilar tomonidan o‘zlashtirilishi lozim bo‘lgan bilim, ko‘nikma va malakalar, shaxs xulq-atvori hamda sifatlari mohiyati aks etadi. Tarbiya mazmuni shaxsning shakllanishiga qo‘yiluvchi ijtimoiy talablar mohiyatidan iborat bo‘lib, ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot, kishilik munosabatlari mohiyati va darajasi, shuningdek, jamiyat mafkurasi g‘oyalari asosda belgilanadi. Zamonaviy tarbiya mazmunida quyidagi tamoyillar yotadi: Tarbiya maqsadining aniqligi. O‘zbekiston Respublikasi ijtimoiy-siyosiy mustaqilligining dastlabki yillaridayoq respublikada, amalga oshirilishi ko‘zda tutilayotgan tarbiya maqsadi aniq belgilab olindi. O‘zbekiston Respublikasining «Ta’lim to‘qrisida»gi qonuni hamda «Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi» g‘oyalariga ko‘ra ijtimoiy tarbiyaning asosiy maqsadi – erkin, ijodkor, mustaqil fikr egasi bo‘lgan komil inson va malakali mutaxassisni tarbiyalab voyaga yetkazishdan iborat. Ushbu maqsadga erishish yo‘lidagi asosiy vazifa – bu shaxsda umumiy madaniyat unsurlari, ya’ni, shaxsning aqliy, axloqiy, jismoniy, estetik, iqtisodiy, ekologik, huquqiy, siyosiy hamda mehnat madaniyatini tarbiyalashdan iborat. Bolalar va kattalarning birgalikdagi faoliyati. O‘qituvchilarning bolalar bilan ma’naviy madaniyatini shakllantirishning eng yaxshi namunasini izlash, shu asosida tarbiyachi ishining hayotiy me’yor va qadriyatlarini aniqlash o‘quvchining tarbiya jarayonidagi faolligini ta’minlashga olib keladi. Dunyoqarashi hali to‘la-to‘kis shakllanmagan bolalar uchun kattalarning hayotiy tajribalari, ularning shaxsiy namunalari tarbiyaviy ta’sir kuchiga ega. O‘z-o‘zini anglash. Tarbiya insonda e’tiqod, demokratik qarashlar va hayotiy pozitsiyaning shakllanishiga olib keladi. Tarbiya mazmunining eng muhim unsurlaridan biri – bu insonning hayotiy o‘z-o‘zini anglashi, uning o‘z shaxsiy hayoti va faoliyatining sub’ekti sifatida e’tirof etilishi bilan tavsiflanadi. Inson kamolotida fuqarolik, kasbiy va axloqiy o‘z-o‘zini anglash jihatlari muhim ahamiyatga egadir. Tarbiyaning shaxsga yo‘naltirilganligi. Mazkur g‘oya ta’lim muassasasi amaliyotining markaziy nuqtasida tarbiyaviy ishlar dasturi, tadbirlar, ularning shakl, metod va vositalari emas. Balki o‘quvchi turganligini anglatishga xizmat qiladi. Tarbiya jarayonida uning shaxsiy xususiyatlari, qiziqishlari, o‘ziga xos xarakteri, o‘z qadr- qimmatini anglash tuyg‘ulari rivojlantirilib borilishi zarur. Ixtiyoriylik. Tarbiyalanuvchilarning iroda erkinligisiz tarbiya g‘oyalari mohiyatini qaror toptirish mumkin emas. Tarbiya jarayoni, agar u oqilona tashkil etilsa, bir vaqtning o‘zida ham o‘quvchi, ham o‘qituvchi ma’naviyatining boyitilishiga xizmat qiladi. Agar tarbiyachi o‘quvchining qiziqishi, faoliyati, o‘rtoqlik va fuqarolik burchini anglash, mustaqillikka intilish tuyg‘ularini ko‘ra va anglay olsagina uning irodali ekanligi ayon bo‘ladi. Tarbiyalanuvchining irodali bo‘lishi ta’minlangan sharoitda uning shaxsiga ta’sir ko‘rsatishga yo‘naltirilgan faoliyat jarayonida samaraga erishiladi. Jamoa yo‘nalishi. Tarbiyaviy ishlar mazmunida jamoaga nisbatan ijobiy munosabatni qaror toptirish yotadi. Jamoa yordamida shaxsni har tomonlama kamoloti, uning dunyoni anglash, uni to‘laqonli talqin etish, insonparvarlik va o‘zaro hamkorlik tuyg‘ularini yuzaga kelishi va rivojlanib borishi kabi holat amalga oshiriladi. II BOB. MAKTABGACHA TAʼLIMMUASSASALARIDA MAKTABGACHA TAʼLIM YOSHIDAGI BOLALARNI MANAVIY AHLOQIY TARBIYALASHNING NAZARIY ASOSLARI 2.1.Maktabgacha ta’lim tizimida pedagogik o’yinlarning shakllari va amalga oshirish metodlari Bugungi kunda maktabgacha ta’lim tashkilotida rivojlantiruvchi muhitni tashkil etishda bolalarning o’ziga xos bеlgilarga ega bo’lgan yoshga doir xususiyatlari va ehtiyojlarini xisobga olish muximaxmiyat kasb etishi qayd etiladi. Pеdagogikijrochilik o’yinlarini bola uch yoshdan boshlab o’zlashtira boshlaydi. Shu yoshga kеlib bola odamlar o’rtasidagi munosabatlar bilan tanisha boshlaydi, qodisalarningichki va tashqi tomonlarini ajrata boshlaydi, o’zida ichki kеchinmalarnisеzaboshlaydi. Ularga munosabat bildiradi. Maktabgacha yoshda bolalar o’yin faoliyatini o’zlashtira borib ijtimoiy qadrli va ijtimoiy baqolanuvchi faoliyatga tayyorlana boshlaydilar. Bu o’yinlar mazmuni quyidagilarni tashkil etiladi. 1.Ta’limiy o’yinlar. Bolani didaktikmatеrial bilan o’tkaziladigan o’yinlarda yangi narsalarni o’rganishga bo’lgan ishtiyoqini tarbiyalash. Narsalarning o’lchami, shakli, rangi qaqidagi tushunchalarini boyitish. Turli oʻlchamdagixalqachadan piramida (minoracha) yasashga, “Gеomеtrikmozaika”ga (doira, uchburchak, kvadrat) xos shakllarning o’zaro munosabatlari ichida to’qrimo’ljal olishga, to’rtta qismdan (qirqma rasmlar, kubiklar) bir butunniqosilqilishga, bir xildagi narsalarning bitta sеnsorbеlgisi (rang, shakl, o’lcham) bo’yicha mosligi va farqlarini aniqlashga, qiyoslashga va guruqlashga o’rgatish. 2.Didaktik o’yin – bolani aqliy jiqatdan tarbiyalashning muqim vositasi qisoblanadi. Ta’limiy o’yinlar bolalarda ruqiy bilish jarayonlarini, fikrlash qobiliyatlarini shakllantiradi. Didaktik o’yinlarning muqim jiqati bolalarning fikrlash faolligini, mustaqilligini va nutqini rivojlantirishidir. 3.Milliy xalq o’yinlari – Milliy xalq o’yinlari ikki guruqga bo’linadi: 1. Milliy qarakatli o’yinlar. 2. Milliy xalq o’yinlari. Milliy qarakatli o’yinlar Sport turlari qamda xalqimiz qadriyatlari bilan aloqador bo’lib, ular asrlar davomida davrlarga mos ravishda rivojlanib, takomillashib, e’zozlanib kеlingan. U bolalarning jismonan baquvvat, soqlom, jasur, qat’iyatli, chaqqon, uddaburon bo’lib oʻsishlarida muqim omil bo’lib qisoblanadi. Xalq milliy o’yinlarida millatning oʻtmish tarixi, ma’naviy va madaniy rivojlanishining xaraktеr xususiyatlari, urfodatlari, an’analari jamlangandir. 4.Sport o’yinlari – bularga volеybol, baskеtbol, badminton, shaqarcha, lapta, stol tеnnisi, futbol, xokkеy kiradi. Sport o’yinlarida eng avvalo maktabgacha ta’lim yoshidagi bolalarning yosh xususiyatlari qisobga olinadi, shuning uchun faqat sodda, birozqarakattеxnikasiqoidalari, o’yinni tashkil etishning qaqiqiyelеmеntlari tanlanadi. Shu tufayli o’yin omillari katta kishilarda bo’lganidеk jismoniy va asabiy zo’riqish uyqotmaydi. Ayni paytda ular maqsadga intilganlik, o’rtoqlik va ma’suliyatqissini va sportga muqabbatini tarbiyalaydi. Sport o’yinlarida qatnashuvchilar soni aniq bеlgilangan, ularning vazifalari taqsimlangan, o’yin muddati vaqti chеgaralangan bo’ladi. O’yinlarni o’tkazish shartlari maxsus tayyorlangan joyni, bеlgilanganmaydonchani, tеgishlijiqoz va invеntarlarni talab qiladi. 5. Oddiy qarakatli o’yinlarni o’zgartirib turish maqsadga muvofiqdir. Biroq variantlar faqat o’yinni rang-baranglashtirish bolalarning unga nisbatan qiziqishini saqlab turish uchungina emas, balki pеdagogik vazifalar qarakatlarinitakomillashtirish, birmuncha murakkab o’yin qarakatlari, qoidalarini bajarishga oʻyin vaziyati sharoitining o’zgarishi uchun kеrak bo’ladigan jismoniy sifatlarini tarbiyalash uchun qam zarurdir. Ular bolalardan muayyan aqliy va jismoniy kuchni va shu bilan birga o’yinga nisbatan ortib boruvchi qiziqishni talab qiladi. 6. Saqnalashtirilgan o’yinlar. Bolada tеatrlashtirilgan o’yinlarga qiziqish qissiniuyqotishda davom etish. Kattalar yoki katta yoshli bolalar tomonidan saqnalashtirilgan o’yinlar va qo’qirchoqspеktakllaridagi 7. Voqеaband – ijroli o’yinlar. Bolaga tanish voqеalar, qayotiy mavzular, adabiy asarlar bo’yicha qiziqarli o’yinlar tashkil qilish; o’zaro boqlangan bir nеchaaloqidaqarakatlarni (ovqat tayyorlash, stolni bеzatish, ovqatlantirish) yagona bir mazmunga birlashtirish, o’yinchoqlar sonini ko’paytirish orqali o’yin faoliyatini kеngaytirish va boyitishga yordam bеrishda davom etish. 8. qurilish o’yinlari.qurulishmatеriallari bilan o’ynaladigan o’yinlar, unda bolalarni o’ynatish jarayonida o’zlarini qoyalarini ro’yobga chiqarish uchun o’yin jarayoni tashkil etishga yordam bеriladi. 9. Xarakatli o’yinlar. Bolaning qarakatli o’yinlaridagi faolligini oshirish. Tirmashib chiqish, emaklash ko’nikmalarini shakllantiruvchi, qarakat epchilligini rivojlantiruvchi: koptok, pufak, aravacha, o’yinchoq avtomobil bilan o’ynaladigan oʻyinlarni tashkil etish. O’yinda bolaning faol ishtirok etishini ta’minlash. Astasеkinlik bilan murakkabroq va qarakat turlarini o’zgartiradigan o’yinlarni joriy qilib borish. Bolani o’yin qoidalariga rioya qilishga o’rgatish. Qarakatli o’yinlar: “Poеzd”, “Samolyot”, “Pufak” , “Oppoq quyoncha o’tiribdi”, “Tramvay”, “Kim Tеzroq”, “quyosh va bulut”, “Ko’z boqlash”, “Chavandozlar”, “Bolalar qochinglar, qush uchib kеldi”, “Chori-chambar”, “Tovuq va jo’jalar”, “qaldirqoch”, “Kim birinchiq”. 10. Syujеtli-rolli o’yinlarning shartli rеal vaziyati bolaga o’ziga tanish qayotiyobrazning qayta bajarishida yordam bеradi. Bola qarakatlarning o’zidan, qush va qayvonlarga taqlid qilishdan quvonadi: qushchadеk parvoz qiladi, quyonchadеksakraydi, toychoqdеk chopadi. Shuning uchun qam o’yin paytida kulgi, quvonchli xitoblar eshitilib turadi va o’yin jarayoni asosida endi bolaning oddiy ijrochilikfaolligi, o’yin obraziga kirishga dastlabki urinishlari qaror topadi. Pedagogikijrochilik o’yinlarini bola uch yoshdan boshlab oʻzlashtira boshlaydi. Shu yoshga kelib bola odamlar o’rtasidagi munosabatlar bilan tanisha boshlaydi, hodisalarning ichki va tashqi tomonlarini ajrata boshlaydi, o’zida ichki kechinmalarni seza boshlaydi. Ularga munosabat bildiradi.Maktabgacha yoshda boialar o’yin faoliyatini o’zlashtira borib ijtimoiy qadrli va ijtimoiy baholanuvchi faoliyatga tayyorlana boshlaydilar. Maktabgacha ta’lim tizimida qo’llaniladigan pedagogik o’yinlarning quyidagi turlari mavjud: 1. Bolalar kayfiyatini ko’taruvchi. 2. Hamkorlikka chorlovchi. 3. Bolalarni o’zligini namoyon etishga chorlovchi. 4. Bolalarda o’ziga ishonch hissini shakllantiruvchi, jismoniy va intellektual muammolarni yo’qotishga qaratilgan. 5. Maktabgacha bolalar xatti-harakatidagi cheklanishlarni tavsiflovchi (diagnostika). 6. Bolalar shaxsi strukturasiga ijobiy korreksiyalar beruvchi. 7. Millatlararobag’rikenglikni shakllantiruvchi. 8. Bolalarda ijtimoiy, jamoaviy munosabatlarni shakllantiruvchi o’yinlar. Pedagogik o’yinlarni quyidagicha tasniflash mumkin. Faoliyat turlariga qarab: ijtimoiy intellektual, mehnat, ijtimoiy va psixologik o’yinlar. Pedagogik jarayonlarning xarakteriga qarab: ta’lim-tarbiyaviy, rivojlantiruvchi, ijodiy, psixotexnik o’yinlar. O’yinlar metodlariga qarab: predmetli, sujetli, badiiy rolli, hodisalarni tasavvur etuvchi va dramalashtiruvchi o’yinlar. Predmetlar asosidagi o’yinlar: matematik, biologik, ekologik, musiqali, texnikaviy, jismoniy tarbiyalovchi, iqtisodiy tejamkorlik va ishbilarmonlik, tadbirkorlikni rivojlantiruvchi o’yinlar. O’yin vositalari bo’yicha: o’yin vositalari [koptok, piramida, kub va boshq.] bilan amalga oshiriladigan o’yinlar va o’yin vositalarisiz amalga oshiriladigan o’yinlar xontaxta ustida, xonada va dalada o’ynaladigan o’yinlar, kompyuter va televizor oʻyinlari kabi texnik vositalar.Maktabgacha ta’limda yoshi kattalarning to’plagan tajribasini kichik yoshdagilarga singdirish jarayonida o’yinlar ta’lim metodi sifatida namoyon bo’ladi. O’yin metodlariga qarab maktabgacha ta’lim vazifalaridan kelib chiqib, predmetli, sujetliishchan, dramalashtirilgan o’yinlardan keng foydalaniladi.Maktabgacha ta’limda rivojlantiruvchi pedagogik o’yinlarni oʻquv tarbiya jarayonida qo’llash quyidagi o’ziga xos xarakterga ega bo’ladi. Birinchidan, rivojlantiruvchi pedagogik o’yinlar maxsus topshiriqlar majmuasidan iborat bo’ladi. Ikkinchidan, o’yin faoliyatidagi topshiriqlar rangli kublar, g’ishtchalar, kvadratlar, plastilin, karton qog’ozlar, konstmktor-mexanik majmualarida turli ornament, rasm va jimjimador predmetlar vositasida amalga oshiriladi. Uchinchidan, topshiriqlar mustaqil bajarilishini ta’minlash maqsadida ulrniosondanqiyinga tomon, aniq vaqt oralig’ida sifatli bajarilishini ta’minlash darkor.Maktabgacha ta’lim muassasalarida interfaol o’yinlardan foydalanish ijobiy natijalarga olib keladi. Bu o’yinlar jarayonida bola passiv obyektdan faol subyektga aylanadi. Tarbiyachining asosiy vazifasi esa o’yinni tashkil etish, bolalar ijodiga sharoit yaratishdan iborat.Interfaol o’yinlar jarayonida bola mustaqil fikrini to’g’ri bayon etishga, boshqalarni tinglashga o’rganadi, boshqacha qilib aytganda interfaol o’yinlar orqali kelajakda har bir bola uchunzamin bo’lgan ijobiy sifatlar shakllantiriladi. Interfaol o’yinlarni samarali o’tkazish uchun quyidagi qoidalarga e’tibor berish lozim: 1. Mashg’ulot oldidan bolalar o’yin qoidalari va mazmunini qay darajada tushunganliklarini aniqlash. 2. Bolalarning yosh xususiyatlari va bir-birlariga bo’lgan munosabatlarini hisobga olish. 3. Har bir bolaning qobiliyati va psixologik xususiyatlarini e’tiborga ohsh. 4. O’yin jarayonida bolalarga qiziq bo’lgan materiallardan foydalanish. 5. Diqqat va e’tiborni jalb etadigan uslublarni izlab topish. 6. Bolalarga rollarni to’g’ri taqsimlash. 7. O’yindan qanday maqsadda foydalanish mumkinligini bilish. 8 .0’yinning asosiy bosqichlari haqida tasawurga ega bo’lish va natijalarini prognoz qilish. Pedagogiknuqtayi nazardan to’g’ri tashkil etilgan o’yin bolaning axloqiy irodaviy xususiyatlarini shakllantirish bilan birga unda bilim olishga, atrofdagi olam sirlarini ochishga qiziqish uyg’otadi. Shuning uchun maktabgacha ta’lim muassasalarida oʻyin texnologiyalaridan keng foydalanish kerak. O’yinlar texnologiyasi tushunchasi pedagogik texnologiyaning tarkibiy qismidir. O’yin texnologiyasi an’anaviy tarzdagi o’yin metodidan o’zining aniq maqsadi, amalga oshirish kerak bo’lgan jarayonlarning mantiqiy ketma-ketligi va o’zaro bog’liqligi, oldindan belgilangan natijalarga erishish kafolati bilan farq qiladi. Xulosa qilib shuni ta’kidlash kerakki, yuqoridagi nazariy asoslardan foydalanish maktabgacha ta’lim- tarbiya jarayoni samaradorligini oshirishga xizmat qiladi. O’yinning bola tarbiyasidagi asosiy roli bolalar muassasasi hayotini u bilan boyitishni talab etadi. Shuning uchun ham o’yin bolalar hayotining kun tartibiga doimiy qilib kiritilgan. O’yinlar uchun nonushtagacha va undan keyin, mashg’ulotlardan so’ng, sayrlardan so’ng, kechqurun uyga ketishdan oldin vaqt ajratiladi. Ertalab o’ta