MA’MURIY HUQUQIY MUNOSABATLAR REJA: 1. Ma’muriy –huquqiy normalar. 2. Ma’muriy huquqiy munosabatlar tushunchasi va ularning turlari 3. Ma’muriy huquqiy munosabatlarning vujudga kelishi, o‘zgarishi va bekor bo‘lishi asoslari Ma’muriy-huquqiy norma davlat tomonidan o’rnatilgan va bajarilishi maxsus davlat vositalari bilan ta’minlanadigan, joiz xulq-atvor me’yoridir HUQUQ NORMASI — davlat tomonidan belgilanadigan, muayyan shaklda ifodalanadigan, ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan umummajburiy yurish-turish qoidasi Ma’muriy-huquqiy normalarning funktsiyalari - Ijro etuvchi hokimiyat tizimi va uning ayrim bo’g’inlari tashkiliy faoliyatini tartibga solish hamda ular o’rtasidagi o’zaro aloqani ta’minlash; - Davlat boshqaruvi sohasida fuqarolarning, shuningdek, jamoat birlashmalarining huquq va erkinliklari ro’yobga chiqarilishi va himoya qilinishini ta’minlash; - Davlat boshqaruvi sohasida bevosita ish olib boruvchi va muayyan hajmda uning funktsiyalarini bajaruvchi (masalan, muayyan hokimliklar) yohud o’z harakatlari bilan bu soha (masalan, fuqarolar, jamoat birlashmalarining) manfaatlariga u yoki bu tarzda daxl etuvchi barcha shaxslar va fuqarolarning ijobiy xulq-atvori variantlarini belgilash; Ma’muriy-huquqiy normalarning funktsiyalari - Ijro etuvchi hokimiyat mexanizminining konstitutsiyaviy vazifasi samarali amalga oshirilishini, ya’ni qonunlarda belgilangan talabalarining bajarilishini ta’minlash; - Davlat-boshqaruv jarayonida yuzaga keladigan ijtimoiy munosabatlarda mustahkam qonuniylik tartibi va davlat intizomini ta’minlash; - Ma’muriy javobgarlikni nafaqat boshqaruvga doir munosabatlarga, balki huquqning boshqa ko’pgina tarmoqlari (masalan, mehnat, moliya, yer huquqi). Ma’muriy-huquqiy normalar muayyan ichki mutanosiblikka ega. Konstitutsiyaviy va qonun xususiyatiga ega bo’lgan ma’muriy-huquqiy normalar o’z yuridik ahamiyatiga ko’ra birlamchidir. Ijro etuvchi hokimiyat sub’ektlari tomonidan o’rnatiladigan ma’muriy-huquqiy normalar konstitutsiyaviy qonunchilik normalariga nisbatan ikkilamchi xususiyat kasb etadi. Ma’muriy-huquqiy normalarнинг vazifasiga ko’ra turlari Moddiy ma’muriy-huquqiy normalar Protsessual ma’muriy-huquqiy normalar ma’muriy huquq bilan tartibga solinadigan boshqaruvga oid munosabat ishtirokchilarining huquq va majburiyatlari majmuini, shuningdek, ularning javobgarligi, ya’ni ma’muriy-huquqiy maqomini yuridik jihatdan mustahkamlaydi. davlat boshqaruvini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lgan protsessual masalalarni tartibga soladi. Masalan, bu normalar – fuqarolarning shikoyat va arizalarini qabul qilish va hal qilish tartibini; ma’muriy huquqbuzarliklarga doir ishlarni yuritish tartibini belgilaydi. Ma’muriy-huquqiy normalar sub’ektlar xulq-atvoriga ta’sir ko’rsatadi: ular harakatga undashi, muayyan harakatlarni bajarishni buyurishi, u yoki bu harakatlarni bajarish vakolatini berishi, harakatlarni bajarishni man etishi mumkin. Ular vakolat beruvchi, majburiyat yuklovchi va taqiqlovchi ma’muriy-huquqiy normalarga ajratiladi. Ma’muriy-huquqiy normalar sub’ektlari va tartibga solish ko’lamiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi Davlat organlar, korxonalar, tashkilotlar faoliyatini tartibga soluvchi Fuqarolar xulq-atvorini tartibga soluvchi Jamoat birlashmalari va дiniy tashkilotlar faoliyatini tartibga soluvchi; Davlat xizmati xoдimlarining faoliyatni tartibga soluvchi Ma’muriy-huquqiy normalar majburiyat yuklash shartiga ko’ra imperativ (qat’iy) va tavsiyaviy ma’muriy-huquqiy normalarga bo’linadi Imperativ normalar sub’ektlar xulq- atvorini bevosita belgilovchi qoidalardan iborat bo’lib, ular mazkur huquqiy munosabat ishtirokchilarining kelishuviga binoan, boshqa xulq-atvor qoidalari bilan almashtirilishi mumkin emas Tavsiyaviy normalar ma’muriy huquq sub’ektlariga u yoki bu harakatlarni bajarish maqsadga muvofiqligi xususida beriladigan tavsiyalardan iborat. Ma’muriy-huquqiy normalar makonda (hududda) amal qilinishiga ko’ra O’zbekiston Respublikasining butun hududida, shu jumladan Qoraqalpog’iston Respublikasi hududida amal qiladi. Ma’muriy-huquqiy normalar vaqt bo’yicha amal qilinishiga ko’ra muddatli (amal qilish muddati oldindan belgilangan masalan, favqulodda va harbiy holat muayyan muddatga belgilanganda) va muddatsiz (amal qilish muddati oldindan belgilanmagan) normalarga bo’linadi Ma’muriy-huquqiy normalar tartibga solish hajmiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi Umumiy, ya’ni davlat boshqaruvining barcha sohalari va tarmoqlarigi nisbatan tatbiq etiladigan va ijro etuvchi hokimiyatni amalga oshirish jarayonining eng muhim tomonlarini tartibga soluvchi ma’muriy- huquqiy normalar (bunday normalar ko’pincha qonunlar, Prezident farmonlari va Hukumat qarorlarida ifodalanadi) Tarmoq ma’muriy-huquqiy normalari, ya’ni muayyan tarmoqqa oid boshqaruv vakolatlariga ega bo’lgan ijro etuvchi organlar (masalan, vazirliklarga) biriktirilgan sohalar doirasida yuzaga keluvchi boshqaruvga doir munosabatlarning turli tomonlarini tartibga soluvchi normalar Tarmoqlararo, ya’ni davlat boshqaruv faoliyatining davlat boshqaruvchi tarmoqlarining barchasi yoki aksariyati uchun umumiy yoki chegaradosh sanalgan va ayni vaqtda maxsus xususiyat kasb etadigan muayyan tomonlarini tartibga soluvchi ma’muriy-huquqiy normalar Ma’muriy-huquqiy normalarning funktsiyalari Tartibga solish – davlat boshqaruv sohasida yuzaga keladigan munosabatlarni tashkil etish, tartibga solish va takomillashtirishga qaratilgan. Qo’riqlash va himoya qilish funktsiyasi – ma’muriy huquq sohasidagi ijtimoiy munosabatlarni qo’riqlanishini va himoya qilinishini ta’minlaydi.