“Milliy tarbiya” fani o‘qitish amaliyotini takomillashtirish

Yuklangan vaqt

2024-10-19

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

20

Faytl hajmi

197,0 KB


“Milliy tarbiya” fani o‘qitish amaliyotini takomillashtirish yo‘llari. Reja: 1. “Milliy tarbiya” fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda tadqiqotlar xulosalaridan foydalanish. 2. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda ijtimoiy so‘rovnomalardan foydalanish. 3. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda individual amaliy tajribalardan foydalanish. “Milliy tarbiya” fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda tadqiqotlar xulosalaridan foydalanish. Oliy pedagogik ta’lim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilariga “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishda butunlay yangi amaliy asoslarga tayanish lozim bo‘ladi. Chunki bu fan quyidagi jihatlari bilan bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining kasbiy faoliyatida muhim o‘rin tutadi: 1) fan butunlay yangi bo‘lib, uni o‘qitishda yangicha asoslarga tayanish lozim; 2) fanning nazariy, metodologik va amaliy asoslari innovatsion g‘oyalarga, yondashuvlarga hamda texnologiyalarga tayanadi; 3) fanning amaliy samaradorligi ta’lim oluvchilarning tarbiyalanganlik darajasini amaliyoti bilan belgilanadi. Shu sababli “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini oliy pedagogik ta’lim jarayonida o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda pedagogik tadqiqotlar xulosalaridan muntazam foydalanib “Milliy tarbiya” fani o‘qitish amaliyotini takomillashtirish yo‘llari. Reja: 1. “Milliy tarbiya” fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda tadqiqotlar xulosalaridan foydalanish. 2. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda ijtimoiy so‘rovnomalardan foydalanish. 3. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda individual amaliy tajribalardan foydalanish. “Milliy tarbiya” fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda tadqiqotlar xulosalaridan foydalanish. Oliy pedagogik ta’lim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilariga “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishda butunlay yangi amaliy asoslarga tayanish lozim bo‘ladi. Chunki bu fan quyidagi jihatlari bilan bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining kasbiy faoliyatida muhim o‘rin tutadi: 1) fan butunlay yangi bo‘lib, uni o‘qitishda yangicha asoslarga tayanish lozim; 2) fanning nazariy, metodologik va amaliy asoslari innovatsion g‘oyalarga, yondashuvlarga hamda texnologiyalarga tayanadi; 3) fanning amaliy samaradorligi ta’lim oluvchilarning tarbiyalanganlik darajasini amaliyoti bilan belgilanadi. Shu sababli “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini oliy pedagogik ta’lim jarayonida o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda pedagogik tadqiqotlar xulosalaridan muntazam foydalanib borish muhim o‘rin tutadi. Bunday tadqiqotlarning xulosalarida quyidagilar bo‘yicha muhim yondashuvlar va tavsiyalar taqdim etilgan hisoblanadi: - mavzularning takomillashtirib borilishi va o‘quv materiallarini yangilash asoslari yaratilganligi; - mazkur o‘quv fanning metodlari, texnologiyalari va ularning xususiyatlari bo‘yicha tavsiyalar berilganligi; - bu fanning amaliy samaradorligiga erishish bo‘yicha metodik asoslar taqdim etilganligi. Oliy pedagogik ta’olim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishning amaliy jihatdan takomillashtirib borishda ilmiy tadqiqotlarda taqdim etiladigan xulosalarni muntazam o‘rganib borish va ularni amaliyotga joriy qilish taqoza etiladi. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda ijtimoiy so‘rovnomalardan foydalanish. Oliy pedagogik ta’lim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari uchun “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishning amaliyotini takomillashtirib borish mexanizmlaridan biri ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazish va ularning natijalari asosida fanni o‘qitish asoslarini takomillashtirib borish muhim ahamiyatga ega. Bunda quyidagilarga asoslanish tavsiya etiladi: 1) fan mavzularini va ularning o‘quv materiallarini takomillashtiruvchi davriy ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazib borish; 2) fanni o‘qitishda ta’lim oluvchilar va undan manfaatdorlarning fikrini bilib borish bo‘yicha choraklik ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazib borish; 3) fanning metodlari, texnologiyalari va uning innovatsion asoslarini takomillashtirib borish bo‘yicha ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazib borish; 4) fanni o‘qitishni takomillashtirib borish bo‘yicha o‘quv va ilmiy muassasalarning takliflarini bilib borishga doir yilliy ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazib borish. E’tibor berilsa, ijtimoiy so‘rovnoma va ularning natijasida olinadigan tahlillar oliy pedagogik ta’lim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishni amaliy takomillashtirib borishda o‘ziga xos laboratoriya manbaidir. Bunday yondashuv asosida fanni o‘qitishning yangicha borish muhim o‘rin tutadi. Bunday tadqiqotlarning xulosalarida quyidagilar bo‘yicha muhim yondashuvlar va tavsiyalar taqdim etilgan hisoblanadi: - mavzularning takomillashtirib borilishi va o‘quv materiallarini yangilash asoslari yaratilganligi; - mazkur o‘quv fanning metodlari, texnologiyalari va ularning xususiyatlari bo‘yicha tavsiyalar berilganligi; - bu fanning amaliy samaradorligiga erishish bo‘yicha metodik asoslar taqdim etilganligi. Oliy pedagogik ta’olim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishning amaliy jihatdan takomillashtirib borishda ilmiy tadqiqotlarda taqdim etiladigan xulosalarni muntazam o‘rganib borish va ularni amaliyotga joriy qilish taqoza etiladi. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda ijtimoiy so‘rovnomalardan foydalanish. Oliy pedagogik ta’lim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari uchun “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishning amaliyotini takomillashtirib borish mexanizmlaridan biri ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazish va ularning natijalari asosida fanni o‘qitish asoslarini takomillashtirib borish muhim ahamiyatga ega. Bunda quyidagilarga asoslanish tavsiya etiladi: 1) fan mavzularini va ularning o‘quv materiallarini takomillashtiruvchi davriy ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazib borish; 2) fanni o‘qitishda ta’lim oluvchilar va undan manfaatdorlarning fikrini bilib borish bo‘yicha choraklik ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazib borish; 3) fanning metodlari, texnologiyalari va uning innovatsion asoslarini takomillashtirib borish bo‘yicha ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazib borish; 4) fanni o‘qitishni takomillashtirib borish bo‘yicha o‘quv va ilmiy muassasalarning takliflarini bilib borishga doir yilliy ijtimoiy so‘rovnomalar o‘tkazib borish. E’tibor berilsa, ijtimoiy so‘rovnoma va ularning natijasida olinadigan tahlillar oliy pedagogik ta’lim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishni amaliy takomillashtirib borishda o‘ziga xos laboratoriya manbaidir. Bunday yondashuv asosida fanni o‘qitishning yangicha asoslari kashf etib boriladi va bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining kasbiy ko‘nikmalarini amaliy shakllantirib borish imkoniyatiga ega bo‘linadi. Shu sababli ijtimoiy so‘rovnoma mexanizmlaridan oqilona foydalanish bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari va amaliy faoliyatdagi o‘qituvchilarga tavsiya etiladi. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda individual amaliy tajribalardan foydalanish. Oliy pedagogik ta’lim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari uchun “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda individual amaliy tajribalardan foydalanish ham muhim ahamiyatga ega. Individual amaliy tajribalar bu– “Tarbiya” fanini o‘qitishni amalga oshiruvchi professor va o‘qituvchilarning o‘ziga xos yondashuvlari, metodlari va texnologiyalari majmuidir. Shu sababli bu tajriba majmui fanni o‘qitishda o‘ziga xos tayanchlardan biri hisoblanadi. Oliy pedagogik ta’lim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishning individual amaliy tajribalaridan foydalanish uchun quyidagilarga amal qilish maqsadga muvofiq bo‘ladi: 1) oliy, o‘rta maxsus va umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida “Tarbiya” o‘quv fani bo‘yicha faoliyat olib borayotgan professor va o‘qituvchilarning faoliyatini monitoring qilib borish; 2) mazkur fanni o‘qitishda muvaffaqiyatga erishayotgan professor va o‘qituvchilarning yutuqlarini tahlil qilib borish; 3) mazkur fan bo‘yicha ta’lim oluvchilar, ta’lim beruvchilar, o‘quv va ilmiy muassasalarning tashabbuslarini o‘rganib borish; 4) o‘rganilayotgan individual amaliy tajribalarni fanni o‘qitish jarayoniga tadbiq etish mexanizmlarini yaratib borish. Bunday yondashuv oliy pedagogik ta’lim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishning muhim mexanizmi hisoblanadi. Shunday qilib oliy pedagogik ta’lim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishning amaliyotini takomillashtirib borishda ilmiy- tadqiqot xulosalari, ijtimoiy so‘rovnoma va ilg‘or individual amaliy tajribalar muhim ahamiyatga ega. Bu tajribalar asosida bo‘lajak asoslari kashf etib boriladi va bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining kasbiy ko‘nikmalarini amaliy shakllantirib borish imkoniyatiga ega bo‘linadi. Shu sababli ijtimoiy so‘rovnoma mexanizmlaridan oqilona foydalanish bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari va amaliy faoliyatdagi o‘qituvchilarga tavsiya etiladi. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda individual amaliy tajribalardan foydalanish. Oliy pedagogik ta’lim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari uchun “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda individual amaliy tajribalardan foydalanish ham muhim ahamiyatga ega. Individual amaliy tajribalar bu– “Tarbiya” fanini o‘qitishni amalga oshiruvchi professor va o‘qituvchilarning o‘ziga xos yondashuvlari, metodlari va texnologiyalari majmuidir. Shu sababli bu tajriba majmui fanni o‘qitishda o‘ziga xos tayanchlardan biri hisoblanadi. Oliy pedagogik ta’lim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishning individual amaliy tajribalaridan foydalanish uchun quyidagilarga amal qilish maqsadga muvofiq bo‘ladi: 1) oliy, o‘rta maxsus va umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida “Tarbiya” o‘quv fani bo‘yicha faoliyat olib borayotgan professor va o‘qituvchilarning faoliyatini monitoring qilib borish; 2) mazkur fanni o‘qitishda muvaffaqiyatga erishayotgan professor va o‘qituvchilarning yutuqlarini tahlil qilib borish; 3) mazkur fan bo‘yicha ta’lim oluvchilar, ta’lim beruvchilar, o‘quv va ilmiy muassasalarning tashabbuslarini o‘rganib borish; 4) o‘rganilayotgan individual amaliy tajribalarni fanni o‘qitish jarayoniga tadbiq etish mexanizmlarini yaratib borish. Bunday yondashuv oliy pedagogik ta’lim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishning muhim mexanizmi hisoblanadi. Shunday qilib oliy pedagogik ta’lim jarayonida “Boshlang‘ich ta’limda “Tarbiya” fanini o‘qitish metodikasi” o‘quv fanini o‘qitishning amaliyotini takomillashtirib borishda ilmiy- tadqiqot xulosalari, ijtimoiy so‘rovnoma va ilg‘or individual amaliy tajribalar muhim ahamiyatga ega. Bu tajribalar asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining kasbiy kompetensiyasini zamonaviy talablar asosida rivojlantirishga muhim tayanchlar bo‘lib xizmat qiladi. Mustahkamlash uchun savollar va topshiriq: 1. “Tarbiya” fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda tadqiqotlar xulosalaridan foydalanish qanday bo‘ladi? 2. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda ijtimoiy so‘rovnomalardan foydalanishning asoslari nimalardan iborat? 3. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda individual amaliy tajribalardan foydalanish tayanchlarini nimalar tashkil etadi? “Milliy tarbiya” fani o‘qitish amaliyotini takomillashtirish yo‘llari Zamonaviy bilimlar sari keng yo‘l ochish, ta’limni takomillashtirishda pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanish, noan’anaviy darslarni tashkillash va o‘tkazish bugungi kunning asosiy talablaridan biridir. Mustaqil O‘zbekistonda uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilishni yangi Davlat ta’lim standartlari asosida ta’lim va tarbiya jarayonini tashkil etishga qaratilgan hozirgi kunda o‘qituvchi faoliyatiga, uning pedagogik mahoratiga alohida e’tibor berilmoqda. Yurtimiz milliy mustaqillikka erishgan kundan e’tiboran mamlakatimizda ulkan o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Ijtimoiy hayotimizga “Tarbiya” fanining kirib kelishi, biz uchun qanchalik katta ahamiyatga ega. Hayotimizda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lgan ta’lim-tarbiya tizimi haqida gapirganda, Abdulla Avloniy bobomizning dono fikrlarini takror va takror aytishga to‘g‘ri keladi: ta’lim-tarbiya – biz uchun hayot-mamot masalasidir, dedi Prezident. Qaysi sohani olmaylik, biz zamonaviy yetuk kadrlarni tarbiyalamasdan turib biron- bir o‘zgarishga, farovon hayotga erisha olmaymiz. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev huzurida 2019-yil 23- avgust kuni kengaytirilgan tarzda o‘tkazilgan 34-sonli majlis bayonining 24-bandi hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasining 2019-yil 9- dekabrdagi 11435-xdfu-son topshirig‘iga muvofiq “O‘qituvchi” Davlat unitar korxonasi ilmiy metodik nashriyot markazi hamda maxsus ijodiy ishchi guruh tomonidan “Umumiy o‘rta ta’lim uchun “Tarbiya” fani bo‘yicha davlat ta’lim boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining kasbiy kompetensiyasini zamonaviy talablar asosida rivojlantirishga muhim tayanchlar bo‘lib xizmat qiladi. Mustahkamlash uchun savollar va topshiriq: 1. “Tarbiya” fanini o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda tadqiqotlar xulosalaridan foydalanish qanday bo‘ladi? 2. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda ijtimoiy so‘rovnomalardan foydalanishning asoslari nimalardan iborat? 3. Fanni o‘qitish amaliyotini takomillashtirishda individual amaliy tajribalardan foydalanish tayanchlarini nimalar tashkil etadi? “Milliy tarbiya” fani o‘qitish amaliyotini takomillashtirish yo‘llari Zamonaviy bilimlar sari keng yo‘l ochish, ta’limni takomillashtirishda pedagogik texnologiyalardan unumli foydalanish, noan’anaviy darslarni tashkillash va o‘tkazish bugungi kunning asosiy talablaridan biridir. Mustaqil O‘zbekistonda uzluksiz ta’lim tizimini isloh qilishni yangi Davlat ta’lim standartlari asosida ta’lim va tarbiya jarayonini tashkil etishga qaratilgan hozirgi kunda o‘qituvchi faoliyatiga, uning pedagogik mahoratiga alohida e’tibor berilmoqda. Yurtimiz milliy mustaqillikka erishgan kundan e’tiboran mamlakatimizda ulkan o‘zgarishlar amalga oshirilmoqda. Ijtimoiy hayotimizga “Tarbiya” fanining kirib kelishi, biz uchun qanchalik katta ahamiyatga ega. Hayotimizda hal qiluvchi ahamiyatga ega bo‘lgan ta’lim-tarbiya tizimi haqida gapirganda, Abdulla Avloniy bobomizning dono fikrlarini takror va takror aytishga to‘g‘ri keladi: ta’lim-tarbiya – biz uchun hayot-mamot masalasidir, dedi Prezident. Qaysi sohani olmaylik, biz zamonaviy yetuk kadrlarni tarbiyalamasdan turib biron- bir o‘zgarishga, farovon hayotga erisha olmaymiz. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev huzurida 2019-yil 23- avgust kuni kengaytirilgan tarzda o‘tkazilgan 34-sonli majlis bayonining 24-bandi hamda O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasining 2019-yil 9- dekabrdagi 11435-xdfu-son topshirig‘iga muvofiq “O‘qituvchi” Davlat unitar korxonasi ilmiy metodik nashriyot markazi hamda maxsus ijodiy ishchi guruh tomonidan “Umumiy o‘rta ta’lim uchun “Tarbiya” fani bo‘yicha davlat ta’lim standarti” loyihalari ishlab chiqildi. Bu loyihani muhokama qilish samarali natija bermoqda. Yuqori sinflarda “Tarbiya” fanini o‘qitish ta’limda darslarni shu asosda tashkil etish, avvalambor, o‘qituvchining innovatsion faoliyatiga, ijodiy tafakkuriga bog‘liqdir. Pedagogik innovatsiyalar ta’limning majmuaviy vazifalarini hal etish uchun xizmat qilishga yo‘naltirilgan, o‘zgarishlardan iboratdir. Agar o‘qituvchi qandaydir yangi usul, uslub yoki texnologiyani joriy etish orqali o‘quvchida mustahkam bilim bilan birga, uni amaliy faoliyatda qo‘llashning ko‘nikma va malakalarini tarkib toptirib, yuqori samaradorlikka erishsa, yangi g‘oyalar ustida muntazam ish olib borsa, ushbu innovatsiyalar kafolatlangan natijalarini beradi.1 Ta’lim jarayonini zamon talablari darajasida moslashtirishga, muammolar yechimini topishga va ta’lim mazmuni, shakli va usullarini muntazam yangilashga qaratilgan zamonaviy pedogogik texnologiyalar dars sifatini oshiradi. “Tarbiya” fani o‘qituvchisi o‘quv texnologiyasining bevosita yetkazuvchisi sifatida mashg‘ulotlatlarga jiddiy tayyorlangan, yangilikdan boxabar bo‘lgani holda dars jarayonini qiziqarli olib borishi lozim. Dars berayotgan sinfiga taaluqli didaktik materiallarni, darsliklarni, uslubiy qo‘llanmalarni va elektron o‘quv vositalarni ham mukammal o‘rganishi, shuningdek, ularni darslarda qo‘llay olishi, faoliyatini muntazam yangilab borishi darkor. “Milliy tarbiya” fani o‘qitish amaliyotini takomillashtirish yo‘llari “TARBIYA” FANINI O‘QITISHDA FOYDALANILADIGAN INTERFAOL 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 19-oktabr kuni maktabgacha ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish masalalariga bag‘ishlangan yig‘ilishdan standarti” loyihalari ishlab chiqildi. Bu loyihani muhokama qilish samarali natija bermoqda. Yuqori sinflarda “Tarbiya” fanini o‘qitish ta’limda darslarni shu asosda tashkil etish, avvalambor, o‘qituvchining innovatsion faoliyatiga, ijodiy tafakkuriga bog‘liqdir. Pedagogik innovatsiyalar ta’limning majmuaviy vazifalarini hal etish uchun xizmat qilishga yo‘naltirilgan, o‘zgarishlardan iboratdir. Agar o‘qituvchi qandaydir yangi usul, uslub yoki texnologiyani joriy etish orqali o‘quvchida mustahkam bilim bilan birga, uni amaliy faoliyatda qo‘llashning ko‘nikma va malakalarini tarkib toptirib, yuqori samaradorlikka erishsa, yangi g‘oyalar ustida muntazam ish olib borsa, ushbu innovatsiyalar kafolatlangan natijalarini beradi.1 Ta’lim jarayonini zamon talablari darajasida moslashtirishga, muammolar yechimini topishga va ta’lim mazmuni, shakli va usullarini muntazam yangilashga qaratilgan zamonaviy pedogogik texnologiyalar dars sifatini oshiradi. “Tarbiya” fani o‘qituvchisi o‘quv texnologiyasining bevosita yetkazuvchisi sifatida mashg‘ulotlatlarga jiddiy tayyorlangan, yangilikdan boxabar bo‘lgani holda dars jarayonini qiziqarli olib borishi lozim. Dars berayotgan sinfiga taaluqli didaktik materiallarni, darsliklarni, uslubiy qo‘llanmalarni va elektron o‘quv vositalarni ham mukammal o‘rganishi, shuningdek, ularni darslarda qo‘llay olishi, faoliyatini muntazam yangilab borishi darkor. “Milliy tarbiya” fani o‘qitish amaliyotini takomillashtirish yo‘llari “TARBIYA” FANINI O‘QITISHDA FOYDALANILADIGAN INTERFAOL 1 O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 19-oktabr kuni maktabgacha ta’lim tizimini tubdan takomillashtirish masalalariga bag‘ishlangan yig‘ilishdan METODLAR Hozirgi kunda ta’lim jarayonida interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalarning o‘quv jarayonida qo‘llashga bo‘lgan qiziqish, e’tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda, bunday bo‘lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda o‘quvchi- talabalarni faqat tayyor bilimlarni egallashga o‘rgatilgan bo‘lsa, zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan bilimlarini o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib, tahlil qilishlariga, hatto xulosalarni ham o‘zlari keltirib chiqarishlariga o‘rgatadi. “Tarbiya” fanining o‘qitilish targ‘ibotida ham bunday yangi texnologiyalarda, interaktiv metodlardan foydalanilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu orqali ta’lim samaradorligi oshirilib, o‘quvchiga “Tarbiya” fanining o‘qitilish targ‘ibotining mazmunini ochib berib, ularni erkin fikrlashga o‘rgatadi. Interfaol metodlar. 1. Loli-lops (aqlni charhlash) usuli METODLAR Hozirgi kunda ta’lim jarayonida interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot texnologiyalarning o‘quv jarayonida qo‘llashga bo‘lgan qiziqish, e’tibor kundan-kunga kuchayib bormoqda, bunday bo‘lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda o‘quvchi- talabalarni faqat tayyor bilimlarni egallashga o‘rgatilgan bo‘lsa, zamonaviy texnologiyalar ularni egallayotgan bilimlarini o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib, tahlil qilishlariga, hatto xulosalarni ham o‘zlari keltirib chiqarishlariga o‘rgatadi. “Tarbiya” fanining o‘qitilish targ‘ibotida ham bunday yangi texnologiyalarda, interaktiv metodlardan foydalanilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Bu orqali ta’lim samaradorligi oshirilib, o‘quvchiga “Tarbiya” fanining o‘qitilish targ‘ibotining mazmunini ochib berib, ularni erkin fikrlashga o‘rgatadi. Interfaol metodlar. 1. Loli-lops (aqlni charhlash) usuli Metodni qo‘llash jarayonida bizga muzqaymoq cho‘plari (10 tacha) kerak bo‘ladi. Bu muzqaymoq cho‘plariga o‘quvchilarning ismlari yoziladi va qutichaga solinadi, doskaga yoki ekranga 100 gacha bo‘lgan sonlar yozib qo‘yiladi. Bu jarayondan darsning o‘tilgan qismini takrorlashda yoki yangi mavzuni mustahkamlashda foydalansa bo‘ladi. Qutichaga o‘quvchilarning ismlari yozilgan muzqaymoq cho‘plarini yordamchi o‘quvchi birma-bir ismlarni o‘qiydi, ismi chiqqan o‘quvchi doskadagi sonlardan birini tanlab bo‘lgach o‘qituvchi o‘sha sondagi savolni o‘qiydi, o‘quvchi esa javob beradi. Savollar orasida sovg‘a bonusi yashiringan, qaysi o‘quvchiga chiqsa bu bonus, o‘quvchi bu sovg‘ani olib hech qanday savolga javob bermasdan joyiga o‘tiradi. O‘ntacha savollarga o‘quvchilar javob beradi. To‘g‘ri javob berilgan savollarga o‘qituvchi tomonidan ballar to‘plami berib rag‘batlantirib boradi. Darsni mustahkamlash jarayonida o‘quvchilar o‘z og‘zaki nutqdan, doskadan, muzqaymoq cho‘plaridan foydalanadi (o‘quvchi uchun bu juda qiziqarli tuyuladi). 2. “Step by step” metodi. Bu metoddan 4-5 yoshli bolaning oyog‘ining panjasidan rangli yaltiroq qog‘ozlardan chizib olinadi (har xil rangdagi qog‘oz bo‘ladi). Bu metoddan yangi mavzuni tushuntirish jarayonida qo‘llasa bo‘ladi. Deylik, o‘qituvchi “Qonun ustivorligi” mavzusini o‘ta turib, O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimovning “Taraqqiyotning o‘zbek modeli”ning tamoyillarini, yana Metodni qo‘llash jarayonida bizga muzqaymoq cho‘plari (10 tacha) kerak bo‘ladi. Bu muzqaymoq cho‘plariga o‘quvchilarning ismlari yoziladi va qutichaga solinadi, doskaga yoki ekranga 100 gacha bo‘lgan sonlar yozib qo‘yiladi. Bu jarayondan darsning o‘tilgan qismini takrorlashda yoki yangi mavzuni mustahkamlashda foydalansa bo‘ladi. Qutichaga o‘quvchilarning ismlari yozilgan muzqaymoq cho‘plarini yordamchi o‘quvchi birma-bir ismlarni o‘qiydi, ismi chiqqan o‘quvchi doskadagi sonlardan birini tanlab bo‘lgach o‘qituvchi o‘sha sondagi savolni o‘qiydi, o‘quvchi esa javob beradi. Savollar orasida sovg‘a bonusi yashiringan, qaysi o‘quvchiga chiqsa bu bonus, o‘quvchi bu sovg‘ani olib hech qanday savolga javob bermasdan joyiga o‘tiradi. O‘ntacha savollarga o‘quvchilar javob beradi. To‘g‘ri javob berilgan savollarga o‘qituvchi tomonidan ballar to‘plami berib rag‘batlantirib boradi. Darsni mustahkamlash jarayonida o‘quvchilar o‘z og‘zaki nutqdan, doskadan, muzqaymoq cho‘plaridan foydalanadi (o‘quvchi uchun bu juda qiziqarli tuyuladi). 2. “Step by step” metodi. Bu metoddan 4-5 yoshli bolaning oyog‘ining panjasidan rangli yaltiroq qog‘ozlardan chizib olinadi (har xil rangdagi qog‘oz bo‘ladi). Bu metoddan yangi mavzuni tushuntirish jarayonida qo‘llasa bo‘ladi. Deylik, o‘qituvchi “Qonun ustivorligi” mavzusini o‘ta turib, O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidenti Islom Karimovning “Taraqqiyotning o‘zbek modeli”ning tamoyillarini, yana Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyevning “Harakatlar strategiyasi”ni ketma-ketlikda yozilgan oyoq panjalarini doskaga yopishtirib qadamba qadam qilib ilib taqqoslab aytib o‘tsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Doskada rangli oyoq panjalari ketma-ket qoidalar yoki tamoyillar qadamba qadam qilib ilingani o‘quvchilarning bu fanga yanada qiziqishlarini orttiradi. 3. “Biblig‘oya” (turli adabiyotlardan foydalanish) metodi Bu metodni ko‘proq o‘qituvchi darsning oxirida, ya’ni uyga vazifa berish qismida foydalansa bo‘ladi. O‘qituvchi o‘quvchilarga bugungi o‘tilgan yangi mavzudan kelib chiqqan topshiriqni OAV, adabiyotlardan qo‘shimcha ma’lumotlar topib kelishini aytadi. O‘quvchi kun yangiliklaridan, uyga vazifani bajarishda OAV va adabiyotlardan keyingi darsga biz uchun yangilik bo‘lgan ma’lumotlarni topib kelishga harakat qiladi. 4.“Tropik yomg‘ir” o‘yini (Bu o‘yin , “Ekologik madaniyat” mavzusida ishlatsa bo‘ladi) Bu metod ko‘proq 5-6-7 sinf o‘quvchilari o‘rtasida o‘tkaziladi. O‘qituvchi qo‘l harkatlari orqali tabiatning turli hodisalarini avval sekin, so‘ng tezlashgan holda ko‘rsatadi. O‘quvchilar soat millari bo‘ylab ushbu harakatni davom ettiradilar. 1. Shamol (qo‘llar kaftlari bir- biriga ishqalanadi) 2.Yomg‘ir (o‘rtancha barmoq va bosh barmoq ishtirokida qo‘llar qarsillatiladi.) 3. Jala (qo‘llar chirmashtirilib, yelkalarga qarsillatib uriladi) 4. Do‘l, sel (tizzalarga uriladi) 5. Qor, izg‘irin (qo‘llar bir-biriga ishqalanib, galma-galdan sakraladi) 5. “Fikrlar testi” metodi. “Ha” yoki “Yo‘q metodi deb ataladi”. Bu metodda aytilgan fikrlarga o‘quvchilar “ha” yoki “yo‘q” deb javob berish kerak bo‘ladi. Sinfdagi barcha o‘quvchilar qo‘llariga old tomoniga “ha” orqa tomoniga “yo‘q” degan so‘zlar yozilgan kartondan tayyorlangan bir xil tarqatmalardan foydalanadi. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyevning “Harakatlar strategiyasi”ni ketma-ketlikda yozilgan oyoq panjalarini doskaga yopishtirib qadamba qadam qilib ilib taqqoslab aytib o‘tsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Doskada rangli oyoq panjalari ketma-ket qoidalar yoki tamoyillar qadamba qadam qilib ilingani o‘quvchilarning bu fanga yanada qiziqishlarini orttiradi. 3. “Biblig‘oya” (turli adabiyotlardan foydalanish) metodi Bu metodni ko‘proq o‘qituvchi darsning oxirida, ya’ni uyga vazifa berish qismida foydalansa bo‘ladi. O‘qituvchi o‘quvchilarga bugungi o‘tilgan yangi mavzudan kelib chiqqan topshiriqni OAV, adabiyotlardan qo‘shimcha ma’lumotlar topib kelishini aytadi. O‘quvchi kun yangiliklaridan, uyga vazifani bajarishda OAV va adabiyotlardan keyingi darsga biz uchun yangilik bo‘lgan ma’lumotlarni topib kelishga harakat qiladi. 4.“Tropik yomg‘ir” o‘yini (Bu o‘yin , “Ekologik madaniyat” mavzusida ishlatsa bo‘ladi) Bu metod ko‘proq 5-6-7 sinf o‘quvchilari o‘rtasida o‘tkaziladi. O‘qituvchi qo‘l harkatlari orqali tabiatning turli hodisalarini avval sekin, so‘ng tezlashgan holda ko‘rsatadi. O‘quvchilar soat millari bo‘ylab ushbu harakatni davom ettiradilar. 1. Shamol (qo‘llar kaftlari bir- biriga ishqalanadi) 2.Yomg‘ir (o‘rtancha barmoq va bosh barmoq ishtirokida qo‘llar qarsillatiladi.) 3. Jala (qo‘llar chirmashtirilib, yelkalarga qarsillatib uriladi) 4. Do‘l, sel (tizzalarga uriladi) 5. Qor, izg‘irin (qo‘llar bir-biriga ishqalanib, galma-galdan sakraladi) 5. “Fikrlar testi” metodi. “Ha” yoki “Yo‘q metodi deb ataladi”. Bu metodda aytilgan fikrlarga o‘quvchilar “ha” yoki “yo‘q” deb javob berish kerak bo‘ladi. Sinfdagi barcha o‘quvchilar qo‘llariga old tomoniga “ha” orqa tomoniga “yo‘q” degan so‘zlar yozilgan kartondan tayyorlangan bir xil tarqatmalardan foydalanadi. O‘qituvchi o‘quvchilarga savolni o‘qittirib eshittiradi, to‘g‘ ri javob berilsa “ha” , noto‘g‘ri javobga esa “yo‘q” degan javob kartochkasi ko‘taradi. Masalan: 1. Mustaqillik bayramini 1992-yil 14-yanvarda nishonlaymizmi? “Yo‘q” 2. “Obod mahalla yili” 2003-yilda e’lon qilindimi? “Ha” 3. Bizning birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovmi? “Ha” 4. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 1999-yil 8-martda qabul qilingan- mi? “Yo‘q”. 6. “Raqamlar tilga kirganda” metodi. Bu metoddan foydalanib o‘tilgan mavzuda yoki takrorlash mavzusida foydalanilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Muhim sanalarni yozib , qanday voqealar sodir bo‘lganini yozishadi. Masalan: 1.1992 yil 2 mart – BMT ga O‘zbekiston a’zo bo‘ldi 2.1993 yil - Ahmad Yassaviy yili deb e’lon qilingan 3.2007 - Toshkent Islom madaniyati poytaxti deb e’lon qilindi 4.2017 - 2021 yillarda - “Harakatlar strategiyasi” qabul qilingan GLOSSARIY № Atamala r O`zbek tilida Rus tilida Ingliz tilida 1. dars урок lesson 2. Individu allik Individning boshqalardan farqlanadigan ijtimoiy xususiyatlari va psixikasining o`ziga xosligi, qaytarilmasligi Индивидуаллизм повтарные стороны общественные и психологеческие сферы человека которые другие другим Individualizm recurrent sides, social and psychological spheres of person which are different to others 3. Ijtimoiyl ashuv Inson tamonidan ijtimoiy tajribani Процесс обобществлениепроцесс Process of socializing- the O‘qituvchi o‘quvchilarga savolni o‘qittirib eshittiradi, to‘g‘ ri javob berilsa “ha” , noto‘g‘ri javobga esa “yo‘q” degan javob kartochkasi ko‘taradi. Masalan: 1. Mustaqillik bayramini 1992-yil 14-yanvarda nishonlaymizmi? “Yo‘q” 2. “Obod mahalla yili” 2003-yilda e’lon qilindimi? “Ha” 3. Bizning birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovmi? “Ha” 4. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi 1999-yil 8-martda qabul qilingan- mi? “Yo‘q”. 6. “Raqamlar tilga kirganda” metodi. Bu metoddan foydalanib o‘tilgan mavzuda yoki takrorlash mavzusida foydalanilsa maqsadga muvofiq bo‘ladi. Muhim sanalarni yozib , qanday voqealar sodir bo‘lganini yozishadi. Masalan: 1.1992 yil 2 mart – BMT ga O‘zbekiston a’zo bo‘ldi 2.1993 yil - Ahmad Yassaviy yili deb e’lon qilingan 3.2007 - Toshkent Islom madaniyati poytaxti deb e’lon qilindi 4.2017 - 2021 yillarda - “Harakatlar strategiyasi” qabul qilingan GLOSSARIY № Atamala r O`zbek tilida Rus tilida Ingliz tilida 1. dars урок lesson 2. Individu allik Individning boshqalardan farqlanadigan ijtimoiy xususiyatlari va psixikasining o`ziga xosligi, qaytarilmasligi Индивидуаллизм повтарные стороны общественные и психологеческие сферы человека которые другие другим Individualizm recurrent sides, social and psychological spheres of person which are different to others 3. Ijtimoiyl ashuv Inson tamonidan ijtimoiy tajribani Процесс обобществлениепроцесс Process of socializing- the egallash va hayot faoliyat jarayonida uni faol tarzdao`zlashtirish jarayoni получения общественного опыта и успользуя это в течение целой жизни process of acquiring social experience and making use of it in lifetime 4. Kasb Faoliyat shakllari birlashmasi bo`lib, mazmun vositalar, tashkilotlar, mehnat natijalari hamda mehnat sube`ktini tayyorlashga qo`yiladigan talablar majmui Профессия- это сбор деятельности типов, которые – совокупность требований подготовливать значение инструментальные средства, оздания, результаты торговли и владельцев Profession-the collection of activity tupes which is the totality of requierements to prepare meaning tools, establishments results of trade and owners 5. Kuzatis h Sinaluvchini aniq maqsad,faoliyat, vaqt, guruh bilan bog`liq ravishda tekshirish o`rganish ma`lumotlar to`plash metodi Наблюдение является методом исследования кому- нибудь с определенными целями, деятельностью, временем и сгруппированое для того чтобы получать ясные резултаты о них Observation is the method of investigating someone with certain purposes, activites, time and groups in order to get clear results about them 6. Ko`nik ma Odamning ma`lum ishni bajarishga tayyorgarligida ko`rinadigan qobiliyat. Qobiliyat mahoratning asossini tashkil etadi. Умение, привычка способность которая может быт увидна их доверием и готовностью, чтобы сделать чемунибудь.Это лежит в основе опытности. Skill, habit is the ability which can be seen with their confidence and readiness to do anything. It is the egallash va hayot faoliyat jarayonida uni faol tarzdao`zlashtirish jarayoni получения общественного опыта и успользуя это в течение целой жизни process of acquiring social experience and making use of it in lifetime 4. Kasb Faoliyat shakllari birlashmasi bo`lib, mazmun vositalar, tashkilotlar, mehnat natijalari hamda mehnat sube`ktini tayyorlashga qo`yiladigan talablar majmui Профессия- это сбор деятельности типов, которые – совокупность требований подготовливать значение инструментальные средства, оздания, результаты торговли и владельцев Profession-the collection of activity tupes which is the totality of requierements to prepare meaning tools, establishments results of trade and owners 5. Kuzatis h Sinaluvchini aniq maqsad,faoliyat, vaqt, guruh bilan bog`liq ravishda tekshirish o`rganish ma`lumotlar to`plash metodi Наблюдение является методом исследования кому- нибудь с определенными целями, деятельностью, временем и сгруппированое для того чтобы получать ясные резултаты о них Observation is the method of investigating someone with certain purposes, activites, time and groups in order to get clear results about them 6. Ko`nik ma Odamning ma`lum ishni bajarishga tayyorgarligida ko`rinadigan qobiliyat. Qobiliyat mahoratning asossini tashkil etadi. Умение, привычка способность которая может быт увидна их доверием и готовностью, чтобы сделать чемунибудь.Это лежит в основе опытности. Skill, habit is the ability which can be seen with their confidence and readiness to do anything. It is the basis of proficiency 7. Metodol ogiya Tadqiqot, tekshirish usuli bo`lib bilishning nazariy va amaliy o`zlashtirish usullari yig`indisi Методология- является типом исследований которий быт совокупность практически и Methodology is a tupe of researches which is the totality of practically and theoretically теоритически приобретая знание asquiring knowledge 8. Metod Bilishning nazariy va amaliy o`zlashtirish usullari yig`indisi Метод-совокупность теоритически приобретая знание Method is the totality of practically and theoretically acquiring knowledge 9. Malaka Mashq qilish jarayonida ish harakatlar bajarilishining avtomatlashgan shakli Квалификация-это коллекция автоматических путей занятия деятельности при подготовке Qualification is the amount of automatic ways of doing activities while form 10. Test Sinaluvchini tekshirish jarayonida maxsus qo’llaniladigan metodlardan biri bo’lib, bu metod orqali aniq bir psixologik xususiyat aniqlanadi Тест являетсия специальным методом, каторым определенные психологические характеристики могут обнаруживаться в процессе контрольных людей Test is a special method by which certain psychological features can be found out and which is used in basis of proficiency 7. Metodol ogiya Tadqiqot, tekshirish usuli bo`lib bilishning nazariy va amaliy o`zlashtirish usullari yig`indisi Методология- является типом исследований которий быт совокупность практически и Methodology is a tupe of researches which is the totality of practically and theoretically теоритически приобретая знание asquiring knowledge 8. Metod Bilishning nazariy va amaliy o`zlashtirish usullari yig`indisi Метод-совокупность теоритически приобретая знание Method is the totality of practically and theoretically acquiring knowledge 9. Malaka Mashq qilish jarayonida ish harakatlar bajarilishining avtomatlashgan shakli Квалификация-это коллекция автоматических путей занятия деятельности при подготовке Qualification is the amount of automatic ways of doing activities while form 10. Test Sinaluvchini tekshirish jarayonida maxsus qo’llaniladigan metodlardan biri bo’lib, bu metod orqali aniq bir psixologik xususiyat aniqlanadi Тест являетсия специальным методом, каторым определенные психологические характеристики могут обнаруживаться в процессе контрольных людей Test is a special method by which certain psychological features can be found out and which is used in the process of checking people 11. Temper ament SHaxsning individualpsixologik xususiyatlari majmui bo’lib, u kishida faoliyat va xulq atvorning dinamik va emottsional tamonlari bilan xarakterlanadi Темперамент является суммой персоналньных психологическый характеристик человеческий, которое выделяется винамическими сторонами деятельности и поведения Temperament is the amound of humans personal psychological features which is marked with dynamical and emotional sides of ones activity and behaviyor 12. Faoliyat Insongagina xos, ong bilan boshqariladigan ehtiyojlar tufayli paydo bo’ladigan va tashqi olam bilan kishining o’z-o’zini bilishga, uni qayta qurishga yo’naltirilgan faolligi Деятельность является активносью человека, который направляется, чтобы реализовать связь между внешным миром и человеком, которые оказываются потребностями, которые типичные для только человеческого, и которые управляются умом Aktivity is the activeness of person which is directed to realize the connection between outer world and person which is appeared by needs that are peculiar to only human, and which is controlled by mend the process of checking people 11. Temper ament SHaxsning individualpsixologik xususiyatlari majmui bo’lib, u kishida faoliyat va xulq atvorning dinamik va emottsional tamonlari bilan xarakterlanadi Темперамент является суммой персоналньных психологическый характеристик человеческий, которое выделяется винамическими сторонами деятельности и поведения Temperament is the amound of humans personal psychological features which is marked with dynamical and emotional sides of ones activity and behaviyor 12. Faoliyat Insongagina xos, ong bilan boshqariladigan ehtiyojlar tufayli paydo bo’ladigan va tashqi olam bilan kishining o’z-o’zini bilishga, uni qayta qurishga yo’naltirilgan faolligi Деятельность является активносью человека, который направляется, чтобы реализовать связь между внешным миром и человеком, которые оказываются потребностями, которые типичные для только человеческого, и которые управляются умом Aktivity is the activeness of person which is directed to realize the connection between outer world and person which is appeared by needs that are peculiar to only human, and which is controlled by mend 13. Faollik Tirik materiyaning umumiy xususiyati, tevarak muhit bilan o’zaro ta’sirida bo’lishida namayon bo’ladi Активностьуказываться, чтообшая характеристика, живущая мастериам, который излучается в процесс сосредой Aktiveness is the state common feature of living matery and which is emanated in the process of being with environment 14. Harakat Maqsadga muofiq yo’naltirilib , ongli ravishda amalga oshiriladigan harakatlar yig’indisi. Harakat ongli faoliyatning tarkibiy qisimlari va motivlaridan biridir Действие является суммой движений, которые направляются для определенных целей. Это- один из основных компонентов и мотивов сознательной деятельности Aktion is the amount of motions which is directed for the certain purposes. Its one of the main components and motive s of conscious aktivity 15. Shaxs Ijtimoiy munosabatlarga kiruvchi va ongli faoliyat bilan shug’ullanuvchi betakror odam Человек-это ктонибуды, который принимает участие в общественной беседе и занимается сознательной деятельностью Person is someone who takes part in social conversations and engages in conscious aktivity 16 O’qish SHaxsning bilim va faoliyat usullarini Обучение –процесс получения знания и Studying is the process of 13. Faollik Tirik materiyaning umumiy xususiyati, tevarak muhit bilan o’zaro ta’sirida bo’lishida namayon bo’ladi Активностьуказываться, чтообшая характеристика, живущая мастериам, который излучается в процесс сосредой Aktiveness is the state common feature of living matery and which is emanated in the process of being with environment 14. Harakat Maqsadga muofiq yo’naltirilib , ongli ravishda amalga oshiriladigan harakatlar yig’indisi. Harakat ongli faoliyatning tarkibiy qisimlari va motivlaridan biridir Действие является суммой движений, которые направляются для определенных целей. Это- один из основных компонентов и мотивов сознательной деятельности Aktion is the amount of motions which is directed for the certain purposes. Its one of the main components and motive s of conscious aktivity 15. Shaxs Ijtimoiy munosabatlarga kiruvchi va ongli faoliyat bilan shug’ullanuvchi betakror odam Человек-это ктонибуды, который принимает участие в общественной беседе и занимается сознательной деятельностью Person is someone who takes part in social conversations and engages in conscious aktivity 16 O’qish SHaxsning bilim va faoliyat usullarini Обучение –процесс получения знания и Studying is the process of egallashga hamda uni mustahkam esda saqlab qolish jarayoni деятельности намеков, и помня он неуклонно acquiring knowledge and activity hints, and remembering them seadily 4.3. TARQATMA MATERIALLAR 1-mikrokeys. Madina o’zini o’rtoklari kutishayotganligi sababli, ko’chaga chiqmoqchi. Oyisi bo’lsa, bunga ruxsat bermayapti. Madina esa darslarini tayyorlab bo’lganligini aytib ruxsat surayapti. Birok, oyisi kutilmaganda, “Qiz bolalar ko’chada yurmay, uy- ro’zg’or ishini qilishi kerak. Ertaga kelin bo’lsang, orqangdan gap eshitmay!” - dedi. Savollar: 1. Bu vaziyatda kim haq? 2. Oyisi qanday pedagogik xatoga yo’l qo’ydi? 3. Sizningcha, Madinaning keyingi harakatlari qanday bo’ladi? Tinglovchilarga tavsiya etiladigan manbalar: “Pedagogika” va “Psixologiya”ga oid adabiyotlar. Tinglovchilar uchun ko’rsatmalar: 1. Keys moxiyatini yetarlicha anglab oling. 2. Berilgan manbalarga tayangan holda muammoning yechimini topishga xizmat qqiluvchi omillarni aniklang. 3. Aniqlangan omillar orasidan muammoga barchasidan ko’proq daxldor bo’lgan omil (yoki ikkita omil)ni ajrating. 4. Ana shu omillar asosida yechimni asoslashga urining. O’qituvchining yechimi Har bir shaxs ijtimoiy, xususan, mikromuhitda shakllanadi va rivojlanadi. Bolalar o’z tengdoshlari bilan muloqot qilish, o’qish, o’ynash, bellashish, bahslashish egallashga hamda uni mustahkam esda saqlab qolish jarayoni деятельности намеков, и помня он неуклонно acquiring knowledge and activity hints, and remembering them seadily 4.3. TARQATMA MATERIALLAR 1-mikrokeys. Madina o’zini o’rtoklari kutishayotganligi sababli, ko’chaga chiqmoqchi. Oyisi bo’lsa, bunga ruxsat bermayapti. Madina esa darslarini tayyorlab bo’lganligini aytib ruxsat surayapti. Birok, oyisi kutilmaganda, “Qiz bolalar ko’chada yurmay, uy- ro’zg’or ishini qilishi kerak. Ertaga kelin bo’lsang, orqangdan gap eshitmay!” - dedi. Savollar: 1. Bu vaziyatda kim haq? 2. Oyisi qanday pedagogik xatoga yo’l qo’ydi? 3. Sizningcha, Madinaning keyingi harakatlari qanday bo’ladi? Tinglovchilarga tavsiya etiladigan manbalar: “Pedagogika” va “Psixologiya”ga oid adabiyotlar. Tinglovchilar uchun ko’rsatmalar: 1. Keys moxiyatini yetarlicha anglab oling. 2. Berilgan manbalarga tayangan holda muammoning yechimini topishga xizmat qqiluvchi omillarni aniklang. 3. Aniqlangan omillar orasidan muammoga barchasidan ko’proq daxldor bo’lgan omil (yoki ikkita omil)ni ajrating. 4. Ana shu omillar asosida yechimni asoslashga urining. O’qituvchining yechimi Har bir shaxs ijtimoiy, xususan, mikromuhitda shakllanadi va rivojlanadi. Bolalar o’z tengdoshlari bilan muloqot qilish, o’qish, o’ynash, bellashish, bahslashish extiyojiga ega. Ular tengdoshlari bilan bo’ladigan munosabatlarda o’zidagi kamchilik va nuqsonlarni sezadi, ularni bartaraf etish haqida o’ylab ko’radi. Tengdoshlarining ta’siri bilan mehnatga munosabatlari shakllanadi. O’smirlar esa deyarli barcha hayotiy vaziyatlarda tengdoshlaridan namuna olishga intilishadi. O’zlari mansub bo’lgan muhitda lider bo’lishga harakat qiladi. SHu sababli Madinaning oyisi nohaq. Oyisi Madinani uy-ruzg’or ishiga haqorat qilmagan holda undashi zarur edi. Eng to’g’ri yo’l Madinaga ko’chaga chiqishi uchun ruxsat berish, biroq, uzoq qolib ketmasligini eslatib qo’yish, u qaytib kelganidan keyin esa o’rtoqlari kimlar ekanligini, vaqtini tengdoshlari bilan bo’ladigan munosabatlarga ham sarflashi mumkinligini, ammo, ko’proq vaqtini tejashga e’tibor qaratishi zarurligini tushuntirishi lozim. 2-mikrokeys. Birinchi sinfda o’qiyotgan Zarifa matematikadan misolni birinchi va tug’ri yechgani uchun “besh” baho oldi. O’qituvchi uni buning uchun maqtadi. Zarifa uyga qaytgach, shoshganicha, bu xabarni oyisiga aytdi. U kundaligini olib ko’rsataman desa, oyisi hatto qayrilib qaramadi qam. Oyisi Zarifaning xabarini sovuqqonlik bilan tingladi va qiziga qayrilib ham qaramasdan dedi: - Besh oldingmi? Juda soz, barakalla, - endi ovqat tayyorlashimga xalaqit bermagin-da, o’ynab kel! Zarifa tushlik xam qilmay ko’chaga chiqib ketdi. Savollar: 1. Vaziyatni qanday baholaysiz? 2. Zarifaning onasi tarbiyaning qaysi tamoyillariga zid ish qildi? 3. SHu kabi vaziyatlar Zarifaning tarbiyasiga qanday ta’sir o’tkazadi. Tinglovchilarga tavsiya etiladigan manbalar: “Pedagogika” va “Psixologiya”ga oid adabiyotlar. Tinglovchilar uchun ko’rsatmalar: 1. Keys mohiyatini yetarlicha anglab oling. extiyojiga ega. Ular tengdoshlari bilan bo’ladigan munosabatlarda o’zidagi kamchilik va nuqsonlarni sezadi, ularni bartaraf etish haqida o’ylab ko’radi. Tengdoshlarining ta’siri bilan mehnatga munosabatlari shakllanadi. O’smirlar esa deyarli barcha hayotiy vaziyatlarda tengdoshlaridan namuna olishga intilishadi. O’zlari mansub bo’lgan muhitda lider bo’lishga harakat qiladi. SHu sababli Madinaning oyisi nohaq. Oyisi Madinani uy-ruzg’or ishiga haqorat qilmagan holda undashi zarur edi. Eng to’g’ri yo’l Madinaga ko’chaga chiqishi uchun ruxsat berish, biroq, uzoq qolib ketmasligini eslatib qo’yish, u qaytib kelganidan keyin esa o’rtoqlari kimlar ekanligini, vaqtini tengdoshlari bilan bo’ladigan munosabatlarga ham sarflashi mumkinligini, ammo, ko’proq vaqtini tejashga e’tibor qaratishi zarurligini tushuntirishi lozim. 2-mikrokeys. Birinchi sinfda o’qiyotgan Zarifa matematikadan misolni birinchi va tug’ri yechgani uchun “besh” baho oldi. O’qituvchi uni buning uchun maqtadi. Zarifa uyga qaytgach, shoshganicha, bu xabarni oyisiga aytdi. U kundaligini olib ko’rsataman desa, oyisi hatto qayrilib qaramadi qam. Oyisi Zarifaning xabarini sovuqqonlik bilan tingladi va qiziga qayrilib ham qaramasdan dedi: - Besh oldingmi? Juda soz, barakalla, - endi ovqat tayyorlashimga xalaqit bermagin-da, o’ynab kel! Zarifa tushlik xam qilmay ko’chaga chiqib ketdi. Savollar: 1. Vaziyatni qanday baholaysiz? 2. Zarifaning onasi tarbiyaning qaysi tamoyillariga zid ish qildi? 3. SHu kabi vaziyatlar Zarifaning tarbiyasiga qanday ta’sir o’tkazadi. Tinglovchilarga tavsiya etiladigan manbalar: “Pedagogika” va “Psixologiya”ga oid adabiyotlar. Tinglovchilar uchun ko’rsatmalar: 1. Keys mohiyatini yetarlicha anglab oling. 2. Berilgan manbalarga tayangan holda muammoning yechimini topishga xizmat qiluvchi tarbiya tamoyillarini aniqlang. 3. Aniqqlangan tarbiya tamoyillari orasidan muammoga barchasidan ko’proq daxldor bo’lgan, eng muhim tamoyil (yoki ikkita tamoyil)ni ajrating. 4. Ana shu tamoyil (tamoyillar) asosida yechimni asoslashga urining. 5. Echimni bayon eting. O’qituvchining yechimi 1. Zarifaning onasi tarbiyada bolaning yosh va psixologik xususiyatlarini inobatga olish, tarbiya jarayonida rag’batlantirish tamoyillariga zid ish qildi. 2. SHu kabi vaziyatlar Zarifaning tarbiyasiga salbiy ta’sir o’tkazadi, asta-sekin unda qo’rslik, befarqlik, o’z-o’zini past baholash, o’ziga va atrofdagilarga ishonmaslik kabi xislatlar shakllanadi. 3-mikrokeys. Ingliz tili darsida o’qituvchi o’quvchilarga: “Bir-biringdan ko’chirma!”, “O’zing yoz, birovlarning daftariga qarama!”, “Aqllaring bor-mi o’zi, shu oddiy narsani ham yozib berolmaysanlar-a!” singari zaxarxanda so’zlar bilan bir necha bor qattiq tanbex berdi. Boshqa sinfda esa o’qituvchi darsiga yo’l-yo’lakay, albatta, ammo ta’sirli qilib: “Bolalar birbiringizdan berkitmanglar, bu yaxshi emas, hech kim sizlardan ko’chirayotgani yo’q!”, - dedi. Savollar: Ta’lim jarayonida individual nazorat topshiriqlarini har bir o’quvchi mustaqil bajarishi lozim. 1. Birinchi o’qituvchining o’quvchilarga bu boradagi yondashuvi to’g’rimi? 2. Pedagogik talabni shunday tarzda qo’yish qanchalik to’g’ri? 3. Ikkinchi o’qituvchi tomonidan pedagogik talab buzilmoqda. O’qituvchining xatti- harakatini oqlash mumkinmi? 2. Berilgan manbalarga tayangan holda muammoning yechimini topishga xizmat qiluvchi tarbiya tamoyillarini aniqlang. 3. Aniqqlangan tarbiya tamoyillari orasidan muammoga barchasidan ko’proq daxldor bo’lgan, eng muhim tamoyil (yoki ikkita tamoyil)ni ajrating. 4. Ana shu tamoyil (tamoyillar) asosida yechimni asoslashga urining. 5. Echimni bayon eting. O’qituvchining yechimi 1. Zarifaning onasi tarbiyada bolaning yosh va psixologik xususiyatlarini inobatga olish, tarbiya jarayonida rag’batlantirish tamoyillariga zid ish qildi. 2. SHu kabi vaziyatlar Zarifaning tarbiyasiga salbiy ta’sir o’tkazadi, asta-sekin unda qo’rslik, befarqlik, o’z-o’zini past baholash, o’ziga va atrofdagilarga ishonmaslik kabi xislatlar shakllanadi. 3-mikrokeys. Ingliz tili darsida o’qituvchi o’quvchilarga: “Bir-biringdan ko’chirma!”, “O’zing yoz, birovlarning daftariga qarama!”, “Aqllaring bor-mi o’zi, shu oddiy narsani ham yozib berolmaysanlar-a!” singari zaxarxanda so’zlar bilan bir necha bor qattiq tanbex berdi. Boshqa sinfda esa o’qituvchi darsiga yo’l-yo’lakay, albatta, ammo ta’sirli qilib: “Bolalar birbiringizdan berkitmanglar, bu yaxshi emas, hech kim sizlardan ko’chirayotgani yo’q!”, - dedi. Savollar: Ta’lim jarayonida individual nazorat topshiriqlarini har bir o’quvchi mustaqil bajarishi lozim. 1. Birinchi o’qituvchining o’quvchilarga bu boradagi yondashuvi to’g’rimi? 2. Pedagogik talabni shunday tarzda qo’yish qanchalik to’g’ri? 3. Ikkinchi o’qituvchi tomonidan pedagogik talab buzilmoqda. O’qituvchining xatti- harakatini oqlash mumkinmi? Tinglovchilarga tavsiya etiladigan material: “Pedagogik talab” va uning mohiyatini yoritishga oid materiallar. Tinglovchilar uchun ko’rsatmalar: 1. Keys mohiyatini yetarlicha anglab oling. 2. Berilgan manbalarga tayangan holda muammoning yechimini topishga xizmat qiluvchi omillarni aniqlang. 3. Aniqlangan omillar orasidan muammoga barchasidan ko’proq daxldor bo’lgan omil (yoki ikkita omil)ni ajrating. 4. Ana shu omillar asosida yechimni asoslashga urining. 5. Echimni bayon eting. O’qituvchining yechimi 1. Birinchi o’qituvchi tomonidan garchi pedagogik talab qo’yilayotgan bo’lsa-da, biroq, bu talabning yuqoridagi kabi ifodalash mumkin emas. Aslida o’qituvchining yondashuvi pedagogik talabni ifodalashi lozim. Ammo qo’pollik, qo’rslik bilan qo’yilgan pedagogik talab hech qanday tarbiyaviy ahamiyat kasb etmaydi, aksincha, ta’sir ko’rsatadi. Qolaversa, o’qituvchining yondashuvi bilan o’quvchilarda bir- birlariga nisbatan ishonchsizlik, bir-birini hurmat qilmaslik kabi sifatlar qaror topishiga zamin yaratib beradi. 2. Bir qaraganda ikkinchi o’qituvchi tomonidan pedagogik talab buzilmoqda. Ammo, o’quvchilarga nisbatan xayrixoxlik, samimiylik o’quvchilarga aksincha ta’sir ko’rsatadi. O’qituvchining o’zlariga nisbatan xayrixoxligini xis etgan o’quvchilar pedagogik talabga zid ish qilmaslikka harakat qilishadi. Asosiy darslik va o‘quv qo‘llanmalar № Muallif Adabiyot nomi Nashr yili Adad biyot ning ARMd agi shifri Adabiyot ning ARMdagi invertor raqami Adadbi yot turi AR Mda gi soni Tinglovchilarga tavsiya etiladigan material: “Pedagogik talab” va uning mohiyatini yoritishga oid materiallar. Tinglovchilar uchun ko’rsatmalar: 1. Keys mohiyatini yetarlicha anglab oling. 2. Berilgan manbalarga tayangan holda muammoning yechimini topishga xizmat qiluvchi omillarni aniqlang. 3. Aniqlangan omillar orasidan muammoga barchasidan ko’proq daxldor bo’lgan omil (yoki ikkita omil)ni ajrating. 4. Ana shu omillar asosida yechimni asoslashga urining. 5. Echimni bayon eting. O’qituvchining yechimi 1. Birinchi o’qituvchi tomonidan garchi pedagogik talab qo’yilayotgan bo’lsa-da, biroq, bu talabning yuqoridagi kabi ifodalash mumkin emas. Aslida o’qituvchining yondashuvi pedagogik talabni ifodalashi lozim. Ammo qo’pollik, qo’rslik bilan qo’yilgan pedagogik talab hech qanday tarbiyaviy ahamiyat kasb etmaydi, aksincha, ta’sir ko’rsatadi. Qolaversa, o’qituvchining yondashuvi bilan o’quvchilarda bir- birlariga nisbatan ishonchsizlik, bir-birini hurmat qilmaslik kabi sifatlar qaror topishiga zamin yaratib beradi. 2. Bir qaraganda ikkinchi o’qituvchi tomonidan pedagogik talab buzilmoqda. Ammo, o’quvchilarga nisbatan xayrixoxlik, samimiylik o’quvchilarga aksincha ta’sir ko’rsatadi. O’qituvchining o’zlariga nisbatan xayrixoxligini xis etgan o’quvchilar pedagogik talabga zid ish qilmaslikka harakat qilishadi. Asosiy darslik va o‘quv qo‘llanmalar № Muallif Adabiyot nomi Nashr yili Adad biyot ning ARMd agi shifri Adabiyot ning ARMdagi invertor raqami Adadbi yot turi AR Mda gi soni 1 M.Toxtaxodja yeva va boshqalar Pedagogika T.: O‘zbekiston Faylasuflari Milliy ja- miyati, 2010. 74.00 R36 U-7123/2 Darslik 85 2 Ibragimov X.I., Abdullaeva Sh.A Pedago-gika naza-riyasi T.: “Fan va texnologiya- lar” nashri- yoti, 2008. 74.00 I 32 U-6818/2 Darslik 100 3 Asqarova O‘., Hayitboev M., Nishonov S. Pedagogika T.: Talqin, 2008. 74.00. YA73 A89 U-6820/5 Darslik 1000 4 Hoshimov K., Nishonova S. Pedagogika tarixi T.: O‘qituvchi, 1996. 74.03 YA73 P29 U-5220/1 O‘quv qo‘l- lanma 26 5 Hashimov K., Nishonova S. Pedagogika tarixi T.: O‘qituvchi, 1996. 74.03 YA73 P 29 U-5220/1 Darslik 513 6 Юзликаева Э.Р., Мадиярова С.А. и др. Теория и практика обшей педаго-гики Ташкент, 2014 74.00 Т338 925113 Учеб- ник Елек тр. 7 Подласий И.П. Педагогика Москва. Выссҳее образование 2007 74.00 П442 920366 Учеб- ник 1 8 Пидкасистий П.И. Педагогика Москва.: Педагогиче ское обшес- 74Я73 П24 920364 Учеб- ник 1 1 M.Toxtaxodja yeva va boshqalar Pedagogika T.: O‘zbekiston Faylasuflari Milliy ja- miyati, 2010. 74.00 R36 U-7123/2 Darslik 85 2 Ibragimov X.I., Abdullaeva Sh.A Pedago-gika naza-riyasi T.: “Fan va texnologiya- lar” nashri- yoti, 2008. 74.00 I 32 U-6818/2 Darslik 100 3 Asqarova O‘., Hayitboev M., Nishonov S. Pedagogika T.: Talqin, 2008. 74.00. YA73 A89 U-6820/5 Darslik 1000 4 Hoshimov K., Nishonova S. Pedagogika tarixi T.: O‘qituvchi, 1996. 74.03 YA73 P29 U-5220/1 O‘quv qo‘l- lanma 26 5 Hashimov K., Nishonova S. Pedagogika tarixi T.: O‘qituvchi, 1996. 74.03 YA73 P 29 U-5220/1 Darslik 513 6 Юзликаева Э.Р., Мадиярова С.А. и др. Теория и практика обшей педаго-гики Ташкент, 2014 74.00 Т338 925113 Учеб- ник Елек тр. 7 Подласий И.П. Педагогика Москва. Выссҳее образование 2007 74.00 П442 920366 Учеб- ник 1 8 Пидкасистий П.И. Педагогика Москва.: Педагогиче ское обшес- 74Я73 П24 920364 Учеб- ник 1 тво России, 2006. 9 B.X.Xodjaev Pedagogika nazariyasi va amaliyoti Toshkent, “Sano-stan- dart” nashriyoti, 2017 Y- 8299/15 0 Dars-lik 1 Qo‘shimcha adabiyotlar. 1. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar / Sh.M. Mirziyoev. – Toshkent: O‘zbekiston, 2017. – 104 b. 2. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr /Sh.M.Mirziyoyev. – Toshkent: “O‘zbekiston”, 2017. – 48 b. 3. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. Mazkur kitobdan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning 2016 yil 1 noyabrdan 24 noyabrga qadar Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri saylovchilari vakillari bilan o‘tkazilgan saylovoldi uchrashuvlarida so‘zlagan nutqlari o‘rin olgan. /Sh.M.Mirziyoev. – Toshkent: “O‘zbekiston”, 2017. – 488 b. 4. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Yangi O‘zbekiston strategiyasi.- Toshkent, 2021. -458 5. Niyozov G‘., Axmedova M. E. Pedagogika tarixidan seminar mashg‘ulotlari. – T.: Noshir, 2011. тво России, 2006. 9 B.X.Xodjaev Pedagogika nazariyasi va amaliyoti Toshkent, “Sano-stan- dart” nashriyoti, 2017 Y- 8299/15 0 Dars-lik 1 Qo‘shimcha adabiyotlar. 1. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo‘ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar Mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma’ruza, 2017 yil 14 yanvar / Sh.M. Mirziyoev. – Toshkent: O‘zbekiston, 2017. – 104 b. 2. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Qonun ustuvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash – yurt taraqqiyoti va xalq farovonligining garovi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr /Sh.M.Mirziyoyev. – Toshkent: “O‘zbekiston”, 2017. – 48 b. 3. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. Mazkur kitobdan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoevning 2016 yil 1 noyabrdan 24 noyabrga qadar Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahri saylovchilari vakillari bilan o‘tkazilgan saylovoldi uchrashuvlarida so‘zlagan nutqlari o‘rin olgan. /Sh.M.Mirziyoev. – Toshkent: “O‘zbekiston”, 2017. – 488 b. 4. Mirziyoev Shavkat Miromonovich. Yangi O‘zbekiston strategiyasi.- Toshkent, 2021. -458 5. Niyozov G‘., Axmedova M. E. Pedagogika tarixidan seminar mashg‘ulotlari. – T.: Noshir, 2011. 6.Umarova M.X. Teoriya iistoriya pedagogiki. (Uchebnoe posobiya). – T.:Chulpan, 2018. 7. Ma’naviyat yulduzlari (Markaziy Osiyolik mashhur siymolar, allomalar, adiblar). - T., 1999. 8. Ismoilova Z. Pedagogikadan amaliy mashg‘ulotlar. – T., 2001. 9.Сластенин В.А., Исаев И. Ф., Шиянов Е. Н. Общая педагогика (Учебное пособия). – М., 2003. 10.Подласый И. П. Педагогика. В 2-х кн. (Учебное пособия). – М., 2003. 6.Umarova M.X. Teoriya iistoriya pedagogiki. (Uchebnoe posobiya). – T.:Chulpan, 2018. 7. Ma’naviyat yulduzlari (Markaziy Osiyolik mashhur siymolar, allomalar, adiblar). - T., 1999. 8. Ismoilova Z. Pedagogikadan amaliy mashg‘ulotlar. – T., 2001. 9.Сластенин В.А., Исаев И. Ф., Шиянов Е. Н. Общая педагогика (Учебное пособия). – М., 2003. 10.Подласый И. П. Педагогика. В 2-х кн. (Учебное пособия). – М., 2003.