REJA:
1.
Davlat xizmatining mazmuni va asosiy
printsiplari
2.
«Davlat xizmatchisi» tushunchasi, uning
xususiyatlari va turlari
3.
Davlat xizmatchisining huquqiy maqomi
4.
Davlat xizmatchilarini rag’batlantirish va
javobgarlikka tortish asoslari
Insonlar tomonidan amalga oshiriladigan ijtimoiy
foydali faoliyat turlari:
1) tovarlar, moddiy boyliklar ishlab chiqarish, ma’lum bir
xizmatlar ko’rsatish va ishlarni bajarish;
2) nomoddiy (ma’naviy) boyliklar yaratish (masalan, kitoblar,
maqolalar yozish, kino va videofilmlar yaratish, stsenariylar
tayyorlash);
3) ijtimoiy-madaniy faoliyatni amalga oshirish (masalan, ta’lim,
sog’liqni saqlash va hokazolar);
Insonlar tomonidan amalga oshiriladigan ijtimoiy
foydali faoliyat turlari:
davlat xizmatini amalga oshirish:
– ijtimoiy-madaniy sohalarni (ta’lim, sog’liqni saqlash, fan,
madaniyat,
mehnat
va
aholini
ijtimoiy
muhofaza
qilish)
boshqarish;
– iqtisodiyot sohalarini (sanoat, qishloq va suv xo’jaligi, qurilish,
transport, aloqa, xizmat ko’rsatish sohalari) boshqarish;
– ma’muriy-siyosiy sohalarni (mudofaa, davlat xavfsizligi, adliya,
ichki ishlar, tashqi ishlar) boshqarish;
Insonlar tomonidan amalga oshiriladigan ijtimoiy
foydali faoliyat turlari:
5) nodavlat, jamoat, diniy, xalqaro, xorijiy tashkilotlarda
faoliyat ko’rsatish;
6) jamiyatning turli sohalarida ma’lum bir ehtiyojlarni
qondirish maqsadida ijtimoiy faoliyat bilan shug’ullanish
va boshqalar
Xizmat – boshqaruv, davlat faoliyatini amalga oshirish, boshqaruvni ta’minlash,
aholiga ijtimoiy-madaniy xizmat ko’rsatishdan iborat. Davlat xizmatiga bunday
yondashish mehnat faoliyatining ikki shakliga asoslanadi
bevosita moddiy boyliklarni,
tovarlarni yaratish (ishlarni
bajarish)
boshqaruv, rahbarlik va nazoratni
amalga oshirish
Davlat xizmati tushunchasi keng ma’noda davlat
organlari
tomonidan
boshqaruvning
kadrlar
funktsiyasini amalga oshirish, davlat organlari
apparatida
doimiy
yoki
vaqtincha
mansabni
egallab turgan hamda davlat byudjetidan mablag’
bilan
ta’minlanadigan
barcha
shaxslarning
faoliyatidir.
O’zbekiston
Respublikasida
davlat
xizmatining
asosiy
maqsadi
O’zbekiston
Respublikasining
Konstitutsiyasi
va
qonunlari
bilan
belgilangan
printsiplar va boshqa holatlarga asoslanib, davlat
funktsiyalarini amalga oshirish, uning vazifalarini
bajarish,
jamiyat
va
fuqarolar
ehtiyojlarining
qondirilishini ta’minlashdan iboratdir.
O’zbekiston Respublikasida davlat xizmatini
tashkil etishning asosiy printsiplari
davlat organlari va mansabdor shaxslarning
jamiyat va fuqarolar oldida mas’ulligi
Qonuniylik printsipi
Davlat xizmatinining tashkiliy-funktsional
printsiplari
Yuqori davlat organi (mansabdor shaxs) tomonidan chiqarilgan
qarorlarning quyi turuvchi organlar (davlat xizmatchilari) uchun
majburiyligi printsipi. Bu printsip orqali davlat xizmatidagi quyidagi
asosiy holatlar belgilab beriladi: birinchidan, yuqori davlat organi yoki
rahbar tomonidan chiqarilgan qarorlar quyi turuvchi organlar va davlat
xizmatchilari
tomonidan
bajarilishi
majburiydir;
ikkinchidan,
chiqariladigan qarorlar qonuniy bo’lishi, ya’ni uni chiqarish vakolatiga
ega bo’lgan davlat organi (mansabdor shaxs) tomonidan vakolat
doirasida amalga oshirilishi lozim; uchinchidan, bu qarorlar qonun
talablariga zid kelmasligi lozim
Davlat xizmatinining tashkiliy-funktsional
printsiplari
Davlat xizmatida o’rnatiladigan asosiy talablarning yagonaligi
printsipi.
Mazkur
printsipga
binoan,
davlat
xizmati
va
davlat
xizmatchilariga o’rnatiladigan barcha talablar, ya’ni davlat xizmatini
tashkil etish, davlat xizmatiga kirish, xizmatchilarga nisbatan malakaviy,
mansab
majburiyatlarini
bajarishga
qo’yiladigan
talablar,
davlat
xizmatchilarini
attestatsiyadan
o’tkazish,
xizmatchilarga
nisbatan
intizomiy javobgarlikni qo’llash, malakasini oshirish va boshqa talablar
qonunchilikda bir xil belgilanadi
Davlat xizmatinining tashkiliy-funktsional
printsiplari
Davlat xizmatini amalga oshirishda oshkoralik printsipi. Davlat
xizmatini amalga oshirishda oshkoralik printsipi yordamida davlat
organlari
va
davlat
xizmatchilarining
faoliyati
to’g’risidagi
ma’lumotlarni olish ta’minlanadi. Har qanday davlat xizmati oshkoralik
printsipi asosida tashkil etilishi va amalga oshirilishi lozim. Oshkoralik
printsipi orqali bir tomondan, fuqarolarning davlat va jamiyat ishlarida
ishtirok etishi, ikkinchi tomondan esa, davlat oldida turgan vazifalarni
hal etishda fuqarolarning fikrini e’tiborga olish ta’minlanadi.
Davlat xizmatinining tashkiliy-funktsional
printsiplari
Qabul qilinadigan qarorlar, o’z vazifasini bajarmaganlik yoki lozim
darajada
bajarmaganlik
uchun
davlat
xizmatchilarining
javobgarligi
printsipi.
Mazkur
printsip
davlat
xizmatchilarining
mansab majburiyatlarini vijdonan va to’g’ri bajarishlarini ta’minlaydi.
Davlat xizmatinining tashkiliy-funktsional
printsiplari
Davlat xizmatchilarini ijtimoiy himoya qilish printsipi. Amaldagi
qonunchilikda davlat xizmatchilari uchun quyidagi ijtimoiy himoya
vositalari o’rnatilgan: haq to’lanadigan mehnat ta’tili; davlat hisobidan
tibbiy xizmatdan foydalanish; davlat xizmatchilari o’z vazifalarini
bajarayotganda ularning va oila a’zolarining sha’ni, qadr-qimmati
hamda boshqa huquq va manfaatlarini noqonuniy xatti-harakatlardan
himoya qilish; transport va boshqa aloqa vositalari bilan ta’minlash va
boshqalar.
Tuziladigan har bir tashkilot normal faoliyat ko’rsatishi uchun maxsus
tayyorlangan xizmatchilardan iborat ma’lum personaliga ega bo’lishi
lozim. Tashkilot turiga qarab huquq ob’ektlarining quyidagi, ya’ni
davlat (davlat organlari), mahalliy organlar, jamoat birlashmalari,
nodavlat, tijorat, notijorat, diniy, xususiy, xalqaro tashkilotlarning
xizmatchilarini ko’rsatib o’tish mumkin.
Davlat xizmatchisi – davlat organlari vakolatlarini bajarishni ta’minlash
bo’yicha muayyan kasbiy faoliyatni amalga oshiruvchi shaxs. Davlat
xizmatchisi
va
davlat
(davlat
organi)
o’rtasida
davlat-xizmat
munosabatlari vujudga kelib, ular o’zaro huquq va majburiyatlarga ega
bo’ladi.
O’zbekiston
Respublikasida
davlat
xizmatchisi
tushunchasini
quyidagicha belgilash mumkin: birinchidan, davlat xizmatchisi – 18
yoshga to’lgan, davlat tilini bilgan, muayyan bilimga ega bo’lgan
O’zbekiston Respublikasining fuqarosi.
Davlat organi hamda xizmatchi o’rtasida mehnat shartnomasi
tuziladi
xizmatchi
davlat
organining
vakolatlarini, davlat funktsiyalarini bajaradi;
davlat qurilishining ma’lum bir maqsadlariga
erishish uchun maxsus vazifalarni hal etadi.
Davlat xizmatchisi ma’muriyatning
vakili,
davlat
mexanizmining
bir
qismi
hisoblanadi. Davlat xizmatchilarining barcha
harakatlari
davlat
nomidan
va
uning
ko’rsatmasi asosida amalga oshiriladi
Davlat (davlat organi) esa, o’z
navbatida,
xizmatchining
huquq
va
manfaatlarini o’rnatadi va ta’minlaydi,
ijtimoiy-huquqiy kafolatlar, javobgarlik,
pul
mablag’i
bilan
ta’minlash
kabi
majburiyatlarga ega bo’ladi.
davlat
esa davlat xizmatchisi
faoliyati
ustidan
nazoratni
amalga
oshiradi
va
tegishli
hollarda
ularga
nisbatan
majburlov
choralarini
qo’llaydi.
Davlat xizmatchisi
davlat
xizmatchisining
faoliyati
davlat xizmatini tartibga soluvchi
qonunchilik
hujjatlari
talablariga
mos kelishi kerak
Davlat xizmatchisi
Davlat xizmatchisi qonunda o’rnatilgan tartibda davlat xizmatining pul
bilan ta’minlanadigan davlat lavozimini egallaydi. Qonunchilikda
davlat xizmatchisi faoliyatining mazmuni, uning huquqiy holati,
faoliyatining maqsadi, vazifasi va asosiy yo’nalishlari, huquqlar,
majburiyatlar, javobgarlik, cheklovlar, kafolatlar belgilab beriladi.
Davlat
lavozimlarini
faqatgina
davlat
xizmatchilari
egallashlari
mumkin.
Davlat xizmatchisi
davlat
xizmatchisiga
qonunchilikda
belgilangan tartibda malaka darajalari
beriladi.
Davlat xizmatchisi
Davlat xizmatchisi davlat funktsiyalarini, davlat organlarining
vakolatlarini bajaradilar, iqtisodiy, ijtimoiy, ma’muriy-siyosiy sohalarda
(davlatning moliyaviy faoliyati, madaniyatni rivojlantirish, jamoat
tartibi va xavfsizligini ta’minlash, bojxona, bank ishi, soliqqa tortish,
huquqbuzarliklarga qarshi kurashish, ichki ishlar, tashqi siyosiy faoliyat
va hokazolarda) davlat vazifalarini amalga oshiradilar.
Davlat xizmatchisi
Davlat xizmatchisi aksariyat hollarda yuridik oqibatlarni keltirib
chiqaruvchi
harakatlarni
amalga
oshiradi
(masalan,
boshqaruv
qarorlarini qabul qiladi, jazoga tortadi). Bunday harakatlar yuridik fakt
sifatida namoyon bo’lishi mumkin. Davlat xizmatchisining bunday
harakatlari davlat va jamiyat hayotida turli ijtimoiy munosabatlarni
vujudga keltirishi, o’zgartirishi yoki bekor qilishi mumkin
