QO‘L VA OYOQNI ARTERIAL QON BILAN TA’MINLANISHI: MAGISTRAL ARTERIYALARNI TARMOQLANISHI, PULSATSIYA NUQTALARI

Yuklangan vaqt

2024-10-27

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

10

Faytl hajmi

279,4 KB


QO‘L VA OYOQNI ARTERIAL QON BILAN TA’MINLANISHI: MAGISTRAL ARTERIYALARNI TARMOQLANISHI, PULSATSIYA NUQTALARI. Qo`ltiq osti arteriyasi – a. axillaris Qo`ltiq osti arteriyasi - a. axillaris - yelka kamari va ko`krak sohalarini qon bilan ta’minlaydi va qo`yidagi tarmoqlarni chiqaradi: 1. A. thoracica superior – ko`krakning yuqorigi arteriyasi. Bu arteriya ko`krak sohasidagi m. subclavius, m. pectoralis major et minor, m. serratus anterior mushaklarida va yuqoridagi qovurg`alar orasida tarqaladi. 2. A. thoracoacromialis. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: a) r. acromialis – akromion sohasiga tarqaladigan shox. SHu nomli arteriyalar bilan qo`shilib rete acromiale to`rini hosil etadi;. b) r. clavicularis – o`mrov sohasining shoxi; v) r. deltoideus – deltasimon mushak sohasiga yo`naluvchi shox; g) r. pectorales – ko`krak mushagi sohasiga yo`naluvchi shox; 3. A. thoracica lateralis - ko`krakning lateral arteriyasi. Ko`krakning yon sohasini, ko`krak bezini – r.r. mammarii lateralis va ko`krak mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. 4. A. subscapularis – kurak osti arteriyasi – kurak ostidagi va kurak suyagi atrofidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriya quyidagi tarmoqlarga ajraladi: a) a. thoracodorsalis – ko`krak qafasining orqa yuzasini qon bilan ta’minlaydi; b) a. circumflexa scapulae – kurak suyagini aylanib o`tuvchi arteriya; 5. A. circumflexa humeri posterior – yelka suyagini orqadan aylanib o`tadigan arteriya. YElka suyagining xirurgik bo`yin qismini orqasiga yo`naladi. Bu arteriya deltasimon mushakni va yelka kamari sohasidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. 6.A. circumflexa humeri anterior - yelka suyagini oldindan aylanib o`tuvchi arteriya. Bu arteriya yelka suyagining xirurgik bo`yin qismini oldindan aylanib o`tadi, yelka bo`g`imini va uning atrofidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. 7.6.6. Yelka arteriyasi – a .brachialis
QO‘L VA OYOQNI ARTERIAL QON BILAN TA’MINLANISHI: MAGISTRAL ARTERIYALARNI TARMOQLANISHI, PULSATSIYA NUQTALARI. Qo`ltiq osti arteriyasi – a. axillaris Qo`ltiq osti arteriyasi - a. axillaris - yelka kamari va ko`krak sohalarini qon bilan ta’minlaydi va qo`yidagi tarmoqlarni chiqaradi: 1. A. thoracica superior – ko`krakning yuqorigi arteriyasi. Bu arteriya ko`krak sohasidagi m. subclavius, m. pectoralis major et minor, m. serratus anterior mushaklarida va yuqoridagi qovurg`alar orasida tarqaladi. 2. A. thoracoacromialis. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: a) r. acromialis – akromion sohasiga tarqaladigan shox. SHu nomli arteriyalar bilan qo`shilib rete acromiale to`rini hosil etadi;. b) r. clavicularis – o`mrov sohasining shoxi; v) r. deltoideus – deltasimon mushak sohasiga yo`naluvchi shox; g) r. pectorales – ko`krak mushagi sohasiga yo`naluvchi shox; 3. A. thoracica lateralis - ko`krakning lateral arteriyasi. Ko`krakning yon sohasini, ko`krak bezini – r.r. mammarii lateralis va ko`krak mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. 4. A. subscapularis – kurak osti arteriyasi – kurak ostidagi va kurak suyagi atrofidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriya quyidagi tarmoqlarga ajraladi: a) a. thoracodorsalis – ko`krak qafasining orqa yuzasini qon bilan ta’minlaydi; b) a. circumflexa scapulae – kurak suyagini aylanib o`tuvchi arteriya; 5. A. circumflexa humeri posterior – yelka suyagini orqadan aylanib o`tadigan arteriya. YElka suyagining xirurgik bo`yin qismini orqasiga yo`naladi. Bu arteriya deltasimon mushakni va yelka kamari sohasidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. 6.A. circumflexa humeri anterior - yelka suyagini oldindan aylanib o`tuvchi arteriya. Bu arteriya yelka suyagining xirurgik bo`yin qismini oldindan aylanib o`tadi, yelka bo`g`imini va uning atrofidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. 7.6.6. Yelka arteriyasi – a .brachialis
Qo`ltiq osti arteriyasi yelka sohasida yelka arteriyasi – a. brachialis ga davom etadi. Yelka arteriyasi – arteria brachialis quyidagi tarmoqlarni chiqaradi: 1. A. profunda brachii – yelkaning chuqur arteriyasi. Bu arteriya n. radialis bilan birga yelkaning orqa sohasiga o`tadi va yelkaning orqa guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. YElkaning chuqur arteriyasining oxirgi tarmoqlari: a) a. collateralis media – tirsak bo`g`imiga yo`naladi va tirsak arteriya qon tomirlari to`rini hosil etishda qatnashadi. b) a. collateralis radialis – bilak tarafdagi yonlama arteriya – tirsak bo`g`imiga yo`naladi; v) r. deltoideus – deltasimon mushak soxasini qon bilan ta’minlaydi; g) a. nutriciae humeri – yelka suyagini qon bilan ta’minlaydi. 2. A. collateralis ulnaris superior – tirsak sohasidagi yuqorigi kollateral arteriya – tirsak sohasigacha tushib, shu bo`g`im atrofidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi. 3. A. collateralis ulnaris inferior – tirsak sohasidagi pastki kollateral arteriya. Tirsak bo`g`imi atrofidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi. A. brachialis o`z yo`nalishida ko`p miqdorda rami muscularis tarmoqlarini chiqaradi. Bu tarmoqlar yelkaning oldingi guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. YElka arteriyasining boshlanish soxasini, uning chuqur arteriyasi ajralguncha bo`lgan qisimni a. brachialis superficialis yelkaning yuzaki arteriyasi deyiladi. Elka arteriyasi, tirsak bo`g`imi sohasida tirsak arteriyasi a. ulnaris hamda bilak arteriyasi - a. radialis larga bo`linadi. Bilak arteriyasi. - a. radialis Bilak arteriyasi - a. radialis - bilak suyagi atrofida yo`naladi. Bilak suyagining bigizsimon o`simtasi sohasida bu arteriya juda yuzaki joylashadi va shu sohada bilak arteriyasining qisqarishini (pulsni) tekshirish mumkin. A. radialis dan quyidagi tarmoqlar ajraladi: 1. a. recurrens radialis - bilak sohasidagi orqaga qaytuvchi arteriya. Tirsak bo`g`imi sohasiga qaytib, tirsak arterial to`rini hosil etishda qatnashadi; 2. rami muscularis - bilak suyagi tarafidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi; 3. r. carpalis palmaris – kaft yuzasidagi, kaft usti suyaklar sohasini qon bilan ta’minlaydi; 4. a. carpalis dorsalis – kaft usti suyaklari sohasining orqa yuzasidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi; Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: a) a.a. metacarpales dorsales – kaftning orqa yuzasining arteriyalari; b) a.a. digitales dorsales – barmoqlarning orqa yuzasining arteriyalari;
Qo`ltiq osti arteriyasi yelka sohasida yelka arteriyasi – a. brachialis ga davom etadi. Yelka arteriyasi – arteria brachialis quyidagi tarmoqlarni chiqaradi: 1. A. profunda brachii – yelkaning chuqur arteriyasi. Bu arteriya n. radialis bilan birga yelkaning orqa sohasiga o`tadi va yelkaning orqa guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. YElkaning chuqur arteriyasining oxirgi tarmoqlari: a) a. collateralis media – tirsak bo`g`imiga yo`naladi va tirsak arteriya qon tomirlari to`rini hosil etishda qatnashadi. b) a. collateralis radialis – bilak tarafdagi yonlama arteriya – tirsak bo`g`imiga yo`naladi; v) r. deltoideus – deltasimon mushak soxasini qon bilan ta’minlaydi; g) a. nutriciae humeri – yelka suyagini qon bilan ta’minlaydi. 2. A. collateralis ulnaris superior – tirsak sohasidagi yuqorigi kollateral arteriya – tirsak sohasigacha tushib, shu bo`g`im atrofidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi. 3. A. collateralis ulnaris inferior – tirsak sohasidagi pastki kollateral arteriya. Tirsak bo`g`imi atrofidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi. A. brachialis o`z yo`nalishida ko`p miqdorda rami muscularis tarmoqlarini chiqaradi. Bu tarmoqlar yelkaning oldingi guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. YElka arteriyasining boshlanish soxasini, uning chuqur arteriyasi ajralguncha bo`lgan qisimni a. brachialis superficialis yelkaning yuzaki arteriyasi deyiladi. Elka arteriyasi, tirsak bo`g`imi sohasida tirsak arteriyasi a. ulnaris hamda bilak arteriyasi - a. radialis larga bo`linadi. Bilak arteriyasi. - a. radialis Bilak arteriyasi - a. radialis - bilak suyagi atrofida yo`naladi. Bilak suyagining bigizsimon o`simtasi sohasida bu arteriya juda yuzaki joylashadi va shu sohada bilak arteriyasining qisqarishini (pulsni) tekshirish mumkin. A. radialis dan quyidagi tarmoqlar ajraladi: 1. a. recurrens radialis - bilak sohasidagi orqaga qaytuvchi arteriya. Tirsak bo`g`imi sohasiga qaytib, tirsak arterial to`rini hosil etishda qatnashadi; 2. rami muscularis - bilak suyagi tarafidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi; 3. r. carpalis palmaris – kaft yuzasidagi, kaft usti suyaklar sohasini qon bilan ta’minlaydi; 4. a. carpalis dorsalis – kaft usti suyaklari sohasining orqa yuzasidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi; Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: a) a.a. metacarpales dorsales – kaftning orqa yuzasining arteriyalari; b) a.a. digitales dorsales – barmoqlarning orqa yuzasining arteriyalari;
g) rete carpale. dorsales – kaft usti sohasidagi orqa arteriya to`ri. Yelka, bilak va kaft arteriyalari (old tomondan). 1 - a. axillaris; 2 - ramus muscularis a. axillaris; 3 - thoracica lateralis; 4 - a. subscapularis; 5 - a. profunda brachii; 6 -a. collateralis ulnaris superior; 7 - a. brachialis; 8 - a. collateralis ulnaris inferior; 9 - a. recurrens ulnaris; 10 - a. ulnaris; 11 - rete carpi palmare; 12 - arcus palmaris profundus; 13 - arcus palmaris superficialis; 14 - aa. metacarpeae palmares; 15 - aa. digitalis palmares propriae; 16 - aa. digitalis palmares communis; 17 - a. princes pollicis; 18 - a. radialis; 19 - a. interossea anterior; 20 - a. radialis; 21 - a. interossea communis; 22 - a. recurrens radiais; 23 - rr. musculares; 24 - a. circumflexa humeri posterior; 25 - plexus brachialis. 5. r. palmaris superficialis – kaftning yuzaki arteriasi. Bu arteriya tirsak arteriyasi bilan qo`shilib, kaftning yuzaki ravog`i arcus palmaris superficialis ni hosil etishda qatnashadi. Bilak arteriyasi – bilak suyagining bigizsimon o`simtasi sohasida, bilakning orqa yuzasiga o`tadi va kaftning orqa yuzasini qon bilan ta’minlash uchun quyidagi arteriyalarni chiqaradi: a) a. metacarpea dorsalis prima – kaft orqa yuzasining I arteriyasi: ko`rsatgich barmoqning orqa yuzasining lateral tarafini va bosh barmoqning orqa yuzasini qon bilan ta’minlaydi.
g) rete carpale. dorsales – kaft usti sohasidagi orqa arteriya to`ri. Yelka, bilak va kaft arteriyalari (old tomondan). 1 - a. axillaris; 2 - ramus muscularis a. axillaris; 3 - thoracica lateralis; 4 - a. subscapularis; 5 - a. profunda brachii; 6 -a. collateralis ulnaris superior; 7 - a. brachialis; 8 - a. collateralis ulnaris inferior; 9 - a. recurrens ulnaris; 10 - a. ulnaris; 11 - rete carpi palmare; 12 - arcus palmaris profundus; 13 - arcus palmaris superficialis; 14 - aa. metacarpeae palmares; 15 - aa. digitalis palmares propriae; 16 - aa. digitalis palmares communis; 17 - a. princes pollicis; 18 - a. radialis; 19 - a. interossea anterior; 20 - a. radialis; 21 - a. interossea communis; 22 - a. recurrens radiais; 23 - rr. musculares; 24 - a. circumflexa humeri posterior; 25 - plexus brachialis. 5. r. palmaris superficialis – kaftning yuzaki arteriasi. Bu arteriya tirsak arteriyasi bilan qo`shilib, kaftning yuzaki ravog`i arcus palmaris superficialis ni hosil etishda qatnashadi. Bilak arteriyasi – bilak suyagining bigizsimon o`simtasi sohasida, bilakning orqa yuzasiga o`tadi va kaftning orqa yuzasini qon bilan ta’minlash uchun quyidagi arteriyalarni chiqaradi: a) a. metacarpea dorsalis prima – kaft orqa yuzasining I arteriyasi: ko`rsatgich barmoqning orqa yuzasining lateral tarafini va bosh barmoqning orqa yuzasini qon bilan ta’minlaydi.
b) a. princeps pollicis – bosh barmoq arteriyasi. Bu arteriya bilak arteriyasining kaft yuzasiga qaytib chiqqanidan so`ng ajraladi va bosh barmoqni kaft yuzasini qon bilan ta’minlaydi. v) a. radialis indicis – ko`rsatgich (II) barmoq arteriyasi Bilak arteriyasi – a. radialis ning oxirgi tarmoqlari I va II kaft suyaklari orasidan, kaft yuzasiga qaytib chiqadi. Bu tarmoqlar tirsak arteriyasining chuqur kaft tarmoqlari bilan qo`shilib, chuqur kaft artarial ravog`ini arcus palmaris profundus hosil etishda qatnashadi. CHuqur ravoqdan a.a.metacarpales palmares va r.r. perforantes teshib o`tuvchi shoxlar ajratadi. Bilak arteriyasi – a. radialis o`z yo`nalishinida bilak suyagini oziqlanturuvchi tarmoqlar – a. nutricia radii tarmoqlarini chiqaradi. Kaft arterial ravoqlari. 1 - a. ulnaris, 2 - r. palmaris profundus a. ulnaris, 3 - r. superficialis a. ulnaris, 4 - arcus palmaris profundus, 5 - arcus palmaris superficialis, 6 - aa. digitales palmares communes, 7 - a. digitalis palmaris propria digiti V, 8 - aa. digitales palmare propriae, 9 - aa. metacarpeae palmares, 10 - a. princeps pollicis, 11 - r. palmaris superficialis a. radialis, 12 - a. radialis Tirsak arteriyasi. a. ulnaris Tirsak arteriyasi - a. ulnaris - bilakning tirsak suyagi sohasida joylashadi. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: 1. a. recurrens ulnaris – tirsak sohasidagi orqaga qaytuvchi arteriya. Oldingi – r.anterior va orqa – r. posterior shoxlariga bo`linadi. Bu arteriya tirsak bo`g`imi sohasidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi. Tirsak bo`g`imining arterial to`rini hosil etishda quyidagi arteriyalar ishtirok etadi: a. collateralis superior et inferior (a. brachialis dan), a. collateralis media (a. profunda brachii dan), a. recurrens radialis (a. radialis dan), a. recurren ulnaris (a.
b) a. princeps pollicis – bosh barmoq arteriyasi. Bu arteriya bilak arteriyasining kaft yuzasiga qaytib chiqqanidan so`ng ajraladi va bosh barmoqni kaft yuzasini qon bilan ta’minlaydi. v) a. radialis indicis – ko`rsatgich (II) barmoq arteriyasi Bilak arteriyasi – a. radialis ning oxirgi tarmoqlari I va II kaft suyaklari orasidan, kaft yuzasiga qaytib chiqadi. Bu tarmoqlar tirsak arteriyasining chuqur kaft tarmoqlari bilan qo`shilib, chuqur kaft artarial ravog`ini arcus palmaris profundus hosil etishda qatnashadi. CHuqur ravoqdan a.a.metacarpales palmares va r.r. perforantes teshib o`tuvchi shoxlar ajratadi. Bilak arteriyasi – a. radialis o`z yo`nalishinida bilak suyagini oziqlanturuvchi tarmoqlar – a. nutricia radii tarmoqlarini chiqaradi. Kaft arterial ravoqlari. 1 - a. ulnaris, 2 - r. palmaris profundus a. ulnaris, 3 - r. superficialis a. ulnaris, 4 - arcus palmaris profundus, 5 - arcus palmaris superficialis, 6 - aa. digitales palmares communes, 7 - a. digitalis palmaris propria digiti V, 8 - aa. digitales palmare propriae, 9 - aa. metacarpeae palmares, 10 - a. princeps pollicis, 11 - r. palmaris superficialis a. radialis, 12 - a. radialis Tirsak arteriyasi. a. ulnaris Tirsak arteriyasi - a. ulnaris - bilakning tirsak suyagi sohasida joylashadi. Bu arteriyadan quyidagi tarmoqlar ajraladi: 1. a. recurrens ulnaris – tirsak sohasidagi orqaga qaytuvchi arteriya. Oldingi – r.anterior va orqa – r. posterior shoxlariga bo`linadi. Bu arteriya tirsak bo`g`imi sohasidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi. Tirsak bo`g`imining arterial to`rini hosil etishda quyidagi arteriyalar ishtirok etadi: a. collateralis superior et inferior (a. brachialis dan), a. collateralis media (a. profunda brachii dan), a. recurrens radialis (a. radialis dan), a. recurren ulnaris (a.
ulnaris dan). Bu arteriyalarining qo`shilishidan tirsak bo`g`imi sohasida arterial to`r - rete articulare cubiti – hosil bo`ladi. 2. a. interossea communis – suyaklararo umumiy arteriya. Bilak va tirsak suyaklari orasidagi parda sohasida bu arteriya ikki tarmoqga ajraladi: a) a. interossea anterior - bilakning oldingi mushaklarining chuqur guruhini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan o`rtaliqdagi nerv bilan yo`naladigan a. comitans nervi mediani ajraladi. b) a. interossea posterior - suyaklar orasidagi pardani teshib o`tib, bilakning orqa guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan teshib o`tuvchi r. perfarans va tirsak bo`g`imiga qaytuvchi a. interossea recurrens ajraladi 3. r. carpeus palmaris - kaft usti suyaklarining oldingi yuzasida tarqaladi. Bilak arteriyasining shunday tarmog`i bilan qo`shilib, kaft usti suyaklari sohasidagi oldingi arterial to`r - rete carpi palmare ni hosil etadi. 5. r. palmaris profundus – kaftning chuqur arteriyasi – bilak arteriyasi bilan qo`shilib, kaftning chuqur arterial ravog`i - arcus palmaris profundus hosil bo`ladi. Arcus palmaris profundus – ravog`idan kaft suyaklarining ikkinchisidan boshlab, uchta a. metacarpeae palmares tarmoqlari chiqadi. Bu tarmoqlar barmoqlar sohasiga o`tib, umumiy barmoqlar arteriyalariga qo`shilib ketadi va II-V barmoqlarni qon bilan ta’minlashda qatnashadi. Chuqur arteriya ravog`idan, kaftning orqa yuzasiga r.r. perforantes tarmoqlari chiqib, kaftning orqa yuzasini va barmoqlarning orqa yuzasini qon bilan ta’minlashda qatnashadi. 4. r. carpeus dorsalis - kaft usti suyaklari sohasining orqa arteriyasi. Bilak arteriyasining shunday tarmog`i bilan qo`shilib, kaft usti suyaklari sohasining orqa arterial to`ri – rete carpe dorsale – hosil bo`ladi. Arcus palmaris superficialis – kaftning yuzaki ravog`i – tirsak arteriyasi (a. ulnaris) bilan bilak arteriyasining – a. palmaris superficialis tarmoqlarining qo`shilishidan - kaft yuzasida hosil bo`ladi. Yuzaki arterial ravoqdan umumiy barmoq arterialari – a. digitales palmares communes ajraladi. O`z navbatida bu arteriyalar barmoqlarning asosida xususiy barmoq arteriyalari - a. digitale palmares propriae tarmoqlariga bo`linadi. Son arteriyasi – a. femoralis Son arteriyasi – a. femoralis – tashqi yonbosh arteriyasining davomi bo`lib hisoblanadi va son sohasida quyidagi tarmoqlarni chiqaradi:
ulnaris dan). Bu arteriyalarining qo`shilishidan tirsak bo`g`imi sohasida arterial to`r - rete articulare cubiti – hosil bo`ladi. 2. a. interossea communis – suyaklararo umumiy arteriya. Bilak va tirsak suyaklari orasidagi parda sohasida bu arteriya ikki tarmoqga ajraladi: a) a. interossea anterior - bilakning oldingi mushaklarining chuqur guruhini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan o`rtaliqdagi nerv bilan yo`naladigan a. comitans nervi mediani ajraladi. b) a. interossea posterior - suyaklar orasidagi pardani teshib o`tib, bilakning orqa guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan teshib o`tuvchi r. perfarans va tirsak bo`g`imiga qaytuvchi a. interossea recurrens ajraladi 3. r. carpeus palmaris - kaft usti suyaklarining oldingi yuzasida tarqaladi. Bilak arteriyasining shunday tarmog`i bilan qo`shilib, kaft usti suyaklari sohasidagi oldingi arterial to`r - rete carpi palmare ni hosil etadi. 5. r. palmaris profundus – kaftning chuqur arteriyasi – bilak arteriyasi bilan qo`shilib, kaftning chuqur arterial ravog`i - arcus palmaris profundus hosil bo`ladi. Arcus palmaris profundus – ravog`idan kaft suyaklarining ikkinchisidan boshlab, uchta a. metacarpeae palmares tarmoqlari chiqadi. Bu tarmoqlar barmoqlar sohasiga o`tib, umumiy barmoqlar arteriyalariga qo`shilib ketadi va II-V barmoqlarni qon bilan ta’minlashda qatnashadi. Chuqur arteriya ravog`idan, kaftning orqa yuzasiga r.r. perforantes tarmoqlari chiqib, kaftning orqa yuzasini va barmoqlarning orqa yuzasini qon bilan ta’minlashda qatnashadi. 4. r. carpeus dorsalis - kaft usti suyaklari sohasining orqa arteriyasi. Bilak arteriyasining shunday tarmog`i bilan qo`shilib, kaft usti suyaklari sohasining orqa arterial to`ri – rete carpe dorsale – hosil bo`ladi. Arcus palmaris superficialis – kaftning yuzaki ravog`i – tirsak arteriyasi (a. ulnaris) bilan bilak arteriyasining – a. palmaris superficialis tarmoqlarining qo`shilishidan - kaft yuzasida hosil bo`ladi. Yuzaki arterial ravoqdan umumiy barmoq arterialari – a. digitales palmares communes ajraladi. O`z navbatida bu arteriyalar barmoqlarning asosida xususiy barmoq arteriyalari - a. digitale palmares propriae tarmoqlariga bo`linadi. Son arteriyasi – a. femoralis Son arteriyasi – a. femoralis – tashqi yonbosh arteriyasining davomi bo`lib hisoblanadi va son sohasida quyidagi tarmoqlarni chiqaradi:
1. A. epigastrica superficialis - qorinning terisida – kindik sohasigacha tarqaladi. 2. A. circumflexa ileum superficialis – yonbosh sohasini aylanib o`tuvchi yuzaki arteriya. Bu arteriya spina iliaca anterior superior sohasidagi terini qon bilan ta’minlaydi. 3. A. pudendae externae superficialis – tashqi jinsiy a’zolari yuza sohasini qon bilan ta’minlaydi. 4. A. pudendae externae profunda – tashqi jinsiy a’zolarning chuqur arteriyasi. Bu arteriyadan ayollarda – r.r. labiales anteriores, erkaklarda esa yorg`oq sohasiga – r.r. scrotales anteriores shoxlari, xamda chov boylami sohasiga – r.r. inguinales shoxlari ajraladi. 5.A. profunda femoralis – sonning chuqur arteriyasi. Bu arteriya son mushaklarini qon bilan ta’minlaydigan asosiy qon tomir bo`lib hisoblanadi. Sonning chuqur arteriyasi quyidagi tarmoqlarga ajraladi: a) a. circumflexa femoris medialis – sonni ichki tarafida aylanib o`tuvchi arteriya - sonning medial guruh mushaklarini, chanoq - son bug`imini qon bilan ta’minlaydi; Bu arteriyadan quyidagi shoxlar ajraladi. – r. supierficialis – yuzaki shox; – r. profundus – chuqur shox; – r. acetabularis – sirka kosachasi shoxi; – r. ascendens – ko`tariluvchi shox; – r. descendens – tushuvchi shox. b) a. circumflexa femoris lateralis - sonni lateral tarafdan aylanib o`tuvchi arteriya – sonning oldingi guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi; Bu arteriyadan quyidagi shoxlar ajraladi: – r. ascendens – ko`tariluvchi shox; – r. descendens – tushuvchi shox; – r. transversus – ko`ndalang shox; v) a. a. perforantes – sonning orqasiga teshib o`tuvchi arteriya – sonning orqa guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan son suyagini oziqlantiradigan a. nutriciae femoris ajraladi. 6. Rami muscularis – son arteriyasi o`z yo`nalishida atrofidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. 7. A. genus descendens – tizza bo`g`imi sohasiga tushuvchi arteriya – tizza bo`g`imi sohasidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi.
1. A. epigastrica superficialis - qorinning terisida – kindik sohasigacha tarqaladi. 2. A. circumflexa ileum superficialis – yonbosh sohasini aylanib o`tuvchi yuzaki arteriya. Bu arteriya spina iliaca anterior superior sohasidagi terini qon bilan ta’minlaydi. 3. A. pudendae externae superficialis – tashqi jinsiy a’zolari yuza sohasini qon bilan ta’minlaydi. 4. A. pudendae externae profunda – tashqi jinsiy a’zolarning chuqur arteriyasi. Bu arteriyadan ayollarda – r.r. labiales anteriores, erkaklarda esa yorg`oq sohasiga – r.r. scrotales anteriores shoxlari, xamda chov boylami sohasiga – r.r. inguinales shoxlari ajraladi. 5.A. profunda femoralis – sonning chuqur arteriyasi. Bu arteriya son mushaklarini qon bilan ta’minlaydigan asosiy qon tomir bo`lib hisoblanadi. Sonning chuqur arteriyasi quyidagi tarmoqlarga ajraladi: a) a. circumflexa femoris medialis – sonni ichki tarafida aylanib o`tuvchi arteriya - sonning medial guruh mushaklarini, chanoq - son bug`imini qon bilan ta’minlaydi; Bu arteriyadan quyidagi shoxlar ajraladi. – r. supierficialis – yuzaki shox; – r. profundus – chuqur shox; – r. acetabularis – sirka kosachasi shoxi; – r. ascendens – ko`tariluvchi shox; – r. descendens – tushuvchi shox. b) a. circumflexa femoris lateralis - sonni lateral tarafdan aylanib o`tuvchi arteriya – sonning oldingi guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi; Bu arteriyadan quyidagi shoxlar ajraladi: – r. ascendens – ko`tariluvchi shox; – r. descendens – tushuvchi shox; – r. transversus – ko`ndalang shox; v) a. a. perforantes – sonning orqasiga teshib o`tuvchi arteriya – sonning orqa guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyadan son suyagini oziqlantiradigan a. nutriciae femoris ajraladi. 6. Rami muscularis – son arteriyasi o`z yo`nalishida atrofidagi mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. 7. A. genus descendens – tizza bo`g`imi sohasiga tushuvchi arteriya – tizza bo`g`imi sohasidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi.
Son arteriyasi - a. femoralis - canalis adductorius – yaqinlashtiruvchi kanal orqali o`tib, tizza bo`g`imining orqa sog`asidagi taqim chuqurchasida paydo bo`ladi va taqim arteriyasi a. poplitea deb ataladi. Taqim arteriyasining tarmoqlari tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydi va tizza bo`g`imi sohasidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi. Chanoq, son va boldir arteriyalari. 1 - aorta abdominalis, 2 - a. iliaca communis, 3 - a. sacralis mediana, 4 - a. iliaca interna, 5 - a. sacralis lateralis, 6 - a. obturatoria, 7 - a. circumflexa femoris medialis, 8 - a. profunda femoris, 9 - a. femoralis, 10 - a. genus descendens, 11 - a. genus superior medialis, 12 - a. poplitea, 13 - a. genus inferior medialis, 14 - a. tibialis posterior, 15 - a. peronea, 16 - a. tibialis anterior, 17 - a. reccurens tibialis anterior, 18 - a. genus lateralis inferior, 19 - rete genus, 20 - a. genus superior lateralis, 21 - a. circumflexa femoris lateralis, 22 - a. glutea inferior, 23 - a. circumflexa ilei profunda, 24 - a. epigastrica inferior, 25 - a. glutea superior, 26 - a. iliaca externa, 27 - a. iliolumbalis. Taqim arteriyasi – a. poplitea ning tarmoqlari: 1. A. superior lateralis genus tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydigan yuqorigi lateral arteriya. 2. A.superior medialis genus – tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydigan ustki medial arteriya. 3. A. media genus – tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydiga o`rta arteriya. 4.A. inferiores lateralis genus - tizza bo`g`imin qon bilan ta’minlaydigan ostki lateral arteriya. 5. A. inferior medialis genus – tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydigan pastki medial arteriya.
Son arteriyasi - a. femoralis - canalis adductorius – yaqinlashtiruvchi kanal orqali o`tib, tizza bo`g`imining orqa sog`asidagi taqim chuqurchasida paydo bo`ladi va taqim arteriyasi a. poplitea deb ataladi. Taqim arteriyasining tarmoqlari tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydi va tizza bo`g`imi sohasidagi arterial to`rni hosil etishda qatnashadi. Chanoq, son va boldir arteriyalari. 1 - aorta abdominalis, 2 - a. iliaca communis, 3 - a. sacralis mediana, 4 - a. iliaca interna, 5 - a. sacralis lateralis, 6 - a. obturatoria, 7 - a. circumflexa femoris medialis, 8 - a. profunda femoris, 9 - a. femoralis, 10 - a. genus descendens, 11 - a. genus superior medialis, 12 - a. poplitea, 13 - a. genus inferior medialis, 14 - a. tibialis posterior, 15 - a. peronea, 16 - a. tibialis anterior, 17 - a. reccurens tibialis anterior, 18 - a. genus lateralis inferior, 19 - rete genus, 20 - a. genus superior lateralis, 21 - a. circumflexa femoris lateralis, 22 - a. glutea inferior, 23 - a. circumflexa ilei profunda, 24 - a. epigastrica inferior, 25 - a. glutea superior, 26 - a. iliaca externa, 27 - a. iliolumbalis. Taqim arteriyasi – a. poplitea ning tarmoqlari: 1. A. superior lateralis genus tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydigan yuqorigi lateral arteriya. 2. A.superior medialis genus – tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydigan ustki medial arteriya. 3. A. media genus – tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydiga o`rta arteriya. 4.A. inferiores lateralis genus - tizza bo`g`imin qon bilan ta’minlaydigan ostki lateral arteriya. 5. A. inferior medialis genus – tizza bo`g`imini qon bilan ta’minlaydigan pastki medial arteriya.
6.A. surales – boldirning orqa gurux mushaklarini qon bilan ta’minlashda qatnashadi. Taqim arteriyasining tarmoqlari tizza bo`g`imi srxasida qon tomir to`ri – rete articulare genus hamda tizza qopqog`i qon tomir to`ri – rete patellare larni hosil etadi. Taqim chuqurchasining ostki uchida a. poplitea ikki arteriyaga: a. tibialis anterior – oldingi katta boldir arteriyasi va a. tibialis posterior – orqadagi katta boldir arteriyalariga bo`linadi. Oldingi katta boldir arteriyasi Oldingi katta boldir arteriyasi - a. tibialis anterior taqim arteriyasining tarmog`i bo`lib, boldirning oldingi guruh mushaklarining orasida joylashadi va shu mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyaning quyidagi tarmoqlari bo`ladi : 1. A. recurrens tibialis anterior – tizza bo`g`imi sohasiga qaytuvchi oldingi arteriya - bo`g`im sohasida arterial to`r hosil etishda qatnashadi. 2. A. recurrens tibialis posterior – tizza bo`g`imi sohasiga qaytuvchi orqadagi arteriya - bo`g`im sohasida arterial to`r hosil etishda qatnashadi. 3. A. malleolares anterior lateralis – lateral to`piq sohalarini qon bilan ta’minlaydigan arteriya. 4.A. malleolaris anterior medialis – oldingi medial to`piq sohasini qon bilan ta’minlaydigan arteriya. Lateral to`piq sohasida hosil bo`lgan qon tomir to`ri – rete malleolare laterales deyiladi. A. tibialis anterior ning oxirgi tarmoqlari oyoq panja suyaklarining ustki yuzasidagi - a. dorsalis pedis qon tomiriga davom etadi. Orqa katta boldir arteriyasi. Orqa katta boldir arteriyasi - a. tibialis posterior - boldirning orqa guruh mushaklari orasida joylashadi va shu mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. Orqadagi katta boldir arteriyasidan quyidagi tarmoqlar ajraladi: 1. A. peronea - kichik boldir arteriyasi – boldirdagi lateral guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi.
6.A. surales – boldirning orqa gurux mushaklarini qon bilan ta’minlashda qatnashadi. Taqim arteriyasining tarmoqlari tizza bo`g`imi srxasida qon tomir to`ri – rete articulare genus hamda tizza qopqog`i qon tomir to`ri – rete patellare larni hosil etadi. Taqim chuqurchasining ostki uchida a. poplitea ikki arteriyaga: a. tibialis anterior – oldingi katta boldir arteriyasi va a. tibialis posterior – orqadagi katta boldir arteriyalariga bo`linadi. Oldingi katta boldir arteriyasi Oldingi katta boldir arteriyasi - a. tibialis anterior taqim arteriyasining tarmog`i bo`lib, boldirning oldingi guruh mushaklarining orasida joylashadi va shu mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyaning quyidagi tarmoqlari bo`ladi : 1. A. recurrens tibialis anterior – tizza bo`g`imi sohasiga qaytuvchi oldingi arteriya - bo`g`im sohasida arterial to`r hosil etishda qatnashadi. 2. A. recurrens tibialis posterior – tizza bo`g`imi sohasiga qaytuvchi orqadagi arteriya - bo`g`im sohasida arterial to`r hosil etishda qatnashadi. 3. A. malleolares anterior lateralis – lateral to`piq sohalarini qon bilan ta’minlaydigan arteriya. 4.A. malleolaris anterior medialis – oldingi medial to`piq sohasini qon bilan ta’minlaydigan arteriya. Lateral to`piq sohasida hosil bo`lgan qon tomir to`ri – rete malleolare laterales deyiladi. A. tibialis anterior ning oxirgi tarmoqlari oyoq panja suyaklarining ustki yuzasidagi - a. dorsalis pedis qon tomiriga davom etadi. Orqa katta boldir arteriyasi. Orqa katta boldir arteriyasi - a. tibialis posterior - boldirning orqa guruh mushaklari orasida joylashadi va shu mushaklarni qon bilan ta’minlaydi. Orqadagi katta boldir arteriyasidan quyidagi tarmoqlar ajraladi: 1. A. peronea - kichik boldir arteriyasi – boldirdagi lateral guruh mushaklarini qon bilan ta’minlaydi.