Qushlarni sistematikasi. Ko’krak tojsizlar va pingvinlar katta turkumi

Yuklangan vaqt

2025-01-01

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

3

Faytl hajmi

383,3 KB


Qushlarni sistematikasi. Ko’krak tojsizlar va pingvinlar katta turkumi R E J A 1. Qushlarni sistematikasi. 2. Ko’krak tojsizlar turkumi. 3. Pingvinlar katta turkumi. Hozirgi zamonda yashab turgan barch qushlar yelpig’ich dumlilar yoki chin qushlar kenja sinifiga kiritiladi. Hozirgi davrda yashovchi tipik qushlar kenja sinfiga 8600 tur kiradi. Haqiqiy qushlar kenja sinifi-Neornithes,Pingivinlar katta turkumi- Impennes. Bu katta turkumga faqat bitta pingivinlar turkumi kiradi. Pingvinlar uchmaydigan, lekin yaxshi suzadigan va sho’ng’iydigan qushlardir. Shu sababli oldingi oyoqlari o’zgarib, suzish organi ko’krakka aylangan, suyaklari ichida havo bo’lmaydi. Patlari yassi, pat gavdasini zich va bir tekis qoplab turadi. Oyoqlari gavdaning keyingi tomoniga joylashgan, shu sababli yurganda gavdasini vertikal tutadi. Pingvinlar asosan Antarktida tarqalgan bo’lib ba’zan Janubiy Amerika, Avstraliya va Afrikaning Janubiy qirg’oqlariga suzib boradi. Koloniya bo’lib yashaydi. Yer kovaklariga toshchalardan qilingan uyalarga bir ikkita tuxum qo’yadi. Ba’zilari tuxumni qorinlaridagi teri xaltasida olib yuradi. Ko’kraktojsizlar katta turkumi-Ratitae: Bu katta turkumga kiruvchi qushlarning hammasi uchish qobiliyatiga eag emas. Chunki terilarida apteriya yo’q. Patlari grupalarga aniq ajaralmagan, yelpig’ichlarida ilmoqchalar bo’lmaydi. To’sh suyagi kichik va yassi bo’lib, unda ko’kraktoj suyagi rivojlanmagan, ko’krak va korokoid suyaklari bir-biriga qo’shilib ketgan. Dum bezi yo’q. Oyog’ida 2ta yoki uchta barmog’i bo’ladi. Erkaklarida kopulyativ organ bo’ladi. Hozirgi zamonda Qushlarni sistematikasi. Ko’krak tojsizlar va pingvinlar katta turkumi R E J A 1. Qushlarni sistematikasi. 2. Ko’krak tojsizlar turkumi. 3. Pingvinlar katta turkumi. Hozirgi zamonda yashab turgan barch qushlar yelpig’ich dumlilar yoki chin qushlar kenja sinifiga kiritiladi. Hozirgi davrda yashovchi tipik qushlar kenja sinfiga 8600 tur kiradi. Haqiqiy qushlar kenja sinifi-Neornithes,Pingivinlar katta turkumi- Impennes. Bu katta turkumga faqat bitta pingivinlar turkumi kiradi. Pingvinlar uchmaydigan, lekin yaxshi suzadigan va sho’ng’iydigan qushlardir. Shu sababli oldingi oyoqlari o’zgarib, suzish organi ko’krakka aylangan, suyaklari ichida havo bo’lmaydi. Patlari yassi, pat gavdasini zich va bir tekis qoplab turadi. Oyoqlari gavdaning keyingi tomoniga joylashgan, shu sababli yurganda gavdasini vertikal tutadi. Pingvinlar asosan Antarktida tarqalgan bo’lib ba’zan Janubiy Amerika, Avstraliya va Afrikaning Janubiy qirg’oqlariga suzib boradi. Koloniya bo’lib yashaydi. Yer kovaklariga toshchalardan qilingan uyalarga bir ikkita tuxum qo’yadi. Ba’zilari tuxumni qorinlaridagi teri xaltasida olib yuradi. Ko’kraktojsizlar katta turkumi-Ratitae: Bu katta turkumga kiruvchi qushlarning hammasi uchish qobiliyatiga eag emas. Chunki terilarida apteriya yo’q. Patlari grupalarga aniq ajaralmagan, yelpig’ichlarida ilmoqchalar bo’lmaydi. To’sh suyagi kichik va yassi bo’lib, unda ko’kraktoj suyagi rivojlanmagan, ko’krak va korokoid suyaklari bir-biriga qo’shilib ketgan. Dum bezi yo’q. Oyog’ida 2ta yoki uchta barmog’i bo’ladi. Erkaklarida kopulyativ organ bo’ladi. Hozirgi zamonda yashayotgan ko’kraktojsiz qushlar janubiy yarim shar tarqalgan bo’lib, to’rtta turkumga bo’linadi. Afrika tuyaqushlari turkumi-Struthioniformes: Bu turkumga faqat bitta tur Afrika tuyaqushi kiradi va Hozirgi zamon qushlari o’rtasida eng katta hisoblanadi. Erkaklarining balandligi 260-275 sm. og’irligi 50-90 kg yetadi. Uchish qobiliyatini butunlay yo’qotgan, lekin tez yugshuradi. Oyog’ida faqat ikkita barmog’i bo’ladi. Terisida aprerisi bo’lmaydi. Patlarida ilmoqchalari yo’q. Afrika va Arabistonning cho’l dashtlarida tarqalgan. Asosan o’simliklar bilan ovqatlanadi. Bitta erkagi 2-5 ta urg’ochisi bilan gala bo’lib yashaydi. Umumiy uyyaga urg’ochilarining xar biri 7-9 tadan tuxum qo’yadi. Har bir tuxumning og’irligi 1,5 kg keladi. Bitta uyada 15-20 ta, xatto 50-60 tacha tuxum bo’lib, tuxumlarini kechasi erkagi, kunduzi urg’ochilari navbatlashib 42 kun davomida bosadi. Erkaklarining rol va qanot patlari bezatish uchun ishlatilsa go’shti va tuxumi ozuqa sifatida ishlatiladi. Amerika tuyaqushlar turkumi-Rheiformes: Bu turkumning ikkita turi Janubiy Amerikaning cho’l va savanalarida tarqalgan. Oyog’idagi barmoqlari uchta. Bo’yining balandligi 150 sm, og’irligi 30 kg keladi. 1 ta erkagi 5-7 urg’ochisi bilan gala bo’lib yashaydi. Urg’ochilarning har biri 5-6 tuxumni erkagi kovlagan umumiy uyaga qo’yadi. Tuxumlarni erkagi 42 davomida bosadi va tuxumdan chiqqan jo’jalarni boqadi. Amerika Nandulari tuxumi va go’shti uchun ovlanadi. Avstraliya tuyaqushlar turkumi-Gazuariformes: Bu turkumga Kazuarlar va Emular kiradi. Emu qoramtir kulrang, qo’ng’ir rangda bo’lib, og’irligi 40-55 kg keladi va Avstraliyaning dasht va cho’llari tarqalgan. Avstraliyaning shimoliy sharqiy qismida va yangi Gveniya o’rmonlarida kazuarlar tarqalgan. Kazuarlarning yashayotgan ko’kraktojsiz qushlar janubiy yarim shar tarqalgan bo’lib, to’rtta turkumga bo’linadi. Afrika tuyaqushlari turkumi-Struthioniformes: Bu turkumga faqat bitta tur Afrika tuyaqushi kiradi va Hozirgi zamon qushlari o’rtasida eng katta hisoblanadi. Erkaklarining balandligi 260-275 sm. og’irligi 50-90 kg yetadi. Uchish qobiliyatini butunlay yo’qotgan, lekin tez yugshuradi. Oyog’ida faqat ikkita barmog’i bo’ladi. Terisida aprerisi bo’lmaydi. Patlarida ilmoqchalari yo’q. Afrika va Arabistonning cho’l dashtlarida tarqalgan. Asosan o’simliklar bilan ovqatlanadi. Bitta erkagi 2-5 ta urg’ochisi bilan gala bo’lib yashaydi. Umumiy uyyaga urg’ochilarining xar biri 7-9 tadan tuxum qo’yadi. Har bir tuxumning og’irligi 1,5 kg keladi. Bitta uyada 15-20 ta, xatto 50-60 tacha tuxum bo’lib, tuxumlarini kechasi erkagi, kunduzi urg’ochilari navbatlashib 42 kun davomida bosadi. Erkaklarining rol va qanot patlari bezatish uchun ishlatilsa go’shti va tuxumi ozuqa sifatida ishlatiladi. Amerika tuyaqushlar turkumi-Rheiformes: Bu turkumning ikkita turi Janubiy Amerikaning cho’l va savanalarida tarqalgan. Oyog’idagi barmoqlari uchta. Bo’yining balandligi 150 sm, og’irligi 30 kg keladi. 1 ta erkagi 5-7 urg’ochisi bilan gala bo’lib yashaydi. Urg’ochilarning har biri 5-6 tuxumni erkagi kovlagan umumiy uyaga qo’yadi. Tuxumlarni erkagi 42 davomida bosadi va tuxumdan chiqqan jo’jalarni boqadi. Amerika Nandulari tuxumi va go’shti uchun ovlanadi. Avstraliya tuyaqushlar turkumi-Gazuariformes: Bu turkumga Kazuarlar va Emular kiradi. Emu qoramtir kulrang, qo’ng’ir rangda bo’lib, og’irligi 40-55 kg keladi va Avstraliyaning dasht va cho’llari tarqalgan. Avstraliyaning shimoliy sharqiy qismida va yangi Gveniya o’rmonlarida kazuarlar tarqalgan. Kazuarlarning og’irligi 70-90 kg keladi, tanasi qora, bo’yin va boshi patsiz. Peshonasida o’tkir shox o’simtasi bor. Avstraliya tuyaqushlari o’simliklarning vegetativ qismi bilan ovqatlanadi. Bular ham gala bo’lib yashaydi. Tuxumlarining inkubatsiya davri 52 kun davom etadi. Nasl uchun qayg’urish Amerika tuyaqushlaridagidek faqat erkaklari zimmasiga yuklatilgan. qanotsizlar yoki kivilar turkumi - Apterigiformes. Ko’kraktojsiz qushlarning ichida eng kichigi bo’lib og’irligi 2-3 kg keladi. Uchta turi faqat Yangi Zelandiya o’rmonlarida tarqalagan. qanot skeleti va yelka kamari uchli reduksiyalangan oyog’ida to’rtta barmog’i bor. Burun teshiklari uzun tumshug’ining ichida joylashgan. Ko’zlari nisbatan kichik. Tunda hayot kechiradi. Hasharotlar bilan ovqatlanadi. Urg’ochilar 1-2 ta nisbatan yirik tuxum qo’yadi. Inkubatsiya davri 6 -7 hafta davom etadi. Mustahkamlash uchun savollar. 1. Qushlar toj o’simtasining tuzilishiga ko’ra qanday guruxlarga ajraladi? 2. Tuaqushsimonlarga xos hususiyatlarni ayting. 3. Tovuqsimonlar nasliga qanday g’amxo’rlik qiladi? 4. Bedananing qanday zotlarini bilasiz? 5. Qushlarning qaysi turkumi yer yuzida juda keng tarqalgan va nima uchun? 6. G’ozsimonlarga xos hususiyatlarni ayting. Glossariy 1. Qushlar - havoda uchishga moslashgan umurtqali hayvonlar. 2. Qoqish patlari - Qanotlarning ko’tarish yuzasini hosil qiladigan yirik patlar. 3. Kontur qoplag’ich patlar - Qushlar tanasini qoplab turadigan birmuncha kichikroq patlar. 4.Qovurg’alar oralig’idagi muskullar- nafas olishda ko’krak qafasi hajmini o’zgartirish vazifasini bajaradi. 5. Havo haltachalari - qushlarni nafas olishida ishtirok etadi. og’irligi 70-90 kg keladi, tanasi qora, bo’yin va boshi patsiz. Peshonasida o’tkir shox o’simtasi bor. Avstraliya tuyaqushlari o’simliklarning vegetativ qismi bilan ovqatlanadi. Bular ham gala bo’lib yashaydi. Tuxumlarining inkubatsiya davri 52 kun davom etadi. Nasl uchun qayg’urish Amerika tuyaqushlaridagidek faqat erkaklari zimmasiga yuklatilgan. qanotsizlar yoki kivilar turkumi - Apterigiformes. Ko’kraktojsiz qushlarning ichida eng kichigi bo’lib og’irligi 2-3 kg keladi. Uchta turi faqat Yangi Zelandiya o’rmonlarida tarqalagan. qanot skeleti va yelka kamari uchli reduksiyalangan oyog’ida to’rtta barmog’i bor. Burun teshiklari uzun tumshug’ining ichida joylashgan. Ko’zlari nisbatan kichik. Tunda hayot kechiradi. Hasharotlar bilan ovqatlanadi. Urg’ochilar 1-2 ta nisbatan yirik tuxum qo’yadi. Inkubatsiya davri 6 -7 hafta davom etadi. Mustahkamlash uchun savollar. 1. Qushlar toj o’simtasining tuzilishiga ko’ra qanday guruxlarga ajraladi? 2. Tuaqushsimonlarga xos hususiyatlarni ayting. 3. Tovuqsimonlar nasliga qanday g’amxo’rlik qiladi? 4. Bedananing qanday zotlarini bilasiz? 5. Qushlarning qaysi turkumi yer yuzida juda keng tarqalgan va nima uchun? 6. G’ozsimonlarga xos hususiyatlarni ayting. Glossariy 1. Qushlar - havoda uchishga moslashgan umurtqali hayvonlar. 2. Qoqish patlari - Qanotlarning ko’tarish yuzasini hosil qiladigan yirik patlar. 3. Kontur qoplag’ich patlar - Qushlar tanasini qoplab turadigan birmuncha kichikroq patlar. 4.Qovurg’alar oralig’idagi muskullar- nafas olishda ko’krak qafasi hajmini o’zgartirish vazifasini bajaradi. 5. Havo haltachalari - qushlarni nafas olishida ishtirok etadi.