Retseptning shakllari. Retseptda ishlatiladigan qisqartma so‘zlar va belgilar. Darsning maqsadi: Retseptning shakllari bilan talabalarni tanishtirish va har bir shaklda retseptlar yozish. Retseptda dori nomlarini lotincha so‘z va ifodalarni qisqartirish qoidalarini urgatish. Darsning utkazish tartibi–Dars o‘qituvchi bilan talabalar o‘rtasidagi muloqat asosida olib borilib, barcha ma’lumotlar yozib tushintirib beriladi. retseptlar yozish. Darsni utkazish uchun kerakli jixozlar va vositalar. Retsept shakli va turli xil dori vositalarining lotincha nomlari qisqartirib yozilgan jadvallar. Kafedrada mavjud bo‘lgan dori vositalari, retsept blankalari, adabiyotlar. Retseptlar oddiy va murakkab, dozalarga bulingan va dozalarga bulinmagan bo‘ladi. Dozalarga bulingan retseptda dori vositasidan 1 marta, dozalarga bulinmagan retseptda esa dori vositasidan bir necha maratoba qabul qilish kursatiladi. Retseptning asosiy qismlaridan kurinib turibdiki, uning bir qismi o‘zgarmas doimiy bo‘lib (inscriptio, praepositio, nomen medici ), boshqa qismlari esa (designatio materiarum, subscriptio, signatura ) o‘zgaruvchan bo‘ladi. Retsept qismlarining o‘zgarishi asosan tayyorlanadigan dori shaklining nechta dori vositasidan iborat bo‘lishligiga, qanday dozalarda va qaysi hayvon turiga, qay usulda berilishligiga bog‘liq bo‘ladi. Shu tufayli retsept shakllari ham xar xil kurinishda va usulda yozib beriladi. Amaliyotda asosan retseptning 5 xil shakli amal qiladi. 1 shakl -Oddiy dozalarga bo‘linmagan retsept Rp: ___________________ Misol uchun: Rp.: Acidi borici – 25.0 D.S. _______________ D.S. Ko‘zga har kuni 2 tomchidan 3 maxal tomizish uchun Rp.: Solutiones Coffeini natrii – bensoatis 20% -30.0 D.S. teri ostiga 10 ml dan bir kunda 3 marta sanchish uchun. Bu shaklda asosan bitta ofisinal va magistral usulda tayyorlangan dori vositasi yozib beriladi. Bu vositalarga hech qanday qo‘shimcha ishlov berilmaydi. Asosan kukun, maz, eritma, emulsiya, qaynatma va damlama shakldagi vositalar yoziladi. 2 shakl- Murakkab dozalarga bo‘linmagan retsept Rp.: ___________________ ___________________ M.f. _______________ D.S. _______________ Misol uchun: Rp: Acidi: saliculici Acidi borici aa 10,0 Misce fiat pulvis subtilissimus Da.Signa. yaraga sepish uchun # Rp.: Norsulfazoli – 5,0 Lanolini – 15,0 Vaselini – 85,0 M.f. unguentum D.S. Tashqi yallig‘langan teri yuzasiga surtish uchun Bu kurinishda kukun, yig‘ma, atala, maz, pasta, liniment, eritma, emulsiya, hamda xab dori, qaynatma va damlama shakldagi dori vositalari yozilishi mumkin. 3 shakl- Oddiy dozalarga bo‘lingan retsept Rp.: __________________ D.t.d.№____________ Misol uchun: Rp.: Streptocidi – 0,5 S. _______________ D.t.d.N 6 S. Ichga, 1 tabletkadan bir kunda 2 maxal # Rp.: Solutiones Coffeini natrii – benzoatis 20%- 10,0 D.t.d.N. 3in ampullis S. Teri ostiga, 10 mldan bir kunda1 maxal sanchish uchun. Bu kurinishda asosan kukun, tabletka va ampuladagi eritmalar shaklidagi ofisinal dori vositalari yoziladi. 4 shakl- Murakkab dozalarga bo‘lingan retsept Rp.: ___________________ ___________________ M.f________________ D.t.d. N ____________ S. _______________ Misol uchun: Rp.: Sulfodimezini Streptocidi albi aa 3.0 Extracti et pulveris Radicis Taraxaci q.s ut fiat pilula D.t.d.N 4 S. Ichga, 1 ta pilyuladan har kuni 2 maxal non bilan. Murakkab dozalarga bo‘lingan retsept bu kurinishdagi retseptlarda kukun, pilyula va xab dori shakllari yozib beriladi. Yuqorida ko‘rsatib utilgan 4 tala retsept shakllari dispenzasion (kupaytirish) usulida yoziladi. 5 shakl- Murakkab divizion (bo‘linish) Rp.: ___________________ _________________ M.f________ N ____ Misol uchun: Rp.: Streptocidi albi Sulfadimezini aa – 30,0 D. S____________ Farinae secalinae et Aquae destillatae q.s. M.f boli N 3 D.S. Ichga, xar kuni 1 xab doridan 3 maxal. Murakkab divizion (bo‘linish) usulida yozilgan retsept. Bu ko‘rinishdagi retseptlarda kukun, xab dori va pilyula dori shakllari yozib beriladi. Retseptlar yozilishida dorining lotincha nomlari qisqartma so‘zlar bilan ko‘rsatilishi mumkin. Bunday paytlarda qisqartirilgan so‘zlar to’liq manoni anglatishi shart. Misol uchun: Misce, Da, Signa – M,D,S deb yoziladi. Retseptlarda faqatgina zaharli va kuchli ta’sir etuvchi vositalarni nomlanishi qisqartirilmasdan yoziladi. Retseptda yozish mumkin bo‘lgan qisqartma so‘zlar namunasi. Retsepturada ishlatiladigan qisqartmalari To‘liq qisqartma Tarjimasi Ana adde ampula Aqua destillata cum Capcuia Capsula amylum Capsula geiatinosa charta cerata cito Cortex Da(Detur) Da tales dosis numero aa add. amp. Aq.dest. cum Caps. Caps.amyl. Caps.gelat. ch.cer. cito Cort D. D.t.d.N dan (baravardan) qo‘sh, yetkaz ampula distillangan suv bilan kapsula kraxmal kapsula jelatin kapsula mum qogoz tez po‘stloq ber, berilsin Decoctum Detur signetur Dragee Emplastrum Emulsum Extractum Flos fluidum Folium guttae Herba Jnfusum Misce Misce.Da.Signa Liquor M i x t u r e numero Oleum Pilula Pulvis Quantum satis Radix Recipe Signa Semen Sirupus Solutio Sterilise tur Suppositorium Dec. D.S. Dragee Empl. Emuls. Extr. Fi. fluid. Fol. gtt. Hb. Inf. M. M.D.S. Liq. Mixt. N Ol. Pil. pulv. q.s. Rad. Rp. S. Sem. Sir. Sol. Steril. shunday dozalardan № sonda berilsin qaynatma berilsin, ko‘rsatilsin draje plastir emulsiya ekstrakt gul suyuq barg tomchi o‘t, giyoh damlama aralashtirgin aralashtir, belgila suyuqlik aralashma chislo yog‘ pilyulya kukun kerak bo‘lgancha ildiz ol belgila, ko‘rsatib qo‘y urug sharbat eritma Suspensio Tinctura Unguentum Supp. susp. Tinct. Ung. sterillansin shamcha suspenziya nastoyka, tindirma malham