SURDOPEDAGOGIKA. ESHITISHDA NUQSONI BOR BOLALAR

Yuklangan vaqt

2024-10-26

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

3

Faytl hajmi

18,4 KB


SURDOPEDAGOGIKA. ESHITISHDA NUQSONI BOR BOLALAR. Reja: 1. Eshitish nuqsonlarining kelib chiqish sabablari. 2. Eshitish nuqsonlari bor bolalarning tavsifnomasi. 3. Eshitishda nuqsoni bo'lgan bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar. Tayanch iboralar: Surdapedagogika–lotincha surdus kar, gung so'zidan olingan. Nutq murakkab ruhiy faoliyatdir.U ruhiy jarayonlarning tarkib topishiga va bolaning umuman barkamol bo’lib o’sishiga katta ta’sir ko’rsatadi. Bolalik davrida eshitishni yo’qotish esa bolaning psixologik rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatib, bir qator ikkilamchi nuqsonlarning paydo bo’lishiga olib keladi, eshitish nuqsoni bolaning nutqiy rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Karlikning erta paydo bo’lishi esa nutqning umuman rivojlanmasligiga olib kelishi mumkin. Eshitish nuqsonlarining kelib chiqish sabablari tug’ma va orttirilgan bo’ladi. Inson rivojlanishida nutq muhim faoliyatdir. Nutq eshituv organlari vositasi bilan idrok etishga asoslangan, bo’lib atrofdagilarga taqlid etish yo’li bilan rivojlanib boradi. Og’zaki nutqning shakllanishida eshitish analizatori, nutqni harakatga keltiruvchi analizator bilan mustahkam bog’langan holda ishlaydi. Eshituv analizatorining rivojlanish darajasi ko’p jihatdan tafakkurga bog’liq. Bola nutqining o’sib borishi tovushlar talaffuzi fiziologik eshitishning kamol topib borish darajasi bilangina xarakterlanib qolmay balki muhimi o’z nutqi va atrofdagilar nutqidagi so`zlarni tuzilishini, tovush tarkibining farqlay bilish qobilyati bilan ham
SURDOPEDAGOGIKA. ESHITISHDA NUQSONI BOR BOLALAR. Reja: 1. Eshitish nuqsonlarining kelib chiqish sabablari. 2. Eshitish nuqsonlari bor bolalarning tavsifnomasi. 3. Eshitishda nuqsoni bo'lgan bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar. Tayanch iboralar: Surdapedagogika–lotincha surdus kar, gung so'zidan olingan. Nutq murakkab ruhiy faoliyatdir.U ruhiy jarayonlarning tarkib topishiga va bolaning umuman barkamol bo’lib o’sishiga katta ta’sir ko’rsatadi. Bolalik davrida eshitishni yo’qotish esa bolaning psixologik rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatib, bir qator ikkilamchi nuqsonlarning paydo bo’lishiga olib keladi, eshitish nuqsoni bolaning nutqiy rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Karlikning erta paydo bo’lishi esa nutqning umuman rivojlanmasligiga olib kelishi mumkin. Eshitish nuqsonlarining kelib chiqish sabablari tug’ma va orttirilgan bo’ladi. Inson rivojlanishida nutq muhim faoliyatdir. Nutq eshituv organlari vositasi bilan idrok etishga asoslangan, bo’lib atrofdagilarga taqlid etish yo’li bilan rivojlanib boradi. Og’zaki nutqning shakllanishida eshitish analizatori, nutqni harakatga keltiruvchi analizator bilan mustahkam bog’langan holda ishlaydi. Eshituv analizatorining rivojlanish darajasi ko’p jihatdan tafakkurga bog’liq. Bola nutqining o’sib borishi tovushlar talaffuzi fiziologik eshitishning kamol topib borish darajasi bilangina xarakterlanib qolmay balki muhimi o’z nutqi va atrofdagilar nutqidagi so`zlarni tuzilishini, tovush tarkibining farqlay bilish qobilyati bilan ham
xarakterlanadi. Inson rivojlanishida fiziologik omillar turlicha ta`sir etadi. Embrionllik davrida, homilaning rivojlanishida va tug`ilgandan keyin eshitishning buzilishiga bir qancha sabablar ta`sir etadi:  onaning yuqumli kasalliklari (qizilcha, gripp, skarlatina, qizamiq);  onani antibiotiklar ta`sirida va alkagol ta`sirida zaxarlanishi;  ona va bolaning qon rezus faktori to’g’ri kelmasligi;  tug`lish jarayonidagi travmalar( shikastlar);  tug`ilgandan keyingi yuqumli kasalliklar bilan kasallanish;  e`tiborsizliklar natijasida quloq yo`liga yot jismlarining tushib qolishi;  ona va bolaning qon rezus faktori to’g’ri kelmasligi. Defektologiya ma’lumotlariga ko’ra eshitishda nuqsoni bor bolalarni rivojlanish darajasi shu nuqsonning bola hayotining qaysi davrida paydo bo’lganiga va o’gir yengilligiga bog’liq. Kichik yoshidagi bolalarning eshitish qobiliyati, nutqi rivojlangandan so’ng, masalan: 2 yoshida yo’qolganida ham karlik natijasida bola atrofdagilar nutqini eshitmaydi va hattoki bilganlarini ham asta–sekin unutadi. Boladagi karlik bilan soqovlik qoshilib u kar-saqov bo’lib qoladi. Bolaga o’z vaqtida mahsus yordam ko`rsatilmasa, unda aqli zaiflik belgilari ham paydo bo`ladi. Surdopedagogikada eshitishida nuqsoni bor bolalar kar soqov (gung), zaif eshituvchi, keyinchalik, qulog’i kar bo’lgan bolalar guruhiga bo’linib o’rganiladi. Eshitishida nuqsoni bo’lgan bolalar uchun maktabgacha muassasalarda bolani har tomonlama rivojlantirish,uni maktab ta’limiga tayyorlashni amalga oshiradi. Yasli bog’chalariga bolalar 1.5 yoshdan,bolalar bog’chasiga 3 yoshdan qabul qilinadi. Maxsus umumta’lim maktablarda ta’lim tasdiqlangan o’quv reja va dasturlar asosida amalga oshiriladi. Sinf va tarbiya guruhlari 10-12 kishidan iborat bo’ladi. Maxsus maktabgacha va maktab muassasalarida eshitishi buzilgan bolalarga ta’lim-tarbiya korreksion ishlar olib boriladi hamda ularni oilasiga tibbiy, moddiy va pedagogik yordam ko’rsatiladi. Respublika karlar jamiyati eshitishda nuqsoni bo’lgan o’smirlarni kasb-hunarga yo’llab, moddiy tomondan ta’minlab, mamlakatimiz siyosiy va madaniy hayotiga munosabatini oshirib boradi.
xarakterlanadi. Inson rivojlanishida fiziologik omillar turlicha ta`sir etadi. Embrionllik davrida, homilaning rivojlanishida va tug`ilgandan keyin eshitishning buzilishiga bir qancha sabablar ta`sir etadi:  onaning yuqumli kasalliklari (qizilcha, gripp, skarlatina, qizamiq);  onani antibiotiklar ta`sirida va alkagol ta`sirida zaxarlanishi;  ona va bolaning qon rezus faktori to’g’ri kelmasligi;  tug`lish jarayonidagi travmalar( shikastlar);  tug`ilgandan keyingi yuqumli kasalliklar bilan kasallanish;  e`tiborsizliklar natijasida quloq yo`liga yot jismlarining tushib qolishi;  ona va bolaning qon rezus faktori to’g’ri kelmasligi. Defektologiya ma’lumotlariga ko’ra eshitishda nuqsoni bor bolalarni rivojlanish darajasi shu nuqsonning bola hayotining qaysi davrida paydo bo’lganiga va o’gir yengilligiga bog’liq. Kichik yoshidagi bolalarning eshitish qobiliyati, nutqi rivojlangandan so’ng, masalan: 2 yoshida yo’qolganida ham karlik natijasida bola atrofdagilar nutqini eshitmaydi va hattoki bilganlarini ham asta–sekin unutadi. Boladagi karlik bilan soqovlik qoshilib u kar-saqov bo’lib qoladi. Bolaga o’z vaqtida mahsus yordam ko`rsatilmasa, unda aqli zaiflik belgilari ham paydo bo`ladi. Surdopedagogikada eshitishida nuqsoni bor bolalar kar soqov (gung), zaif eshituvchi, keyinchalik, qulog’i kar bo’lgan bolalar guruhiga bo’linib o’rganiladi. Eshitishida nuqsoni bo’lgan bolalar uchun maktabgacha muassasalarda bolani har tomonlama rivojlantirish,uni maktab ta’limiga tayyorlashni amalga oshiradi. Yasli bog’chalariga bolalar 1.5 yoshdan,bolalar bog’chasiga 3 yoshdan qabul qilinadi. Maxsus umumta’lim maktablarda ta’lim tasdiqlangan o’quv reja va dasturlar asosida amalga oshiriladi. Sinf va tarbiya guruhlari 10-12 kishidan iborat bo’ladi. Maxsus maktabgacha va maktab muassasalarida eshitishi buzilgan bolalarga ta’lim-tarbiya korreksion ishlar olib boriladi hamda ularni oilasiga tibbiy, moddiy va pedagogik yordam ko’rsatiladi. Respublika karlar jamiyati eshitishda nuqsoni bo’lgan o’smirlarni kasb-hunarga yo’llab, moddiy tomondan ta’minlab, mamlakatimiz siyosiy va madaniy hayotiga munosabatini oshirib boradi.
Eshitish qobiliyati zaif bolalar bilan ishlashda surdopedagoglar katta yutuqlarga erishmoqdalar. Mamlakatimizda turli korxonalarda hamma bilan teng barobar zaif eshituvchilar ham mehnat qilmoqdalar. Tarbiyachi va o’qituvchilarning asosiy vazifasi – qulog’i og’ir bolalarni boshqa anomaliyalardan ajratib, ularga alohida maxsus muassasalarda ta’lim-tarbiya olishini ta’minlkashdan iborat. Tekshirish uchun savollar. 1.Surdopedagogika faning vazifasi. 2.Bola rivojlanishida nutqning ahamiyati. 3.Nutq nuqsonlarining kelib chiqish sabablari? 4.Tug’ma nuqsonlarning kelib chiqish sabablari. 5.Hayot davomida orttirilgan sabablar. 6.Zayif eshituvchilar necha yoshdan ta’lim–tarbiya muassasalarida tarbiyalanaladilar. 7.Hozirgi kunda eshitishda nuqsoni bor bolalar bilan olib borilayotgan korreksion ishlarning ahamiyati. 8.O’zbekistonda nechta eshitishida nuqsoni bo’lgan bolalar muassasalari mavjud. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 1.Karimov.I.A. O’zbekiston buyuk kelajak sari. Toshkent 1998 yil. 2.Nikitina.M.I. Tahriri ostida “Surdopedagogika” M.1989 yil. 3. V.S. Raxmanova. “Defektologiya va logopediya asoslari”. T. “O’qituvchi” 1991 y. 4. V.S. Raxmanova.“Defektologiya asoslari. ma’ruza matni.T 2004yil.
Eshitish qobiliyati zaif bolalar bilan ishlashda surdopedagoglar katta yutuqlarga erishmoqdalar. Mamlakatimizda turli korxonalarda hamma bilan teng barobar zaif eshituvchilar ham mehnat qilmoqdalar. Tarbiyachi va o’qituvchilarning asosiy vazifasi – qulog’i og’ir bolalarni boshqa anomaliyalardan ajratib, ularga alohida maxsus muassasalarda ta’lim-tarbiya olishini ta’minlkashdan iborat. Tekshirish uchun savollar. 1.Surdopedagogika faning vazifasi. 2.Bola rivojlanishida nutqning ahamiyati. 3.Nutq nuqsonlarining kelib chiqish sabablari? 4.Tug’ma nuqsonlarning kelib chiqish sabablari. 5.Hayot davomida orttirilgan sabablar. 6.Zayif eshituvchilar necha yoshdan ta’lim–tarbiya muassasalarida tarbiyalanaladilar. 7.Hozirgi kunda eshitishda nuqsoni bor bolalar bilan olib borilayotgan korreksion ishlarning ahamiyati. 8.O’zbekistonda nechta eshitishida nuqsoni bo’lgan bolalar muassasalari mavjud. Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati: 1.Karimov.I.A. O’zbekiston buyuk kelajak sari. Toshkent 1998 yil. 2.Nikitina.M.I. Tahriri ostida “Surdopedagogika” M.1989 yil. 3. V.S. Raxmanova. “Defektologiya va logopediya asoslari”. T. “O’qituvchi” 1991 y. 4. V.S. Raxmanova.“Defektologiya asoslari. ma’ruza matni.T 2004yil.