SUYAK – BO‘G‘IM TIZIMI KASALLIKLARI NUR DIAGNOSTIKASI Ona qornidaligi davrida homila skeleti biriktiruvchi to'qima, tog'ay to'qima va suyak fazalarini o'tkazadi. Dastlabki 4 haftada homila skeleti biriktiruvchi to'qimadan tuzilgan bo'ladi. 5-haftadan 8-haftagacha skelet o'zgarib, tog'ay to'qimaga aylanadi. 3-oydan boshlab tog'ay to'qima suyak to'kimasi bilan almashilinadi, kalla va bilakda birinchi suyak belgilari (nuqta) paydo bo'ladi. 5-oygacha hamma suyaklar belgilari namoyon bo'ladi. suyakning ikki tomonida epifiz, metafiz (yuqori proksimal va pastki distal) va o'rtasida diafiz (tana) tafovut qilinadi. Normada suyak qattiq va yumshok qavatdan iborat. Kattiq qavatga kompakt va g'ovak modda (ko'mik) kiradi, ular tarkibida kalsiy, fosfor tuzlaridan iborat. Yumshoq qavatga suyakning ustini o'rab turgan parda — suyak ust pardasi, endosit va suyak iligi kiradi. Bo'g'im — suyaklarning o'zaro alohida ko'shilish shakli. Bo'g'imda suyaklar bir-biriga karagan. Bo'g'im yuzasiga gialin tog'ayi mustahkam yopishib, uni qoplaydi, boshqa yuzasi esa silliq, bo'ladi. har bir bo'g'imda chukurchasi va boshchasi bor. Umurtqa suyaklari orasidagi bo'g'imlar ancha murakkab tuzilgan ular bir-biri bilan tog'aylar (disk) va boylamlar orqali birikadi. Tog'ay tolalari umurtqaning suyak yuzalariga mustahkam yopishib, elastiklik hosil qiladi. Disk o'rtasidagi jelatinasimon massa amortizator vazifasini bajaradi. Odamning butun hayotida suyak-bo'g'im sistemasida bir tomondan yaratilish, boshqa tomondan yemirilish ro'y beradi. Shunisi xarakterliki, suyak o'sadigan davrda yaratilish, qariganda esa yemirilish ortiqroq bo'ladi. Suyak sistemasining o'sishida va qayta qurilishida markaziy, periferik nerv hamda endokrin sistemalar, ayniqsa gipofizning ahamiyati katta, ular kalsiy va fosfor tuzlari almashinuvini boshqaradi. Katta odam suyagida 700 g kalsiy, 500 g fosfor hamda magniy, yod, kaliy, ftor va boshka tuzlar bor Kasallik guruhlari Mushak-skelet tizimining barcha kasalliklari orasida 9 kasalliklari va zararlarining asosiy guruhlari mavjud: 1. Shikast jarohati 2. Skelet rivojlanishining buzilishi 3. Yallig'lanish jarayonlari 4. Degenerativ-distrofik jarayonlari va aseptik nekroz 5. Neyrotrofik jarayonlari 6. Skeletning metabolik kasalliklari 7. Retikuloendotelioz va yallig'lanishga qarshi granuloma 8. Fibroz osteodistrofiyasi va tegishli kasalliklar 9. O'simta kasalliklari Suyak va bo'g'imlar shikastlanishi hamda kasalliklarining asosiy rentgenologik belgilari: 1) suyak butunligining buzilishi suyak sinishi; 2) bo'g'imda suyak o'rnining o'zgarishi suyakning butunlay va qisman chiqishi; 3) rentgenologik bo'g'im yorig'ining o'zgarishi; 4) suyak shaklining o'zgarishi; 5) suyak hajmining o'zgarishi; 6) suyak tuzilishining o'zgarishi; 7) suyak ust pardasining o'zgarishi — periostit, periostoz. Sinishlar Sinish-suyakning mexanik yaxlitligini buzilishi. Sinishning asosiy belgilari:Sinish yoki yoriq liniyasi mavjudligi. Suyak sinishining yordamchi rentgenologik belgilariga singan joy shaklining o'zgarishi (deformatsiya), suyak o‘qi yo'nalishining o'zgarishi, singan suyak bo'laklari borligi, yumshoq to'qimalarning shishganligi, qattiq og'riq borligi, harakatning cheklanishi yoki yo'qolishi kiradi. Sinishlar turlari To'liq sinish (singan chiziq suyakning butun bo'ylab o'tadi) Yoriq (singan chiziq suyakning qarama-qarshi tomoniga etib bormaydi) Singan chiziq yo'nalishi Sinish liniyasi variantlari:1-sinishning transvers chizig'i; 2- sinishning egri chizig'i; 3-sinishning vintli chizig'i; 4-polifokal sinish uchun ikkita sinish liniyasi; 5-singanlik chiziqlari ko'rsatilmagan skidli (ko'p qirrali) sinish; 6-t shaklidagi sinish liniyasi; (keyingi slaydda davom eting) Singan chiziq yo'nalishi 7-y shaklidagi sinish liniyasi; 8-vertikal sinish liniyasi; 9- epifizeolizda sinish liniyasi; 10-apofizeolizda sinish liniyasi; 11- sinish chizig'i deyarli farq qilmaydigan podnadostnichny sinish; 12 - "yashil novda“sinishi uchun odatiy bo'lgan sinish liniyasi Uzunlamasına sinish Transvers sinish egri sinish egri sinishning uzunligi suyakning kengligidan ancha yuqori. vintli sinish Polifokal (ikki darajali) sinish Bitta suyakda ikkita singan bo'lsa, ular polifokal yoki ikki darajali yoriqlar haqida gapirishadi. Ajratilgan sinish Ikki qismdan ortiq bo'lgan yoriqlar deb ataladi. Bir nechta yoriqlar Suyak darz ketganda (chala singanda) sinish chizig'i suyakning bir konturidan boshlanib, g'ovak modda ichida boshka konturga yetmay yo'qoladi. Singan suyaklar siljimaydi. Umurtqa tanasi travmatik shikastlanganda siniqni ko'rsatuvchi chiziq bo'lmaydi. Shikastlangan umurtqa tanasining shakli ponasimon (uchburchak) bo'lib o'zgaradi, uning asosi orqaga, cho'qqisi oldinga qaragan bo'ladi Otashin (teshik) sinishi Otashin yoriqlarning o'ziga xosligi – ko'plab parchalar va ko'plab kichik begona jismlar- yarador ob'ektning qismlarida mavjudligi . Epifizeoliz Epifizeoliz-chiziq o'sish zonasi orqali o'tadigan sinish. Bu bolalar va o'smirlarda uchraydi. Divergenciya Convergenciya Klavikulaning o'rtacha 1 / 3 diaphizasining kesma sinishida parchalar paydo bo'lishining misoli. Orqaga siljishi Burchak ostida siljishi Bolalarga xos sinishlar Bolalar suyakning zich ichki qismini sindirib, Periosteum (o'q) sindirilmaganda, "yashil novda" kabi to'liq bo'lmagan yoriqlar bilan ajralib turadi. Singan chiziqning o'zi (bu kuzatuvda bo'lgani kabi) farq qilishi mumkin emas. Singan suyakning bitish dinamikasi, ketma-ket o'tadi. Shikastlangandan keyin 1 1,5 hafta ichida singan joyda suyak ustunchalarining so'rilishi yuz beradi va bular orasida biriktiruvchi qadoq to'qimasi o'sa boshlaydi. Ikkinchi va uchinchi haftadan boshlab biriktiruvchi qadoq to'qima o'rniga suyak to'qima paydo bo'ladi. 3—4 haftadan boshlab, suyak to'qimada kalsiy tuzlari yig'ila boshlaydi. Singandan 5 hafta keyin rentgenogrammalarda qadoqning ohaklanishini ko'rish mumkin, bu esa klinik tomondan singan suyak bo'lakchalarining yaxshi bitib, suyaklanayotganligini ko'rsatadi. Keyinchalik qadoq o'rnida butunlay suyak to'qimasi paydo bo'ladi. Sinishlar bitishi Sinish asoratlari Soxta bo‘g‘im. Yangi bo‘g‘im. Haddan tashqari suyak qadog‘i. Osteomiyelit. Qoldiq deformatsiyalar. Soxta bo‘g‘im Yangi bo‘g‘im Patologik sinishlar Patologik sinish suyakning mexanik xususiyatlarini zaiflashtirgan oldingi patologik jarayonning fonida rivojlanadi. Suyak kistidagi patologik sinishning namunasi, bu klinik jihatdan sinishdan oldin o'zini namoyon qilmagan. Yallig'lanish kasalliklari. Osteomiyelit — ko'mikning yallig'lanishi. Osteomiyelit shikastlanish oqibatida, qon orqali, o'q tegishidan, suyak to'qimasiga infeksiya kirishidan, spetsifik (sil, zaxm, terlama va h. k. ) paydo bo'lishi mumkin Destruksiya — suyak normal to'qimasining asta-sekin yemirilib, o'rnini burorta boshqa patologik to'kima egallashi. Osteoliz — suyakning patologik to'qima bilan almashinmasdan umuman so'rilib ketishi.  Osteonekroz (suyakning o'lishi) — suyak u yoki bu qismining oziqlanishi to'xtashi sababli suyak to'qimalarining o'lishi. Sekvestr va sekvestrlanish. Suyakning o'lgan kismi sekvestr deb ataladi. Uning asta-sekin sirtga ajralib chiqishi sekvestrlanish deyiladi. Osteoskleroz — suyakning hajm birligida suyak ustunchalarining ko'payib, suyakning qattiqlashishi. Osteoporoz — suyakning g'ovaklanishi, bunda suyakning hajmi birligida suyak ustunchalari bir tekisda kamayib boradi, lekin suyakning hajmi, o'lchami, shakli va konturi o'zgarmay qoladi, kompakt qatlam esa yuka tortadi, bu qatlam va g'ovak moddada suyak ustunchalari qisman kamayadi АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ РЕНТГЕНОЛОГИИ Osteomiyelit nur tashxis Sönish bosqichi • Osteoskleroz • giperostoz АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ РЕНТГЕНОЛОГИИ Suyak sil kasalligi nur tekshiruvi - metaepifiz va epifizlarda lokalizatsiya - - mahalliy osteoporozni ifodalash - - destruksiyaning kontaktli tabiati - - ankilozning erta shakllanishi Suyak va bo'g'im sili. Suyak sili ko'proq epifizda uchraydi. Jarayon suyakdan boshlanib, keyin bo'g'im pardasiga tarqaladi Umurtqa sili (sil spondiliti) Umurtqa pog'onasi sili suyak silining 40 foizini tashkil qiladi (S. A. Reynberg). Ko'proq ko'krakning pastki va bel umurtqalari shikastlanadi. Kasallik bitta umurtqa tanasining shikastlanishidan boshlanadi, keyin qo'shni umurtqalarga o'tadi.  Asosiy rentgenologik belgilari: 1) shikastlangan umurtqa tanasining qirrasida naqsh paydo bo'lishi; 2) umurtqaning old qismida destruksiya bo'lishi; 3) shikastlangan umurtqa tanasi uchburchak shaklda bo'lib, uchi oldga qaragan (deformatsiya); 4) shikastlangan umurtqa bilan qo'shni umurtqa o'rtasidagi umurtqaaro yoriqning torayishi yoki yo'qolishi. Chanoq-son bo'g'imi sili (sil koksiti). Sil son suyagi boshchasidan boshlanadi va bo'yni bilan quymich kosasiga (chanokqa) tarqaladi. Kasallik ko'pincha yonbosh suyakda quymich kosasining yuqorisida bo'ladi. АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ РЕНТГЕНОЛОГИИ Neyrodistrofik kasalliklar Siringomiyeliya АКТУАЛЬНЫЕ ВОПРОСЫ РЕНТГЕНОЛОГИИ Revmatoid artrit nur diagnostikasi Tasnifi 1 bosqich: osteoporoz 2 bosqichi: tog'ayni jarayonida ishtirok etishi • Qo'shma yoriqning torayishi • Osteoporozning o'sishi • Kist shaklidagi qayta qurish • Naqshlarning ko'rinishi 3 bosqich: • qo'shma yoriqning keskin qisqarishi • Bir nechta naqshlar • Subluksatsiyalar • Suyak o'sishi 4 bosqichi: boshida tog'ay, keyin suyak ankilozi