Texnologiya darslarida xorijiy ta‘lim tizimidan foydalanish

Yuklangan vaqt

2025-01-26

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

9

Faytl hajmi

22,3 KB


Texnologiya darslarida xorijiy ta‘lim tizimidan foydalanish Reja: 1.Xorijiy mamlakatlar ta’lim tizimi. 2.Texnologiya ta’limining ahamiyati va mohiyati. 3.Modulli ta’lim tizimining mohiyati Mavzuga oid tayanch tushunchalar: Muammoli o’qitish, ”SINKVEYN” texnologiysi, FSMU texnologiyasi, SWOT tahlil, Shvetsariya ta’limi. Islohotlarimizdan ko‘zlangan maqsad va Prezidentimiz siyosatining bosh omillaridan biri teran fikrlovchi, o‘z mustaqil dunyoqarashiga ega bo‘lgan iqtidorli yoshlarni qo‘llab quvvatlash va tarbiyalashdir. SHuning uchun zamonaviy talablar asosida ta’lim mazmunini boyitish, rivojlangan Evropa davlatlari (Germaniya, Angliya, Fransiya, Kanada), Osiyo mamlakatlari (Yaponiya, Janubiy Koreya) va Amerika Qo‘shma SHtatlari kabi davlatlarning o‘quv, o‘quv - uslubiy, ilmiy - tadqiqot jarayonlari, modulli ta’lim tizimi mohiyati, Evropa yagona ta’lim muhiti (Bolonya jarayoni), modulli - kredit tizimi mohiyati, ESTS kreditlari, uning asosiy tamoyillari va xususiyatlari haqidagi pedagogik kadrlarining kasbiy kompitentlilik darajasini raqobatbardosh ta’lim tizimi doirasida shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi XXI asrda O‘zbekistonning iqtisodiy rivojlanish modelini shakllantirishning muhim sharti hisoblangan innovatsion faoliyatni keng ko‘lamda tatbiq etish, ilmiy bilimlarni, yangi texnologiyalarni qo‘llash malakasini egallash bevosita texnologiya fanini bilishlariga va kundalik hayotda qo‘llay olishlariga erishish, o‘quvchilarda mantiqiy va ijodiy fikrlashni shakllantirish, ularni yozma va og‘zaki muloqot me’yorlarini egallashga hamda o‘z - o‘zini boshqarish va tuta bilishga o‘rgatish uchun ta’lim tizimining debochasi bo‘lgan boshlang‘ich sinflarda sifatli ta’limiy faoliyatni tashkil etishga alohida e’tibor qaratish lozim bo‘ladi. Texnologiya darslarida xorijiy ta‘lim tizimidan foydalanish Reja: 1.Xorijiy mamlakatlar ta’lim tizimi. 2.Texnologiya ta’limining ahamiyati va mohiyati. 3.Modulli ta’lim tizimining mohiyati Mavzuga oid tayanch tushunchalar: Muammoli o’qitish, ”SINKVEYN” texnologiysi, FSMU texnologiyasi, SWOT tahlil, Shvetsariya ta’limi. Islohotlarimizdan ko‘zlangan maqsad va Prezidentimiz siyosatining bosh omillaridan biri teran fikrlovchi, o‘z mustaqil dunyoqarashiga ega bo‘lgan iqtidorli yoshlarni qo‘llab quvvatlash va tarbiyalashdir. SHuning uchun zamonaviy talablar asosida ta’lim mazmunini boyitish, rivojlangan Evropa davlatlari (Germaniya, Angliya, Fransiya, Kanada), Osiyo mamlakatlari (Yaponiya, Janubiy Koreya) va Amerika Qo‘shma SHtatlari kabi davlatlarning o‘quv, o‘quv - uslubiy, ilmiy - tadqiqot jarayonlari, modulli ta’lim tizimi mohiyati, Evropa yagona ta’lim muhiti (Bolonya jarayoni), modulli - kredit tizimi mohiyati, ESTS kreditlari, uning asosiy tamoyillari va xususiyatlari haqidagi pedagogik kadrlarining kasbiy kompitentlilik darajasini raqobatbardosh ta’lim tizimi doirasida shakllantirish muhim ahamiyat kasb etadi XXI asrda O‘zbekistonning iqtisodiy rivojlanish modelini shakllantirishning muhim sharti hisoblangan innovatsion faoliyatni keng ko‘lamda tatbiq etish, ilmiy bilimlarni, yangi texnologiyalarni qo‘llash malakasini egallash bevosita texnologiya fanini bilishlariga va kundalik hayotda qo‘llay olishlariga erishish, o‘quvchilarda mantiqiy va ijodiy fikrlashni shakllantirish, ularni yozma va og‘zaki muloqot me’yorlarini egallashga hamda o‘z - o‘zini boshqarish va tuta bilishga o‘rgatish uchun ta’lim tizimining debochasi bo‘lgan boshlang‘ich sinflarda sifatli ta’limiy faoliyatni tashkil etishga alohida e’tibor qaratish lozim bo‘ladi. Uzluksiz ta’lim tizimida ro‘y berayotgan o‘zgarishlar ta’lim falsafasi, didaktika ta’lim nazariyasi paradigmalari uzluksizligini ta’minlash, umumiy o‘rta ta’lim maktablari boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari kompetentliligi, ijodkorligi, mustaqilligini rivojlantirish, innovatsiyalarni baholay olishi hamda o‘z faoliyatiga tatbiq etishi, shuningdek, innovatsion ta’lim texnologiyalaridan unumli foydalanish uchun maqbul sharoitlar yaratishga tizimli yondashuvni talab qiladi. Quyida biz rivojlangan xorijiy davlatlarda ta’lim tizimni tashkil qilish masalalariga to‘xtalamiz. Dunyodagi barcha yangiliklar va yuksalishlar sari intilish, eng so‘nggi yutuqlardan foydalanish va ularni yanada rivojlantirish - bu yapon xalqining azaliy milliy odatlariga aylanib qolgan. Bugungi kunda Yaponiya dunyodagi barcha davlatlar uchun ochiq va xalqaro hamkorlik maydonida faol ishtirok etib kelmoqda. Yaponiya - juda tez rivojlanayotgan davlat bo‘lib, aqliy imkoniyatlaridan foydalanuvchi fan va texnikani qo‘llash siyosati asosan yaponlarning tabiatan mehnatsevarlik va ishbilarmonligidan dalolat bersa, bolalarni ijodkorlik, mustaqillik, erkin fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish uchun, shart - sharoitlar yaratish vazifalari yapon tarbiyasining ilmiy asosi bo‘lib xizmat qiladi. Psixologik adabiyotlar tahlilidan bilamizki, 7 yoshgacha inson bilimlarni 70% ni, qolgan 30% ni butun qolgan umri davomida o‘zlashtirar ekan. Mazkur teoriyaga yapon xalqi jiddiy e’tibor qaratgan bo‘lib, ularda maktabgacha tarbiya odatda oiladan boshlanadi. Milliy mintalitetimiz nuqtai nazari doirasida solishtirganimizda, yapon ayollari uchun onalik birinchi o‘rinda turadi. Yaponlar bolaning erta voyaga yetishi tarafdoridirlar. Ular bolalarning yosh xususiyatlariga qarab tarbiyaning barcha jihatlariga urg‘u beradi. Masalan, 1 yoshda – o‘ziga ishonch hissini uyg‘otish, 2 yoshda – amaliy san’at qo‘l mehnatini ko‘rsatish, 3 yoshda – burch hissini tarbiyalash, 4 yoshda – yaxshilik va yovuzlikni farqlashga o‘rgatish. Yаpon tajribasidan kelib chiqib aytish mumkinki, 5 yoshda – liderlik xislatlarini tarbiyalash, mustaqillikka, reja tuzish va ularni bajarishga o‘rgatish, bolalarda qiziqishlariga doir yo‘nalishlarni belgilab olish uchun, eng muhimi o‘zgalar oldida maqsadlarini ifoda qilishga o‘rganishlari uchun katta e’tibor berilgan. O‘rta maktabda xanlar doimiy emas, ular yangi sharoitlarga tezroq ko‘nikish uchun har 5 oyda o‘zgartirib turiladi. Yaponiya bog‘chalariga 3-5 yoshdagi bolalar qabul qilinadi. Bolalar bog‘chalarining maqsadi bolalarning aqliy va Uzluksiz ta’lim tizimida ro‘y berayotgan o‘zgarishlar ta’lim falsafasi, didaktika ta’lim nazariyasi paradigmalari uzluksizligini ta’minlash, umumiy o‘rta ta’lim maktablari boshlang‘ich sinf o‘qituvchilari kompetentliligi, ijodkorligi, mustaqilligini rivojlantirish, innovatsiyalarni baholay olishi hamda o‘z faoliyatiga tatbiq etishi, shuningdek, innovatsion ta’lim texnologiyalaridan unumli foydalanish uchun maqbul sharoitlar yaratishga tizimli yondashuvni talab qiladi. Quyida biz rivojlangan xorijiy davlatlarda ta’lim tizimni tashkil qilish masalalariga to‘xtalamiz. Dunyodagi barcha yangiliklar va yuksalishlar sari intilish, eng so‘nggi yutuqlardan foydalanish va ularni yanada rivojlantirish - bu yapon xalqining azaliy milliy odatlariga aylanib qolgan. Bugungi kunda Yaponiya dunyodagi barcha davlatlar uchun ochiq va xalqaro hamkorlik maydonida faol ishtirok etib kelmoqda. Yaponiya - juda tez rivojlanayotgan davlat bo‘lib, aqliy imkoniyatlaridan foydalanuvchi fan va texnikani qo‘llash siyosati asosan yaponlarning tabiatan mehnatsevarlik va ishbilarmonligidan dalolat bersa, bolalarni ijodkorlik, mustaqillik, erkin fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirish uchun, shart - sharoitlar yaratish vazifalari yapon tarbiyasining ilmiy asosi bo‘lib xizmat qiladi. Psixologik adabiyotlar tahlilidan bilamizki, 7 yoshgacha inson bilimlarni 70% ni, qolgan 30% ni butun qolgan umri davomida o‘zlashtirar ekan. Mazkur teoriyaga yapon xalqi jiddiy e’tibor qaratgan bo‘lib, ularda maktabgacha tarbiya odatda oiladan boshlanadi. Milliy mintalitetimiz nuqtai nazari doirasida solishtirganimizda, yapon ayollari uchun onalik birinchi o‘rinda turadi. Yaponlar bolaning erta voyaga yetishi tarafdoridirlar. Ular bolalarning yosh xususiyatlariga qarab tarbiyaning barcha jihatlariga urg‘u beradi. Masalan, 1 yoshda – o‘ziga ishonch hissini uyg‘otish, 2 yoshda – amaliy san’at qo‘l mehnatini ko‘rsatish, 3 yoshda – burch hissini tarbiyalash, 4 yoshda – yaxshilik va yovuzlikni farqlashga o‘rgatish. Yаpon tajribasidan kelib chiqib aytish mumkinki, 5 yoshda – liderlik xislatlarini tarbiyalash, mustaqillikka, reja tuzish va ularni bajarishga o‘rgatish, bolalarda qiziqishlariga doir yo‘nalishlarni belgilab olish uchun, eng muhimi o‘zgalar oldida maqsadlarini ifoda qilishga o‘rganishlari uchun katta e’tibor berilgan. O‘rta maktabda xanlar doimiy emas, ular yangi sharoitlarga tezroq ko‘nikish uchun har 5 oyda o‘zgartirib turiladi. Yaponiya bog‘chalariga 3-5 yoshdagi bolalar qabul qilinadi. Bolalar bog‘chalarining maqsadi bolalarning aqliy va jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish, mustaqillik va ichki tartib ko‘nikmalarini tarbiyalash, jamiyat hodisalariga to‘g‘ri munosabatda bo‘la olishni o‘rgatishdan iborat. Shuningdek, matematik savodxonlik, og‘zaki nutq, so‘zlarni to‘g‘ri qo‘llashni o‘rgatishga ham katta e’tibor beriladi. Ertaklar, kitoblar, musiqa, sport o‘yinlari, rassomlik kabi shaxsning ijodiy xususiyatlariga qiziqish uyg‘otiladi. Yaponiyada maktabga 6 yoshdan boriladi. Boshlang‘ich maktabga 6 yoshdagi yapon bolalarning 99 % qatnaydi. 99 % yapon boshlang‘ich maktablari davlat tasarrufida, 1 % - xususiy. O‘quv rejasiga yapon tili, gumanitar fanlar, arifmetika kabilar kiradi. Maktablarda o‘qitish dasturi o‘zgaruvchan, lekin Ta’lim vazirligi tasdiqlagan standartlarga asoslanadi. Boshlang‘ich ta’limni moliyalashtirish, o‘qituvchilar bilan ta’minlash, maktab dasturlarini yaratish mahalliy hokimiyat zimmasida. Boshlang‘ich ta’limda bolalar davlat hisobidagi 1945 ta kandji ieroglifdan 1006 tasini yod olishi kerak. Boshlang‘ich ta’lim “syogakko” quyidagi vazifalarni hal qiladi: -o‘quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, vataniga, o‘z qadriyatlariga hurmat hissini o‘rgatish; -o‘quvchilarni xalqaro hamkorlik ruhida tarbiyalash; -ona tilidan to‘g‘ri foydalanish; -iqtisodiy tarbiya berish; Yuqori o‘rta maktabda yapon tili, matematika, tabiiyot, jamiyatshunoslik va boshqa majburiy umumta’lim fanlariga qo‘shimcha holda o‘quvchilar tanlov bo‘yicha fanlarni taklif qiladilar, bu ingliz tili, yoki boshqa chet tillar, shuningdek, texnik va maxsus fanlar bo‘lishi mumkin. Germaniya Federativ Respublikasi ta’lim tizimi bir necha bosqichni o‘z ichiga oladi: elementar ta’lim: maktab ta’limining 1- bosqichiga tegishli bo‘lib, maktabgacha muassasalar kiradi. Asosan bular bolalar bog‘chalari, tayyorlov sinflari va kirish guruhlari bo‘lib, bu yerlarga bolalarning qatnashishi 3 yil davomida ota- onalar xohishiga ko‘ra ixtiyoriydir. Ta’limning birinchi bosqichi. (Primastufe) boshlang‘ich maktab, unga 6 yoshdan qatnay boshlaydi. O‘qish muddati 4 yil, Berlin va Brandenburgda 6 yil. Bu bosqichdagi ta’limning maqsadi – bolalarga ta’limning ikkinchi bosqichidagi u yoki jismoniy qobiliyatlarini rivojlantirish, mustaqillik va ichki tartib ko‘nikmalarini tarbiyalash, jamiyat hodisalariga to‘g‘ri munosabatda bo‘la olishni o‘rgatishdan iborat. Shuningdek, matematik savodxonlik, og‘zaki nutq, so‘zlarni to‘g‘ri qo‘llashni o‘rgatishga ham katta e’tibor beriladi. Ertaklar, kitoblar, musiqa, sport o‘yinlari, rassomlik kabi shaxsning ijodiy xususiyatlariga qiziqish uyg‘otiladi. Yaponiyada maktabga 6 yoshdan boriladi. Boshlang‘ich maktabga 6 yoshdagi yapon bolalarning 99 % qatnaydi. 99 % yapon boshlang‘ich maktablari davlat tasarrufida, 1 % - xususiy. O‘quv rejasiga yapon tili, gumanitar fanlar, arifmetika kabilar kiradi. Maktablarda o‘qitish dasturi o‘zgaruvchan, lekin Ta’lim vazirligi tasdiqlagan standartlarga asoslanadi. Boshlang‘ich ta’limni moliyalashtirish, o‘qituvchilar bilan ta’minlash, maktab dasturlarini yaratish mahalliy hokimiyat zimmasida. Boshlang‘ich ta’limda bolalar davlat hisobidagi 1945 ta kandji ieroglifdan 1006 tasini yod olishi kerak. Boshlang‘ich ta’lim “syogakko” quyidagi vazifalarni hal qiladi: -o‘quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, vataniga, o‘z qadriyatlariga hurmat hissini o‘rgatish; -o‘quvchilarni xalqaro hamkorlik ruhida tarbiyalash; -ona tilidan to‘g‘ri foydalanish; -iqtisodiy tarbiya berish; Yuqori o‘rta maktabda yapon tili, matematika, tabiiyot, jamiyatshunoslik va boshqa majburiy umumta’lim fanlariga qo‘shimcha holda o‘quvchilar tanlov bo‘yicha fanlarni taklif qiladilar, bu ingliz tili, yoki boshqa chet tillar, shuningdek, texnik va maxsus fanlar bo‘lishi mumkin. Germaniya Federativ Respublikasi ta’lim tizimi bir necha bosqichni o‘z ichiga oladi: elementar ta’lim: maktab ta’limining 1- bosqichiga tegishli bo‘lib, maktabgacha muassasalar kiradi. Asosan bular bolalar bog‘chalari, tayyorlov sinflari va kirish guruhlari bo‘lib, bu yerlarga bolalarning qatnashishi 3 yil davomida ota- onalar xohishiga ko‘ra ixtiyoriydir. Ta’limning birinchi bosqichi. (Primastufe) boshlang‘ich maktab, unga 6 yoshdan qatnay boshlaydi. O‘qish muddati 4 yil, Berlin va Brandenburgda 6 yil. Bu bosqichdagi ta’limning maqsadi – bolalarga ta’limning ikkinchi bosqichidagi u yoki bu maktabda ta’limni davom ettirishga imkon beruvchi asosiy bilimlarni berishdan iborat. Ta’limning ikkinchi bosqichi (Sekundastufe I) “yo‘nalishli bosqich” deb nomlanuvchi bosqichdir, unda bolalarni ularning iqtidoriga ko‘ra o‘quv muassasalarining kerakli turiga yo‘naltiradi: asosiy maktablar, real maktablar, gimnaziyalar, kompleks maktablar. O‘quvchilar ta’lim haqidagi attestatni real va asosiy maktablarni bitirgachgina olishadi. Respublikamizda har yili 1 sentyabrda maktabga ilk qadam qo‘ygan bolalar uchun “Prezident sovg‘asi” berilgani kabi Germaniyada boshlang‘ich sinf o‘quvchisiga ilk o‘qish kuni shirinliklar va kerakli maktab qurollaridan iborat “maktab sovg‘asi (kulyok)” beriladi. Germaniyada majburiy maktab ta’limi 6 yildan 19 yilni o‘z ichiga oladi, demak maktabda ta’lim umuman olganda 13 yilni tashkil etadi. Boshlang‘ich maktab-ta’lim tizimining poydevori hisoblanadi. Bu ta’lim bosqichining vazifasi – bolalarga ta’limni davom ettirishga imkon beruvchi bilimlar asosini berishdir. Boshlang‘ich maktabdan so‘ng o‘quvchilar yo‘nalish bosqichidagi maktablarga o‘tadilar. Germaniyada o‘rta maktab tiplari: asosiy, real, aralash maktablar va gimnaziyalar. O‘quvchilar ularga tavsiya etilgan o‘quv yo‘nalishlaridan bitta asosiysini tanlab olish imkoniga ega. Bu tabiiy-matematik, texnik, lingvistik, ijtimoiy-iqtisodiy, ijtimoiy-tibbiy, musiqiy- badiiy yo‘nalish bo‘lishi mumkin. Boshlang‘ich sinflarda umumta’lim bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish va shular asosida o‘quvchilarni zamonaviy ma’lumotlarni olish va qayta ishlashning ilmiy metodlari bilan tanishtirish, oliy o‘quv yurtida muvaffaqiyatli o‘qish uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlarni yaratishdan iborat.Germaniyada boshlahg`ich sinflarda texnologiya fanini o`qitishda alohida e`tibor qaratiladi. Texnologiya fanini o`qitish jarayonida o`quvchilari mustaqil va ijodiy fikrlashga o`rgatib boriladi. Bu fan maxsus jihozlangan sinflarda o`tkaziladi. Janubiy Koreya Respublikasi ko‘plab tadqiqotchilarning diqqatini o‘ziga tortmoqda, sababi bu davlat postindustrial sivilizatsiya yutuqlarini egallagan Osiyo – Tinch okeani regionining noyob davlatlaridan biridir. Koreyaliklar bajarilishi shart bo‘lgan asosiy vazifa - o‘z an’anaviy madaniyatini saqlash, siyosiy va ijtimoiy- iqtisodiy islohotlarni o‘z madaniy-siyosiy identivlik, Sharqning an’anaviy qadriyatlari va markazlari bilan bog‘lashga intilish deb hisoblaydilar. Bu davlatning bu maktabda ta’limni davom ettirishga imkon beruvchi asosiy bilimlarni berishdan iborat. Ta’limning ikkinchi bosqichi (Sekundastufe I) “yo‘nalishli bosqich” deb nomlanuvchi bosqichdir, unda bolalarni ularning iqtidoriga ko‘ra o‘quv muassasalarining kerakli turiga yo‘naltiradi: asosiy maktablar, real maktablar, gimnaziyalar, kompleks maktablar. O‘quvchilar ta’lim haqidagi attestatni real va asosiy maktablarni bitirgachgina olishadi. Respublikamizda har yili 1 sentyabrda maktabga ilk qadam qo‘ygan bolalar uchun “Prezident sovg‘asi” berilgani kabi Germaniyada boshlang‘ich sinf o‘quvchisiga ilk o‘qish kuni shirinliklar va kerakli maktab qurollaridan iborat “maktab sovg‘asi (kulyok)” beriladi. Germaniyada majburiy maktab ta’limi 6 yildan 19 yilni o‘z ichiga oladi, demak maktabda ta’lim umuman olganda 13 yilni tashkil etadi. Boshlang‘ich maktab-ta’lim tizimining poydevori hisoblanadi. Bu ta’lim bosqichining vazifasi – bolalarga ta’limni davom ettirishga imkon beruvchi bilimlar asosini berishdir. Boshlang‘ich maktabdan so‘ng o‘quvchilar yo‘nalish bosqichidagi maktablarga o‘tadilar. Germaniyada o‘rta maktab tiplari: asosiy, real, aralash maktablar va gimnaziyalar. O‘quvchilar ularga tavsiya etilgan o‘quv yo‘nalishlaridan bitta asosiysini tanlab olish imkoniga ega. Bu tabiiy-matematik, texnik, lingvistik, ijtimoiy-iqtisodiy, ijtimoiy-tibbiy, musiqiy- badiiy yo‘nalish bo‘lishi mumkin. Boshlang‘ich sinflarda umumta’lim bilimlarni kengaytirish va chuqurlashtirish va shular asosida o‘quvchilarni zamonaviy ma’lumotlarni olish va qayta ishlashning ilmiy metodlari bilan tanishtirish, oliy o‘quv yurtida muvaffaqiyatli o‘qish uchun zarur bo‘lgan shart-sharoitlarni yaratishdan iborat.Germaniyada boshlahg`ich sinflarda texnologiya fanini o`qitishda alohida e`tibor qaratiladi. Texnologiya fanini o`qitish jarayonida o`quvchilari mustaqil va ijodiy fikrlashga o`rgatib boriladi. Bu fan maxsus jihozlangan sinflarda o`tkaziladi. Janubiy Koreya Respublikasi ko‘plab tadqiqotchilarning diqqatini o‘ziga tortmoqda, sababi bu davlat postindustrial sivilizatsiya yutuqlarini egallagan Osiyo – Tinch okeani regionining noyob davlatlaridan biridir. Koreyaliklar bajarilishi shart bo‘lgan asosiy vazifa - o‘z an’anaviy madaniyatini saqlash, siyosiy va ijtimoiy- iqtisodiy islohotlarni o‘z madaniy-siyosiy identivlik, Sharqning an’anaviy qadriyatlari va markazlari bilan bog‘lashga intilish deb hisoblaydilar. Bu davlatning ta’lim tizimi YUNISEF ekspertlari xulosasiga ko‘ra sanoati rivojlangan davlatlar ichida “eng samaralisi” deb tan olingan. Ko‘pchilikning yagona fikricha, Janubiy Koreyaning iqtisodiyoti va texnikadagi yutuqlari “inson resursiga investitsiyani to‘g‘ri tikkanligida” deb ta’kidlashadi. Ko‘p rivojlanayotgan davlatlarda ta’lim bugungi kunda jamiyatning faqat sarf-harajatlar sohasi emas, balki asosiy ishlab chiqaruvchi kuchiga aylandi. Ya’ni, ta’lim raqobatbardosh, jiddiy moliyaviy mablag‘larni olib keluvchi soha bo‘lishi kerakligi isbotlandi. Ta’limning deyarli 1- bosqichiyoq davlat va iqtisodiyotning rivojlanishiga qaratilgan bo‘lishi kerak. Faqat bilim olish uchungina emas, balki olingan bilimlarni amaliyotda samarali qo‘llash uchun o‘qish zarur. Koreya o`qituvchilarining fikricha 3 yoshgacha bog’chaga brogan bolalarning fanlarni qabul qilishi, uydan to’g’ri kelgan bolalarning qabul qilishidan yaxshiroq. Yasli bog’chaga qatnab kelgan bolalar faolroq, qiziquvchan, o’zlashtirish darajasi yuqori bo’ladi. Darhaqiqat, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev aytganlaridek, bolalar tarbiyasi jarayoniga o’z ishini puxta biladigan, malakali va har bir bolaga individual yondasha oladigan pedagog kadrlarni jalb qilgan holda, ularni go’dakligidan ongi va tafakkurini to’g’ri shakllantirib bormasak, kelajakda yuksak saviya, bilim va ma’naviyatga ega bo’lgan barkamol avlodni tarbiyalash qiyin bo’ladi. (O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 14 fevral 2018 yil maktabgacha ta’lim tizimini isloh qilish va rivojlantirish bo’yicha ko’rilayotgan chora-tadbirlar natijadorligi tahliliga bag’ishlanganvideoselektordan). Koreyada davlat tasarrufidagi boshlang‘ich maktablardan tashqari qator xususiy maktablar ham mavjud. Bu maktablarning o‘quv dasturlari davlat maktablari o‘quv dasturlariga birmuncha mos keladi, lekin o‘qitish yuqori darajada amalga oshiriladi. Masalan, kam sonli o‘quvchilarga ko‘p o‘qituvchilarning jalb etilishi, qo‘shimcha fanlarning kiritilishi, umuman ta’limning yuqori standartlarga egaligi va h.k. Shu bois ko‘pchilik ota-onalar o‘z farzandlarini xususiy maktabga berishga intiladilar. Lekin bunday maktablarda o‘qish narxining balandligi ota-onalarni o‘ylantirib qo‘yadi. Boshlang‘ich maktabni bitirgan o‘quvchilar keyingi bosqichlarga imtixonsiz o‘tadilar .Kanadaliklarning eng muhim yutuqlaridan biri - bu ularning ta’lim tizimidir. Ilg‘or universitet va kollejlardagi ta’lim sifati juda ta’lim tizimi YUNISEF ekspertlari xulosasiga ko‘ra sanoati rivojlangan davlatlar ichida “eng samaralisi” deb tan olingan. Ko‘pchilikning yagona fikricha, Janubiy Koreyaning iqtisodiyoti va texnikadagi yutuqlari “inson resursiga investitsiyani to‘g‘ri tikkanligida” deb ta’kidlashadi. Ko‘p rivojlanayotgan davlatlarda ta’lim bugungi kunda jamiyatning faqat sarf-harajatlar sohasi emas, balki asosiy ishlab chiqaruvchi kuchiga aylandi. Ya’ni, ta’lim raqobatbardosh, jiddiy moliyaviy mablag‘larni olib keluvchi soha bo‘lishi kerakligi isbotlandi. Ta’limning deyarli 1- bosqichiyoq davlat va iqtisodiyotning rivojlanishiga qaratilgan bo‘lishi kerak. Faqat bilim olish uchungina emas, balki olingan bilimlarni amaliyotda samarali qo‘llash uchun o‘qish zarur. Koreya o`qituvchilarining fikricha 3 yoshgacha bog’chaga brogan bolalarning fanlarni qabul qilishi, uydan to’g’ri kelgan bolalarning qabul qilishidan yaxshiroq. Yasli bog’chaga qatnab kelgan bolalar faolroq, qiziquvchan, o’zlashtirish darajasi yuqori bo’ladi. Darhaqiqat, O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev aytganlaridek, bolalar tarbiyasi jarayoniga o’z ishini puxta biladigan, malakali va har bir bolaga individual yondasha oladigan pedagog kadrlarni jalb qilgan holda, ularni go’dakligidan ongi va tafakkurini to’g’ri shakllantirib bormasak, kelajakda yuksak saviya, bilim va ma’naviyatga ega bo’lgan barkamol avlodni tarbiyalash qiyin bo’ladi. (O’zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 14 fevral 2018 yil maktabgacha ta’lim tizimini isloh qilish va rivojlantirish bo’yicha ko’rilayotgan chora-tadbirlar natijadorligi tahliliga bag’ishlanganvideoselektordan). Koreyada davlat tasarrufidagi boshlang‘ich maktablardan tashqari qator xususiy maktablar ham mavjud. Bu maktablarning o‘quv dasturlari davlat maktablari o‘quv dasturlariga birmuncha mos keladi, lekin o‘qitish yuqori darajada amalga oshiriladi. Masalan, kam sonli o‘quvchilarga ko‘p o‘qituvchilarning jalb etilishi, qo‘shimcha fanlarning kiritilishi, umuman ta’limning yuqori standartlarga egaligi va h.k. Shu bois ko‘pchilik ota-onalar o‘z farzandlarini xususiy maktabga berishga intiladilar. Lekin bunday maktablarda o‘qish narxining balandligi ota-onalarni o‘ylantirib qo‘yadi. Boshlang‘ich maktabni bitirgan o‘quvchilar keyingi bosqichlarga imtixonsiz o‘tadilar .Kanadaliklarning eng muhim yutuqlaridan biri - bu ularning ta’lim tizimidir. Ilg‘or universitet va kollejlardagi ta’lim sifati juda yuqori va Kanada diplomlari butun dunyoda tan olinadi. Xalqaro reytingda Kanada ta’limi AQSHdan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Rivojlangan mamlakatlardagi ta’lim tizimini oladigan bo‘lsak Angliyada bolalarning maktab yoshi o‘rtasa 5-6 yosh bo‘lib, bolalar sinfda o‘ynaydilar, mashg‘ulotlar bilan shug‘ullanadilar, ovqatlanadilar. Hamma mashg‘ulotni birta murabbiy olib boradi. Bolalar ko‘proq ochiq havoda sayr qilishadi. Fransiya boshlang‘ich maktablarida ta’lim mazmuni ona tili va adabiyoti hamda matematikadan iborat asosiy, tarix, geografn, aholishunoslik, tabiiy fanlar, texnologiya fani, jismoniy va estetik tarbiya kabi yordamchi predmetlarga bo‘linadi. Xuddi shunday Shvetsariyada ham texnologiya fanini o`qitishda o`quvchilar ijodkorligini oshirish maqsadida sinf xonlarini uy ko`rinishida bezab qo`yishadi. Bunday jihozlanishda o`quvchilar o`larini uylaridagiday his qilib mustaqil fikrlashlari uchun zamin yaratiladi. Shvetsariya va O’zbekistonda boshlang’ich sinflarda Texnologiya fanini o’qitish holati. 1-slayd. Shetsariyada boshlang’ich ta’limda tahsil olish 4 yoshdan boshlanadi. Har bir maktab oldida 2-slayd. O’zbekiston Respublikasida boshlang’ich ta’lim uzluksiz ta’limning 2- bo’gini ya’ni yosh bolalar uchun tayyorlov bo’limlari tashkil qilingan. Hozirgi kunda Shetsariyada maktabgacha ta’lim muassasalari birlashtirilib,2 yillik majburiy maktabgacha ta’lim joriy etilishi jarayoni bormoqda. maktabgacha ta’limdan keying o’rinda turadi. Boshlang’ich ta’limga 6-7 yoshdan qabul qilinadi. Maktabgacha ta’lim muassasalariga qatnamagan bolalar uchun maktablar qoshida tayyorlav o’quv kurslari tashkil qilingan.O’zbekistonda YUNISEF tashkiloti tomonidan 2011-yildan “BILIMDON” dasturi asosida qisqartirilgan guruhlarda bolalarni maktabga tayyorlash ishlari olib borildi. Bunda bolalarga boshlahg’ich mehnat elementlari o’rgatiladi. 3-slayd. Shetsariyada boshlang’ich ta’lim maktablari majburiy va bepul. Boshlang’ich ta’lim jarayoni 6 yilni tashkil etadi. Boshlang’ich ta’lim maktablarida bolalarni qabul qilishda hech qanday test topshiriqlari va imtihonlar qabul qilinmaydi. Boshlang’ich maktabda o’quv dasturi jami 23-32 soatni tashkil etadi. yuqori va Kanada diplomlari butun dunyoda tan olinadi. Xalqaro reytingda Kanada ta’limi AQSHdan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Rivojlangan mamlakatlardagi ta’lim tizimini oladigan bo‘lsak Angliyada bolalarning maktab yoshi o‘rtasa 5-6 yosh bo‘lib, bolalar sinfda o‘ynaydilar, mashg‘ulotlar bilan shug‘ullanadilar, ovqatlanadilar. Hamma mashg‘ulotni birta murabbiy olib boradi. Bolalar ko‘proq ochiq havoda sayr qilishadi. Fransiya boshlang‘ich maktablarida ta’lim mazmuni ona tili va adabiyoti hamda matematikadan iborat asosiy, tarix, geografn, aholishunoslik, tabiiy fanlar, texnologiya fani, jismoniy va estetik tarbiya kabi yordamchi predmetlarga bo‘linadi. Xuddi shunday Shvetsariyada ham texnologiya fanini o`qitishda o`quvchilar ijodkorligini oshirish maqsadida sinf xonlarini uy ko`rinishida bezab qo`yishadi. Bunday jihozlanishda o`quvchilar o`larini uylaridagiday his qilib mustaqil fikrlashlari uchun zamin yaratiladi. Shvetsariya va O’zbekistonda boshlang’ich sinflarda Texnologiya fanini o’qitish holati. 1-slayd. Shetsariyada boshlang’ich ta’limda tahsil olish 4 yoshdan boshlanadi. Har bir maktab oldida 2-slayd. O’zbekiston Respublikasida boshlang’ich ta’lim uzluksiz ta’limning 2- bo’gini ya’ni yosh bolalar uchun tayyorlov bo’limlari tashkil qilingan. Hozirgi kunda Shetsariyada maktabgacha ta’lim muassasalari birlashtirilib,2 yillik majburiy maktabgacha ta’lim joriy etilishi jarayoni bormoqda. maktabgacha ta’limdan keying o’rinda turadi. Boshlang’ich ta’limga 6-7 yoshdan qabul qilinadi. Maktabgacha ta’lim muassasalariga qatnamagan bolalar uchun maktablar qoshida tayyorlav o’quv kurslari tashkil qilingan.O’zbekistonda YUNISEF tashkiloti tomonidan 2011-yildan “BILIMDON” dasturi asosida qisqartirilgan guruhlarda bolalarni maktabga tayyorlash ishlari olib borildi. Bunda bolalarga boshlahg’ich mehnat elementlari o’rgatiladi. 3-slayd. Shetsariyada boshlang’ich ta’lim maktablari majburiy va bepul. Boshlang’ich ta’lim jarayoni 6 yilni tashkil etadi. Boshlang’ich ta’lim maktablarida bolalarni qabul qilishda hech qanday test topshiriqlari va imtihonlar qabul qilinmaydi. Boshlang’ich maktabda o’quv dasturi jami 23-32 soatni tashkil etadi. Boshlang’ich maktablarida 100 tagacha o’quvchi qabul qilinadi. Har bir sihfda 10- 15 nafardan o’quchi o’qitiladi. 4-slayd. O’zbekistonda 6 yoshli bolalarni qabul qilishda ulardan layoqat testlari olinadi. O’zbekistonda o’rta umum ta’lim jumladan boshlang’ich ta’limham majburiy va bepul. Ta’lim olish davlat tomonidan kafolatlangan. Texnologiya fani 1-sinfdan boshlab o’qitiladi. 5-slayd. Boshlang’ich ta’limda har bir o’quvchiga alohida e’tibor qaratiladi. Boshlang’ich maktabda oila sharoiti va muhiti yaratilgan.Boshlangich 6-slayd. Texnologiya fani bo’yicha DTS ishlab chiqilgan. Texnologiya fani fan sifatida o’rta umum ta’lim maktabida jami 407 soatni tashkil etib 1-4 maktabida yosh bolalarga mehnat topshiriqlari bajarilish jarayonida ularni ortiqcha zo’riqishiga yo’l qo’yilmaydi. Mutaxasislarning fikricha agar bolada biror narsaga qobiliyat sezilsa u albatta vaqti kelib rivojlanadi deb hisoblashadi. Rossiya Fediratsiyasi O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimidagi DTSdagi barcha fanlar o’qitilmasa ham boshlang’ich ta’limni tugatadigan o’quvchilar 2-3 ta chet tillarida gaplasha olishadi. sinflarda haftasiga 1 soatdan yillik 34 soatni; 5-6-7- sinflarda haftasiga 2 soatdan yillik 68 soatni; 8-9-sinflarda haftasiga 1 soatdan yillik 34 soatni o’z ichiga oladi. Boshlang’ich sinfdan boshlab mehnat elementlari o’rgatiladi, mehnatga psixologik tayyorllanadi, ongli ravishda kasb tanlashga o’rgatiladi. Uzluksiz ta’limning keyigi bosqichlarida mutaxasisliklar bo’yicha texnologiya fani o’qitiladi. Modulli ta'lim tizimi: Modulli texnologiyaga tizimli faoliyat yondashuvi eng avvalo, kasb-hunar ta'limida qo'llaniladi. Yorqin misoli sifatida Yuneskoning xalqaro mehnat tashkiloti tomonidan ishlab chiqilgan “Mehnat ko’nikmalari modullari konsepsiyasi” hisoblanadi. Bu konsepsiya yaxlit o’qitishga yo’naltirilganligi bilan ajralib turadi. Modulli o’qitishda o’quv dasturlarini to’la qisqartirilgan va chuqurlashtirilgan tabaqalash orqali o’qitishni tabaqalashtirish imkoniyati mavjud bo’ladi, ya’ni o’qitishni individuallashtirish mumkin. O’qitishning modul tizimiga o’tish samaradorligi quyidagi omillarga bog’liq bo’ladi: -o’quv muassasasining moddiy-texnikaviy bazasi darjasi; -professor-o’qituvchilar tarkibining malakaviy darajasi; Boshlang’ich maktablarida 100 tagacha o’quvchi qabul qilinadi. Har bir sihfda 10- 15 nafardan o’quchi o’qitiladi. 4-slayd. O’zbekistonda 6 yoshli bolalarni qabul qilishda ulardan layoqat testlari olinadi. O’zbekistonda o’rta umum ta’lim jumladan boshlang’ich ta’limham majburiy va bepul. Ta’lim olish davlat tomonidan kafolatlangan. Texnologiya fani 1-sinfdan boshlab o’qitiladi. 5-slayd. Boshlang’ich ta’limda har bir o’quvchiga alohida e’tibor qaratiladi. Boshlang’ich maktabda oila sharoiti va muhiti yaratilgan.Boshlangich 6-slayd. Texnologiya fani bo’yicha DTS ishlab chiqilgan. Texnologiya fani fan sifatida o’rta umum ta’lim maktabida jami 407 soatni tashkil etib 1-4 maktabida yosh bolalarga mehnat topshiriqlari bajarilish jarayonida ularni ortiqcha zo’riqishiga yo’l qo’yilmaydi. Mutaxasislarning fikricha agar bolada biror narsaga qobiliyat sezilsa u albatta vaqti kelib rivojlanadi deb hisoblashadi. Rossiya Fediratsiyasi O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimidagi DTSdagi barcha fanlar o’qitilmasa ham boshlang’ich ta’limni tugatadigan o’quvchilar 2-3 ta chet tillarida gaplasha olishadi. sinflarda haftasiga 1 soatdan yillik 34 soatni; 5-6-7- sinflarda haftasiga 2 soatdan yillik 68 soatni; 8-9-sinflarda haftasiga 1 soatdan yillik 34 soatni o’z ichiga oladi. Boshlang’ich sinfdan boshlab mehnat elementlari o’rgatiladi, mehnatga psixologik tayyorllanadi, ongli ravishda kasb tanlashga o’rgatiladi. Uzluksiz ta’limning keyigi bosqichlarida mutaxasisliklar bo’yicha texnologiya fani o’qitiladi. Modulli ta'lim tizimi: Modulli texnologiyaga tizimli faoliyat yondashuvi eng avvalo, kasb-hunar ta'limida qo'llaniladi. Yorqin misoli sifatida Yuneskoning xalqaro mehnat tashkiloti tomonidan ishlab chiqilgan “Mehnat ko’nikmalari modullari konsepsiyasi” hisoblanadi. Bu konsepsiya yaxlit o’qitishga yo’naltirilganligi bilan ajralib turadi. Modulli o’qitishda o’quv dasturlarini to’la qisqartirilgan va chuqurlashtirilgan tabaqalash orqali o’qitishni tabaqalashtirish imkoniyati mavjud bo’ladi, ya’ni o’qitishni individuallashtirish mumkin. O’qitishning modul tizimiga o’tish samaradorligi quyidagi omillarga bog’liq bo’ladi: -o’quv muassasasining moddiy-texnikaviy bazasi darjasi; -professor-o’qituvchilar tarkibining malakaviy darajasi; -o’quvchilarning tayyorgarlik darajasi; -ko’zlangan natijalarni baholash; -didaktik materiallarni ishlab chiqarish; -natijalar tahlili va modullarni maqbullashtirish. Modulli o’qitish dasturlari o’quvchining individual ehtiyojlariga ossonlik bilan moslashadi va erkin vaqt omiliga ega bo’ladi, chunki bu yerda individuallashtirilgan o’qitish jarayoni ustunlik qiladi. Tizimli faoliyat yondashuvi asosidagi modulli o’qitish texnoligiyasi o’quv materialini individual va mustaqil o’zlashtirishga to’la imkoniyat yaratilishi tufayli ixtisoslikka samarali o’rgatishni ta’minlaydi. Masofali o’qitish: Masofadan turib o’quv mashg’ulotlarining barchasi yoki ko’p qismi telekommunikatsion va zamonaviy axborotlashtirish texnologiyalari asosida olib boriladi. Masofaviy ta’lim jarayoni imkoniyati cheklangan va chet elda o’qishni istovchilar, ikkinchi mutaxassislikni egallovchi shaxslar va boshqa shu kabi bir necha imtiyozli jarayonlarni qamrab oladi. Masofaviy o’qitish-ilmiy-texnikaviy taraqqiyot davrining mahsulidir va ayni vaqtda uning rivojlanish katalizatori hamdir. Maqsadi: Davlat ta’limi standartlari asosida shakllantirib, bilim ko’nikma va malakalarni hamda shaxsiy fazilatlar tizimini o’z ichiga oladi. Bu yaxlitlik tizim bo’lib, o’qitishning maqsadi, o’quv fani maqsadi, mavzuning o’quv maqsadi, mavzuning tayanch tushunchalari o’quv maqsadidan shakllanadi. Mavzuga oid savol va topshiriqlar: 1.Xorijiy mamlakatlardagi ta’lim tizimi haqida fikrlaringizn bayon eting. 2.Xorijiy mamlakatlarda Texnologiya ta’limining ahamiyati va mohiyatini tushuntirib bering. 3.Modulli ta’lim tizimining mohiyati ochib bering. 4.Zamonaviy ta’lim shakllariga qanday ta’lim shakllari kiradi? 5. Masofali ta’lim qanday tashkil etiladi? 6.Boshlang’ich sinf Texnologiya fani bo’yicha mahorat darslarini qanday tashkil etish mumkin? 7.Vebinar darslari mahorat darslaridan nimasi bilan farq qiladi? -o’quvchilarning tayyorgarlik darajasi; -ko’zlangan natijalarni baholash; -didaktik materiallarni ishlab chiqarish; -natijalar tahlili va modullarni maqbullashtirish. Modulli o’qitish dasturlari o’quvchining individual ehtiyojlariga ossonlik bilan moslashadi va erkin vaqt omiliga ega bo’ladi, chunki bu yerda individuallashtirilgan o’qitish jarayoni ustunlik qiladi. Tizimli faoliyat yondashuvi asosidagi modulli o’qitish texnoligiyasi o’quv materialini individual va mustaqil o’zlashtirishga to’la imkoniyat yaratilishi tufayli ixtisoslikka samarali o’rgatishni ta’minlaydi. Masofali o’qitish: Masofadan turib o’quv mashg’ulotlarining barchasi yoki ko’p qismi telekommunikatsion va zamonaviy axborotlashtirish texnologiyalari asosida olib boriladi. Masofaviy ta’lim jarayoni imkoniyati cheklangan va chet elda o’qishni istovchilar, ikkinchi mutaxassislikni egallovchi shaxslar va boshqa shu kabi bir necha imtiyozli jarayonlarni qamrab oladi. Masofaviy o’qitish-ilmiy-texnikaviy taraqqiyot davrining mahsulidir va ayni vaqtda uning rivojlanish katalizatori hamdir. Maqsadi: Davlat ta’limi standartlari asosida shakllantirib, bilim ko’nikma va malakalarni hamda shaxsiy fazilatlar tizimini o’z ichiga oladi. Bu yaxlitlik tizim bo’lib, o’qitishning maqsadi, o’quv fani maqsadi, mavzuning o’quv maqsadi, mavzuning tayanch tushunchalari o’quv maqsadidan shakllanadi. Mavzuga oid savol va topshiriqlar: 1.Xorijiy mamlakatlardagi ta’lim tizimi haqida fikrlaringizn bayon eting. 2.Xorijiy mamlakatlarda Texnologiya ta’limining ahamiyati va mohiyatini tushuntirib bering. 3.Modulli ta’lim tizimining mohiyati ochib bering. 4.Zamonaviy ta’lim shakllariga qanday ta’lim shakllari kiradi? 5. Masofali ta’lim qanday tashkil etiladi? 6.Boshlang’ich sinf Texnologiya fani bo’yicha mahorat darslarini qanday tashkil etish mumkin? 7.Vebinar darslari mahorat darslaridan nimasi bilan farq qiladi? Mustaqil ta’lim doirasidagi vazifalar: 1.Mavlonova R. A., Sanaqulov X.R., Xodiyeva D.P. Mehnat va uni o‘qitish metodikasi. 0 ‘quv qo‘llanma. Т.; TDPU. 2007-yil. 2.Sanaqulov X.R., Xodiyeva D.P. Satbayeva «Mehnat va uni o‘qitish metodikasi». Darslik. Т.: TDPU.2015-yil. Mustaqil ta’lim doirasidagi vazifalar: 1.Mavlonova R. A., Sanaqulov X.R., Xodiyeva D.P. Mehnat va uni o‘qitish metodikasi. 0 ‘quv qo‘llanma. Т.; TDPU. 2007-yil. 2.Sanaqulov X.R., Xodiyeva D.P. Satbayeva «Mehnat va uni o‘qitish metodikasi». Darslik. Т.: TDPU.2015-yil.