Mavzu: Tibbiyot xodimlarining professional faoliyatida matematik metodlarni qo’llash Reja: 1. Kirish. Mavzu haqida tushuncha. Matematik mantiq. 2. Matematika usullarini qo’llash sohalari. 3. Tibbiyotda Matematik usullar va statistika. Matematika, tabiiy fanlar va muhandislik fanlarining tibbiyotga tatbiq etilishi tobora kuchayib bormoqda, chunki bu hamkorlikning o'zaro manfaati tobora yaqqol namoyon bo'lmoqda. Ushbu mavzu matematika misolidagi tendentsiyani ta'kidlash uchun mo'ljallangan. Xususan, ushbu mavzuning ko'lami matematik usullarni tibbiyotda qo'llash bo'yicha hozirgi tadqiqotlar haqida umumiy ko'rinish berish, shuningdek, matematika tushunish, bashorat qilish, davolash va ma'lumotlarni qayta ishlash, davolash va davolanish chog’ida matematikaning keng miqyosda qo’llanilishi kabi muhim jihatlarda qanday yordam berishi mumkinligini ko'rsatishdir. Shu maqsadda uchta vakillik mutaxassisliklari tanlangan: nevrologiya, kardiologiya va patologiya. Mavzular bo'yicha bir nechta tadqiqot maqolalari va har biriga alohida (biosuyuqliklar, yurak va viruslar dinamikasi, hisoblash nevrologiyasi, ma'lumotlarini qayta ishlash, neyron tarmoqlar, davolash strategiyalarini optimallashtirish, vaqt seriyali tahlil) sharhlarini o'z ichiga oladi. Xulosa qilib aytadigan bo'lsak, ushbu mavzu amaliy matematika bo'yicha mashq sifatida emas, balki matematika va tibbiyot chorrahasida ajoyib hissalar to'plamini o'z ichiga oladi. Biotibbiyot fanlarida matematika tarixi Tomas Maltus kamida 1798 yilga to'g'ri keladi. 1838 yilda Per-Fransua Verhulst tomonidan haqiqatda mavjud resurslarning cheklangan miqdorini hisobga olish uchun o'zgartirilgan inson populyatsiyasining o'sishi haqidagi mashhur qonunini nashr etdi. Verhulst tomonidan taklif qilingan "logistik" o'sish sur'ati populyatsiya dinamikasidagi boshqa modellarga o'tkazildi, masalan, hayvonlarning tarqalishi va foydali genning fazoda tarqalishi, uning diskret vaqtli versiyasi esa muntazam va xaotik xatti harakatlarga ega parametrik dinamik tizimning timsolidir. Per Fransua Verxulst (1804–1849) Zamonaviy ilm-fanda matematikaning keng tarqalganligining asosiy sababi murakkab hodisalarni tushunish uchun matematik fikrlash zaruratidir. Matematik yondashuv miqdorini aniqlashni kuzatishlar, modellashtirish, tasniflash, optimallashtirish, ma'lumotlarni qayta ishlash, tahlil qilish, bashorat qilish va tasdiqlash o‘z ichiga oladi . Buyuk matematik fizik Evgeniy Vigner so'zladi "Tabiiy fanlarda matematikaning asossiz samaradorligi" ni ifodalash Matematik yondashuvning kuchi. Klassik misollar - statistika, aktuar matematika, stokastik differensial tenglamalar va vaqt seriyalari tahlili, biologik bilan bir qatorda ilhomlangan tasniflash, optimallashtirish va hisoblash algoritmlari, masalan, neyron tarmoqlari, genetik algoritmlar va DNKni hisoblash. Matematik usullarni qo'llash sohalari: Matematik tavsifga bo'lgan ehtiyoj har qanday kishi uchun paydo bo'ladi. munozarani aniq shartlarda o'tkazishga harakat qilish hatto u shunga tegishli bo'lsa ham san'at va axloq kabi qiyin sohalar. Tibbiyotning qaysi sohalarida matematika qo'llanilishi muhim savol? Matematik usullar, masalan, tibbiyot sohasi diagnostika. Tashxis qo'yish uchun shifokor boshqa mutaxasislarlar bilan birgalikda ko'pincha eng xilma-xillikni hisobga olishga majburlar. Chunki qisman shaxsiy tajribaga va qisman materiallarga tayangan holda faktlar, ko'plab tibbiy qo'llanmalar va jurnallarda keltirilgan Axborotning umumiy miqdori ortishi bilan Intensivlik ortadi va shunday kasalliklar borki, ular haqida juda ko'p yozilganki, bir kishi aniq o'rganish, baholash, tushunish va tushuntirishga qodir emas. tashxis qo'yishda har bir aniq holatda barcha mavjud ma'lumotlardan foydalaniladi va keyin matematik (statistik) usullar yordamga keladi, faqat to'g'ri tanlangan statistik usul yordamida, siz butun to'plamni tasvirlash, tushuntirish va chuqur o'rganishingiz hamda o'zaro bog'liq o'lchov natijalarini tahlil qilishingiz mumkin. Agar omillar yoki muhim natijalar soni shunchalik kata bo'lsa inson ongi ularni kiritilganda ham qayta ishlashga qodir emas ba'zi statistic soddalashtirishlar kiritilsa keyin ma'lumotlarni qayta ishlash bo'lishi mumkin bo’ladi. Tibbiyotda matematik usullar va statistika: Dastlabki davrda statistika asosan ijtimoiy- iqtisodiy fanlar va demografiya sohasida qo‘llanilgan va bu muqarrar ravishda tadqiqotchilarni tibbiyot masalalarini chuqurroq o‘rganishga majbur qilgan. Belgiyalik statistik Adolf Ketelet (1796-1874) statistika nazariyasining asoschisi hisoblanadi. U statistik kuzatishlarning tibbiyotda qo‘llanilishiga misollar keltiradi: “Ikki professor yurak urish tezligi haqida qiziqarli kuzatuv o‘tkazdi. Mening kuzatuvlarimni ularningki bilan taqqoslab, ular o'sish va yurak urishi o'rtasida bog'liqlik borligini payqashdi. Yosh pulsga faqat balandlikning o'zgarishi bilan ta'sir qilishi mumkin, bu holda bu tartibga soluvchi element rolini o'ynaydi. Shunday qilib, yurak urishlarining soni o'sishning kvadrat ildiziga teskari bog'liqdir. O'rtacha odamning bo'yi uchun 1,684 m olib, ular yurak urishi sonini 70 ga teng deb hisoblashadi. Ushbu ma'lumotlar bilan har qanday balandlikdagi odamda yurak urishi sonini hisoblash mumkin. Statistik ma'lumotlardan foydalanishning eng faol tarafdori harbiy dala xirurgiyasining asoschisi N.I.Pirogov edi. 1849 yilda maishiy jarrohlikning muvaffaqiyatlari haqida gapirar ekan, u shunday deb ta'kidladi: "Semptomlarning diagnostik ahamiyati va operatsiyalarning qadr-qimmatini aniqlash uchun statistik ma'lumotlarni qo'llash eng so'nggi jarrohlikning muhim yutuqlari deb hisoblanishi mumkin".