Mavzu: Tibbiyotda obyektga yo’naltirilgan dastur tillar va ularning qo’llanishi. REJA: 1. Obyektga yo‘naltirilgan dasturlash. 2. Sinf va obyekt tushunchasi. 3 Delphi dasturlash tili. Obyektga mo‘ljallangan yondoshuv dasturiy tizimlarni dasturlash tiliga bog‘liq bo‘lmagan holda yaratishda modellardan sistematik foydalanishga asoslangan. Har bir model uning o‘zi aks ettirayotgan predmetning hamma xususiyatlarini ifodalay olmaydi, u faqat ba’zi juda muhim belgilarini ifodalaydiDemak model o‘zi aks ettirayotgan predmetga nisbatan ancha sodda bo‘ladi. Bizga shu narsa muhimki model endi formal konstruktsiya hisoblanadi: modellarning formalligi esa ular orasidagi formal bog‘lanishlarni aniqlashni va ular orasida formal operatsiyalar bajarishni ta’minlaydi. Bu ish modellarni ishlab chiqishni va o‘rganishni hamda kompyuterda realizatsiya qilishni osonlashtiradi.Xususan esa, modellarning formal xarakteri yaratilayotgan dasturning formal modelini olishni ta’minlaydi. Shunday qilib, obyektga mo‘ljallangan yondoshuv quyidagi murakkab muammolarni hal qilishda ishlatiladi: dasturiy ta’minotning murakkabligini pasaytiradi; dasturiy ta’minotning ishonchliligini oshiradi; dasturiy ta’minotning a’lohida komponentalarni modifikatsiya qilishni osonlashtiradi; a’lohida komponentalardan qayta foydalanishni ta’minlaydi. Bu ish modellarni ishlab chiqishni va o‘rganishni hamda kompyuterda realizatsiya qilishni osonlashtiradi.Xususan esa, modellarning formal xarakteri yaratilayotgan dasturning formal modelini olishni ta’minlaydi. Shunday qilib, obyektga mo‘ljallangan yondoshuv quyidagi murakkab muammolarni hal qilishda ishlatiladi: dasturiy ta’minotning murakkabligini pasaytiradi; dasturiy ta’minotning ishonchliligini oshiradi; dasturiy ta’minotning a’lohida komponentalarni modifikatsiya qilishni osonlashtiradi; a’lohida komponentalardan qayta foydalanishni ta’minlaydi. Obyektga mo‘ljallangan yondoshuvning sistemali qo‘llanilishi yaxshi tuzilmalangan, ishlatishda barqaror bo‘lgan, oson modifikatsiya qilinuvchi dasturiy sistemalarni yaratish imkoniyatini beradi. Aynan ana shu imkoniyatlar dasturchilarni obyektga mo‘ljallangan yondoshuvdan foydalanishga juda ham qiziqtirmoqda. Obyektga mo‘ljallangan yondoshuvli dasturlash hozirgi vaqtda eng tez rivojlanayotgan dastur yozish texnologiyasi hisoblanadi. Obyektga mo‘ljallangan yondoshuv ikkita kismga bo‘linadi: Obyektga mo‘ljallangan dasturlar yaratish; Obyektga mo‘ljallangan dasturlash tillari. Obyektga mo‘ljallangan dasturlar yaratish, dastur yaratishda obyektga mo‘ljallangan modellarni yaratishga asoslangan Obyektga mo‘ljallangan dasturlar yaratish deganda biz: dasturiy sistemalarni yaratishdagi obyektga mo‘ljallangan metodologiyani; bu texnologiyani qo‘llovchi instrumental vositalarni tushunamiz. Obyektga mo‘ljallangan dasturlar yaratish dasturiy vositalarni yaratishning hayotiy tsiklining birinchi boskichidayok qo‘llanilishi mumkin va u dasturlash tillariga bog‘lik emas. Yaratish jarayonida obyektlar- bu formal konstruktsiyalar bo‘lib (masalan, burchaklari yoydan tashkil topgan to‘rtburchaklar) ularni obyektlar aks ettiradi. . Obyektga mo‘ljallangan dasturlash yaratish demak obyektga mo‘ljallangan metodologiyani(texnologiyani) qo‘llashga asoslangan. Obyektga mo‘ljallangan dasturlash tillariga oxirgi vaqtlarda juda ommaviylashgan dasturlash tillari kiradi. Bular quyidagilar: C++, Visual C++, Visual Basic.NET , Java va boshqalar. C++ eng ko‘p tarqalgan obyektga mo‘ljallangan dasturlash tillariga kiradi Obyektga mo‘ljallangan dasturlashda dastur obyektlarni va ularning xususiyatlarini(atributlarini) va ularni birlashtiruvchi sinflarni tavsiflashga olib kelinadi. Shu jumladan obyektlar ustida operatsiyalar (usullar) aniqlashga olib kelinadi. Atributlar va usullarni tadqiq qilish asosida bazaviy sinflar va ularning hosilalarini yaratish imkoniyati to‘g‘iladi. Sinf va obyekt tushunchasi Sintaksis bo‘yicha, C++ da sinf – bu mavjud bo‘lgan tiplar asosida yangi yaratilgan strukturlangan tip. Sinf ta’rifi sodda shakli: {}; bu yerda: sinf_tipi –class, struct, union xizmatchi so‘zlaridan biri; 41 sinf_nomi – identifikator; sinf_komponentlari_ro‘yxati – sinfga tegishli ma’lumotlar va funksiyalar ta’rifi. Funksiya – bu obyektlar ustida bajariladigan operatsiyalarni aniqlovchi sinf usuli. Ma’lumotlar – bu obyekt strukturasini xosil qiluvchi maydon. Usullar sinfdan tashqarida Usulning ko‘rimlilik soxasini aniqlaydigan uning bunday kvalifikatsiya sintaksisi quyidagi ko‘rinishga ega: Sinf ichida aniqlangan usullar ko‘zda tutilgan bo‘yicha joylashtiriluvchi (inline) funksiya hisoblanadi. Sinf tashqarisida aniqlangan usullarni oshkor ravishda joylashtiriluvchi deb ta’riflanishi lozim. Sinf obyekti (sinf nusxasi) ni ta’riflash uchun quyidagi konstruksiyadan foydalaniladi: ; Obyekt orqali maydonlarga va usullarga quyidagicha murojjat qilish mumkin: < obyekt_nomi >. < obyekt_nomi >.