TO‘GARAK ISHLARINI REJALASHTIRISH
1.O‘quvchilar jamoasi va uning o‘quvchiga ta’siri
2.Fanni o‘rganish natijasida o‘quvchilar quyidagi bilimlarga ega bo‘lishlari
3.Fanni o‘rganish natijasida o‘quvchilar quyidagi bilimlarga ega bo‘lishlari
Shaxsni bolalar jamoasida shakllantirish-barkamol shaxs tarbiyasining tarkibiy
qismi. Bolalar jamoasi, ularning tuzilishi va belgilari. Bolalar jamoasini
shakllantirish yo‘llari va vositalari. Jamoada bir maqsadga qaratilganlik,
uyushqoqlik va ijtimoiy fikr uyg`otish uchun shart-sharoit yaratish. Jamoada barobar
ta`sir ko‘rsatish tizimi. Jamoa ishini tashkil etishda “Kuch-birlikda” kabi
hikmatlarga amal qilish. Bir maqsadga qaratilgan faoliyat-o‘qish, o‘yin, sport,
mehnat, badiiy havaskorlik va boshqalarni tashkil etish.
Jamoadagi kelajakka umid bog`lash tizimi va an`analari. Faollar va ularning jamoa
a`zolari bilan munosabati. Jamoada o‘zaro axloqiy munosabatlarni shakllantirishda
o‘qituvchi, tarbiyachining tutgan o‘rni.
Fanni o‘rganish natijasida o‘quvchilar quyidagi bilimlarga ega bo‘lishlari kerak:
- har bir o‘quvchining bilimdonlik darajasini va rivojlantirish yo‘llarini;
- maktabdan va sinfdan tashqari ishlar fanining maqsad va vazifalarini, fanga
qo‘yilgan Davlat standarti talablarini to‘garak a`zolarini o‘qitish va tarbiyalash
sifatini yaxshilash maqsadida o‘quv-tarbiya va metodik ishlarni takomillashtirish
usullarini;
-“Barkamol avlod” bolalar markazlari to‘g`risidagi Nizomni o‘rganishlari;
- iqtisodiy savodxonlik, iqtisodiy ong, iqtisodiy fikrlash va iqtisodiy madaniyatni
tarbiyalash yo‘llarini;
- o‘quvchilar bilan olib boriladigan ishni yangi samarali shakllarini izlash bo‘yicha
ishni tashkil etishni, pedagogik texnologiyadan foydalanish talablarini;
- bolalarga quroq tikish, mashina kashtachiligi, munchoq bilan ishlash, gazlama
qoldiqlaridan gul yasash, rarda tikish, milliy qo‘g`irchoq tayyorlash kasbi turlari
haqida to‘liq ma’lumotga ega bo‘lishlari;
- o‘quvchi yoshlar bajargan ishlarini baholash mezonlarini va rag`batlantirishni;
- iqtidorli o‘quvchilarni aniqlash va ular bilan ishlash yo‘llarini.
Fanni o‘qitishda zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalar bo‘yicha tavsiyalar
Bugungi kunda bolalarning bo‘sh vaqtini to‘g`ri tashkil etishda maktabdan va
sinfdan tashqari ta’limga alohida etibor berilmoqda. Maktabdan va sinfdan tashqari
ta’limni tashkil qilishda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2011-
yilda qabul qilgan “Barkamol avlod” bolalar markazlari to‘g`risidagi Nizomi asosiy
hujjat hisoblanadi. Bo‘lajak to‘garak rahbarlarini tayyorlashda zamonaviy axborot
va pedagogik texnologiyalardan foydalanish davr talabi bo‘lib qolmoqda. Bu borada
kasb-hunar kollejlarida malakali kichik mutaxassislar tayyorlashda quyidagilarga
e’tibor berilishi kerak.
- Mutaxassislik fanlarini o‘rgatishda egallanayotgan bilim ko‘nikmalar davlat ta’limi
standartlarida berilgan talablarga asoslangan bo‘lishi kerak.
- Mutaxassislik kasbi bo‘yicha ta’lim berish mazmuni fan, texnika, texnologiya
taraqqiyoti darajasi talablariga javob berishi kerak.
- Ta`lim berishning zamonga xos texnik vositaridan - slaydlar, multimediya va
boshqa kompyuter dasturlaridan foydalanishi kerak.
- Fan bo‘yicha amaliy ish darslarini tashkil etishda o‘qituvchi o‘quvchilarga axborot
va pedagogik texnologiyalardan foydalanish imkoniyatlarini o‘rgatishi va bunday
mashg`ulotlarda o‘quvchi asosiy figura bo‘lishiga erishishi kerak.
-Xonada o‘qituvchilar va o‘quvchilar foydalanishlari uchun kompyuter, kodoskop,
internet tarmog`idan olingan manbalar to‘plami bo‘lishi kerak. Har bir darsda
o‘qituvchi ulardan foydalanishi kerak.
- Xonada zamonaviy axborot va pedagogik texnologiyalari bo‘yicha tayyorlangan
mashg`ulot ishlanmalari, ko‘rgazmalar namunalari bo‘lishl kerak.
Ta`lim muassasalarida to‘garaklar faoliyatini tashkil etish to‘g`risida
NIZOM
1. Umumiy qoidalar
1.Ta`lim muassasalarida umumta`lim va maxsus fanlar, hamda badiiy havaskorlik
to‘garaklari, sport seksiyalari va to‘garaklari (keyingi o‘rinlarda “to‘garaklar” deb
yuritiladi) O‘zbekiston Respublikasi Kostitututsiyasi,Qonunlari, O‘zbekiston
Respublikasi Prizidenti Farmonlari, Vazirlar Maxkamasining qaror-lari, Ta`lim
vazirligi qaror va buyruqlari hamda mazkur Nizom asosida tashkil etadi va faoliyat
yuritadi.
2. To‘garaklar uzluksiz ta`lim tizimining tarkibiy qismi bo‘lib, o‘quvchilarning
bo‘sh vaqtlarini mazmunli tashkil etishga , ularning umumta`lim fanlariga , kasb-
hunarga , ommaviy sport va jismoniy sog`lomlashtirish tadbirlariga , badiiy
havaskorlik, estetik talablarini qondirishga qaratilgandir.
3. To‘garaklar qiziqishlari bir xil bo‘lgan bir guruh o‘quvchilarning ma`lum bir fan
yoki kasb bo‘yicha, o‘qituvchi va kasbiy ta`lim ustalari yordamida bilim va
mahoratlarini oshirish uchun xizmat qiladi.
4.Ta`lim muassasalarida to‘garaklarni tashkil qilishning asosiy maqsadi,
o‘quvchilarning darsdan keyingi bo‘sh vaqtlarini mazmunli o‘tkazish, ularning
o‘tkazish ularning qobiliyatlari va intilishlarini maqsadli , olingan nazariy bilimlarni
mustahkamlash va amalda qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qilish, kasbiy mahoratlarini
oshirishga keng imkoniyatlar yaratish hamda tanlagan kasbiy yo‘nalishlari bo‘yicha
mehnat bozoriga tayyorgarlik salohiyatini kuchaytirishdan iboratdir.
5.To‘garaklar turini tanlash va qatnashish o‘quvchilar uchun ixtiyoriy bo‘lib, uning
to‘garaklarga ishtirok etishi xaqidagi og`zaki bildirishi yetarlidir.
6.To‘garaklar mazmunan o‘quvchilarning qiziqish vaimkoniyatlarini xisobga olgan
xolda tashkil etiladi, ularga majburiy topshiriqlar berilmaydi.
7.To‘garaklar o‘quv yili davomida faoliyat ko‘rsatadi.
8.To‘garak mashg`ulotlarinng jadvali o‘quvchilarning jamoat ishlarida ishtirok
etishi va dam olishlarini hisobga olgan holda, ularning yoshi, fiziologiyasining
o‘ziga
xosligi,
sanitariya-gigiyena
normalari
hisobga
olinib,
pedagogik
xodimlarning taqdimnomasi asosida tuziladi.
9.O‘quvchilarni to‘garak ishlariga keng jalb qilish va qiziqtirish maqsadida ta`lim
muassasasi ilmiy-pedagogik kengashi qarori asosida to‘garaklarga qatnashuvchi
o‘quvchilar o‘rtasida tanlovlar tashkil qilinadi.
10.To‘garaklar mehnat bozori talablarini hisobga olgan holda buyurtmachi korxona,
tashkilot va muassasalar hamda o‘quvchilar ota-onalar hisobidan ta`lim olayotgan
yo‘nalishlariga turdosh yo‘nalishlaridan chuqur bilim va ko‘nikma berish maqsadida
ham tashkil etilishi mumkin.
II.To‘garak a`zolarinnig huquq va burchlari
11.To‘garak a`zolari quyidagi huquqlarga ega:
a) qiziqishlari asosida faoliyat ko‘rsatayotgan to‘garaklar turini tanlash va ishtirok
etish;
b) ta`lim muassasasi o‘quv-texnologik jihozlari, axborot-resurs markazi jamg`armasi
va jihozlaridan foydalanish;
v) to‘garak faoliyatini yaxshilash bo‘yicha o‘z takliflarini ta`lim muassasasi
rahbariyatiga og`zaki yoki yozma bildirish.
12.To‘garak a`zolarinng burchlari:
a) tuzilgan jadval asosida to‘garak ishida qatnashish, to‘garak mashg`ulotlarini
sababsiz qoldirmaslik;
b) ta`lim muassasasi o‘quvchilari orasida to‘garak , uning mohiyati va afzalliklari
to‘g`risida tushuntirish ishlarini olib borish;
v) kasbiy va nazariy bilimlarini muntazam oshirib borish;
g) konkurs va tanlovlarda ishtirok etish;
d) to‘garak mashg`ulotlari uchun zarur bo‘lgan barcha darslik, o‘quv qo‘llanma va
daftarlarni olib kelish;
e) texnika xavfsizligi va sanitariya gigiena me`yorlariga rioya qilish.
III.To‘garak ishini tashkil etish va rahbarlik qilish
13.Ta`lim muassasasining ilmiy-pedagogik kengashi qarori asosida to‘garaklar
tashkil etiladi.
14.Ta`lim muassasalarida tashkil qilingan to‘garaklar ishini nazorat qilish ta`lim
muassasasi direktorining ma`naviy – ma`rifiy ishlari bo‘yicha o‘rinbosari zimmasiga
yuklatiladi.
15.Ta`lim muassasasida faoliyat ko‘rsatayotgan pedagog yoki ishlab chiqarish
ta`limi ustasi ilmiy-pedagogik kengash qarori asosida fan to‘garagini tashkil etadi.
16. Har bir to‘garakdagi o‘quvchilar soni 5 nafardan kam bo‘lmasligi kerak.
17.To‘garak yonalishini o‘ziga xosligiga ko‘ra (cholg`u ansambli , xor, raqs, sport
turlari va boshqalar) chuqurlashtirilgan mualliflik dasturlari mavjud bo‘lganda ,
alohida iste`dodga ega bo‘lgan o‘quvchilar bilan yakka tartibda ish olib borilishi
mumkin.
18.To‘garak rahbarlari ta`lim muassasasining asosiy shtatidagi o‘qituvchilar
tarkibidan ilmiy-pedagogik kengash qarori asosida ta`lim muassasasi direktori
buyrug` bilan tayinlanadi.
19.To‘garak rahbari to‘garak ishiga javobgar shaxs hisoblanadi va o‘z faoliyati
yuzasidan ilmiy-pedagogik kengashga hisobot berib boradi.
20.To‘garak rahbari zimmasiga:
a)o‘z bilimi , ma`naviy-axloqiy fazilatlari va kiyinish odobi bilan o‘quvchilarga
o‘rnak bo‘lishi;
b) to‘garak obro‘si, ta`lim-tarbiya sifati va samaradorligini oshirish yo‘lida faollik
ko‘rsatish;
v) o‘quvchilarni O‘zbekiston Respublikasi qonunlari, ota-onalar hamdama`naviy ,
tarixiy, milliy, va umuminsoniy qadriyatlarga hurmat ruhida tarbiyalash;
g) iqtidorli o‘quvchlarni izlab topish va ularni to‘garaklarga jalb qilish ;
d) fanlardan o‘zlashtirish darajasi nisbatan past bo‘lgan o‘quvchilarni mazmunan shu
fanlarga mos bo‘lgan to‘garaklarga jalb qilish;
e) to‘garak o‘tkaziladigan o‘quv xonasini to‘garak yo‘nalishiga mos ravishda
to‘garaklarga jalb qilish;
j) to‘garak a`zolari orasidan qobiliyatli o‘quvchilarni taqdirlash va rag`batlantirish
to‘g`risida ilmiy-pedagogik kengashga taklif kiritish;
i) bajarilgan ishlar bo‘yicha yarim yillik va bir yillik hisobotlarini tayyorlash;
l) to‘garak ishini havsizlik texnikasi qoidalari va sanitari-gigiyna meyorlari asosida
tashkil qilish vazifalari yuklatiladi.
21.To‘garak rahbarlarida quyidagi meyoriy-xuquqiy xujjatlar bo‘lishi lozim:
a)Ta`limi muassasalarida to‘garaklarni tashkil qilish nizomi;
b)Ta`limi muassasalarida to‘garaklarni tashkil etish tartibi;
v)to‘garak dasturini tuzish bo‘yicha uslubiy tavsiyalar;
g)ilmiy-pedagogik kengash tomonidan tasdiqlangan to‘garakning yillik ish rejasi;
d)o‘quvchilar davomatini qayd qilish jurnali;
e)to‘garak ish jadvali;
j)to‘garakka qatnashuvchi o‘quvchilarning ro‘yxati.
IV.To‘garaklar faoliyatini moliyalashtirish
22.To‘garakni tashkil qilish va uni yuritish bilan bog`liq bo‘lgan xarajatlar
o‘rnatilgan tartibda ta`lim muasasi tomonidan amalga oshiriladi.
23.Korxonalar va tashkilotlar, yuridik yoki jismoniy shaxslarning to‘garak tashkil
qilish va uni moliyalashtirish to‘g`risidagi takliflari amaldagi qonunchilik asosida
xal qilinadi.
ADABIYOTLAR
1. Abdullayeva B.S., Sadikova A.V., Toshpo‘latova M.I. Boshlang‘ich sinflarda
matematikadan sinfdan tashqari ishlarni tashkil etish T.: OOO «Jahon - Print», 2011.
2. Jumayev M.E, Tadjiyeva Z.G‘. Boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish
metodikasi. (O O‘Y uchun darslik.) Toshkent. “Fan va texnologiyai” 2005 - yil.
3. Jumayev M.E, Tadjiyeva Z.G‘. Boshlang‘ich sinflarda matematikadan fakultativ
darslarni tashkil etish metodikasi. Toshkent. “TDPU” 2005 - yil.
4. Tadjiyeva Z.G‘. Boshlang‘ich matematika darslarida tarixiy materiallardan
foydalanish. Toshkent. “Uzkomtzentr” 2003- yil
