Tuproqlarining hajm va solishtirma og‘irligini aniqlash va ular asosida g‘ovakligini hisoblash

Yuklangan vaqt

2024-11-04

Yuklab olishlar soni

1

Sahifalar soni

7

Faytl hajmi

46,4 KB


Tuproqlarining hajm va solishtirma og‘irligini aniqlash va ular asosida g‘ovakligini hisoblash Mashg’ulot maqsadi. Tuproqning hajmi va solishtirma massasini aniqlash va ular asosida g’ovakligini hisoblashni o’rganishdan iborat. Kerakli idishlar, jihozlar va reaktivlar: piknometr, shish silindr, alymin silindr (xalqa) chizg’ich (lineyka), analitik va texnik tarozilar, qumli hammom, elektr plitaka, hisoblagich (kalkulyator), tuproq namumalari, distillangan suv. Adabiyotlar – 1, 2, 3, 4, 5, 6. Internet saytlari Tuproq qattiq qismi (fazasi) ning zichligi deb, quruq holatdagi qattiq qismi massasining shunga teng xajmdagi suvning massasiga nisbatiga aytiladi. Bu ko‘rsatkich son jihatidan tuproqdagi 1 sm3 qattiq moddalarning gramm massasiga teng. Qattiq qismining zichligi tuproqning mexanik, minerologik tarkibiga, organik moddalar miqdoriga bog‘liq bo‘lib ko‘pgina tuproqlarda 2,4 dan 2,8 g/sm3 gacha o‘zgarib turadi. Tuproqda chirindi qancha ko‘p bo‘lsa, qattiq qismining zichligi shuncha kam bo‘ladi. Masalan, tarkibida 5-10 % chirindi bo‘lgan qora tuproqlar qattiq qismining zichligi 2,4-2,5 g/sm3 ga teng; yuqori qatlamida 1-2 % chirindi bo‘lgan bo‘z tuproqlar qattiq qismining zichligi esa taxminan 2,7 g/sm3 ni tashkil etadi. Tuproqning g‘ovakli (kovakli) gini hisoblab aniqlash uchun qattiq qismining zichligini bilish zarur. Bundan tashqari, mazkur ko‘rsatkich tuproqning tarkibiga kiruvchi minerallarning petrografik tarkibi haqida ma’lum tasavvur beradi va tuproqning mineral hamda organik qismlari orasidagi nisbatini ko‘rsatadi. Tuproq Tuproqlarining hajm va solishtirma og‘irligini aniqlash va ular asosida g‘ovakligini hisoblash Mashg’ulot maqsadi. Tuproqning hajmi va solishtirma massasini aniqlash va ular asosida g’ovakligini hisoblashni o’rganishdan iborat. Kerakli idishlar, jihozlar va reaktivlar: piknometr, shish silindr, alymin silindr (xalqa) chizg’ich (lineyka), analitik va texnik tarozilar, qumli hammom, elektr plitaka, hisoblagich (kalkulyator), tuproq namumalari, distillangan suv. Adabiyotlar – 1, 2, 3, 4, 5, 6. Internet saytlari Tuproq qattiq qismi (fazasi) ning zichligi deb, quruq holatdagi qattiq qismi massasining shunga teng xajmdagi suvning massasiga nisbatiga aytiladi. Bu ko‘rsatkich son jihatidan tuproqdagi 1 sm3 qattiq moddalarning gramm massasiga teng. Qattiq qismining zichligi tuproqning mexanik, minerologik tarkibiga, organik moddalar miqdoriga bog‘liq bo‘lib ko‘pgina tuproqlarda 2,4 dan 2,8 g/sm3 gacha o‘zgarib turadi. Tuproqda chirindi qancha ko‘p bo‘lsa, qattiq qismining zichligi shuncha kam bo‘ladi. Masalan, tarkibida 5-10 % chirindi bo‘lgan qora tuproqlar qattiq qismining zichligi 2,4-2,5 g/sm3 ga teng; yuqori qatlamida 1-2 % chirindi bo‘lgan bo‘z tuproqlar qattiq qismining zichligi esa taxminan 2,7 g/sm3 ni tashkil etadi. Tuproqning g‘ovakli (kovakli) gini hisoblab aniqlash uchun qattiq qismining zichligini bilish zarur. Bundan tashqari, mazkur ko‘rsatkich tuproqning tarkibiga kiruvchi minerallarning petrografik tarkibi haqida ma’lum tasavvur beradi va tuproqning mineral hamda organik qismlari orasidagi nisbatini ko‘rsatadi. Tuproq qattiq qismining zichligi piknometrik usulda aniqlanadi. Bunda o‘lchash ishlari analitik tarozida olib boriladi. Ishni bajarish tartibi: 1. Havoda qurigan, ko‘zlarining o‘lchami 1 mm bo‘lgan elakdan o‘tkazilgan tuproqdan 10 g namuna olinadi va piyolachaga yoki kalka qog‘ozga solinadi. 2. Piknometr (5 - rasm) yoki 100 ml li kolbaga uning belgisiga qadar yangi qaynatilib, xona xaroratigacha sovitilgan distillangan suv quyiladi. Suv solingan piknometr tarozida tortib uning massasi aniqlanadi. 1 – rasm. Piknometr (50/100 ml) 3. Piknometrdagi suvning taxminan 2/3 qismi boshqa bir idishga qo‘yiladi va piknometrga o‘lchab qo‘yilgan 10 g tuproq namunasi solinadi. 4. Tuproqdan havoni chiqarib yuborish uchun piknometr tuproq va suv bilan birga 30 minut qaynatiladi. Qaynash vaqtida piknometrdan suspenziya otilib chiqishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. 5. Keyin piknometr sovitiladi, belgisiga qadar disstillangan suv qo‘yiladi, sirti yaxshilab artilib va tarozida tortiladi. Sovishini tezlashtirish uchun issiq piknometr suv oqib turgan vodoprovod ostida ushlab turiladi. Tarozida tortish vaqtida piknometrdagi suspenziya harorati xona haroratida (18-20 0C) bo‘lishi shart, aks holda natija xato bo‘lishi mumkin. Tortib ko‘rish natijalari asosida tuproq massasining solishtirma massasi aniqlanadi. Bunda tuproqning massasi (A) va shu tuproq egallagan hajmni hisobga qattiq qismining zichligi piknometrik usulda aniqlanadi. Bunda o‘lchash ishlari analitik tarozida olib boriladi. Ishni bajarish tartibi: 1. Havoda qurigan, ko‘zlarining o‘lchami 1 mm bo‘lgan elakdan o‘tkazilgan tuproqdan 10 g namuna olinadi va piyolachaga yoki kalka qog‘ozga solinadi. 2. Piknometr (5 - rasm) yoki 100 ml li kolbaga uning belgisiga qadar yangi qaynatilib, xona xaroratigacha sovitilgan distillangan suv quyiladi. Suv solingan piknometr tarozida tortib uning massasi aniqlanadi. 1 – rasm. Piknometr (50/100 ml) 3. Piknometrdagi suvning taxminan 2/3 qismi boshqa bir idishga qo‘yiladi va piknometrga o‘lchab qo‘yilgan 10 g tuproq namunasi solinadi. 4. Tuproqdan havoni chiqarib yuborish uchun piknometr tuproq va suv bilan birga 30 minut qaynatiladi. Qaynash vaqtida piknometrdan suspenziya otilib chiqishiga yo‘l qo‘ymaslik kerak. 5. Keyin piknometr sovitiladi, belgisiga qadar disstillangan suv qo‘yiladi, sirti yaxshilab artilib va tarozida tortiladi. Sovishini tezlashtirish uchun issiq piknometr suv oqib turgan vodoprovod ostida ushlab turiladi. Tarozida tortish vaqtida piknometrdagi suspenziya harorati xona haroratida (18-20 0C) bo‘lishi shart, aks holda natija xato bo‘lishi mumkin. Tortib ko‘rish natijalari asosida tuproq massasining solishtirma massasi aniqlanadi. Bunda tuproqning massasi (A) va shu tuproq egallagan hajmni hisobga olish kerak. Tuproq egallagan hajmni piknometrdan siqib chiqarilgan suv massasi (hajmi) (B+A)-C dan bilib olish mumkin va u olingan tuproq namunasining xajmiga to‘gri keladi. Solishtirma massani hisoblab topish quyida formula orqali aniqlanadi: 3 / ) ( sm g C A B A D    , bu yerda D-solishtirma massa, g/sm3; B-piknometrning suv bilan birgalikdagi massasi, g; A-quruq tuproqning massasi, g; C- piknometrning suv va tuproq bilan massasi, g; (B+A)-C-siqib chiqarilgan suvning massasi (hajmi), g. Agar solishtirma massani aniqlash uchun havoda quritilgan tuproq olingan bo‘lsa, u holda mutlaqo quruq tuproqning massasini ushbu formula yordamida hisoblab topish lozim: О Н G а А 2 100 100 *   , bu yerda: A-mutlaqo quruq tuproqning massasi, g; a–tahlil uchun olingan havoda quritilgan tuproqning massasi, g; О Н G 2 -gigroskopik nam miqdori, %. Tuproqning zichligi (hajm massasi) ni aniqlash. Tuproqning tabiiy holdagi tuzilishi hajmining massasi uning zichligi (hajm massasi) deb ataladi. Solishtirma massa (qattiq qismining zichligi) dan farqi shundaki, hajm massa tuproqning barcha massasi hajmini, ya’ni uning qattiq qismi va kovakliklarini o‘z ichiga oladi. Shu sababli tuproqning zichligi qattiq qismining zichligidan doim kichik bo‘lib, 1 dan 1,8 g/sm3 gacha o‘zgarib turadi. Tuproq massasi hajmining qiymati uning kovakliklariga, qattiq qismining massasiga, tarkibidagi organik moddalar miqdoriga, tuproqning tuzilishi va boshqa omillarga bog‘liq bo‘ladi. Tuproqning zichligi ko‘rsatkichi asosida tuproqdagi fizik shart-sharoitlar haqida ancha aniq tasavvur olish mumkin. Hajm massa tuproqning umumiy kovakligini, undagi oziq moddalar va nam miqdorini hisoblab topish uchun zarur. Tuproqning zichligi dala sharoitida, uning tabiiy tuzilishdagi buzilmagan holda maxsus metall silindrlar (N.A.Kachinskiy burg‘ichasi singarilar) yordamida olish kerak. Tuproq egallagan hajmni piknometrdan siqib chiqarilgan suv massasi (hajmi) (B+A)-C dan bilib olish mumkin va u olingan tuproq namunasining xajmiga to‘gri keladi. Solishtirma massani hisoblab topish quyida formula orqali aniqlanadi: 3 / ) ( sm g C A B A D    , bu yerda D-solishtirma massa, g/sm3; B-piknometrning suv bilan birgalikdagi massasi, g; A-quruq tuproqning massasi, g; C- piknometrning suv va tuproq bilan massasi, g; (B+A)-C-siqib chiqarilgan suvning massasi (hajmi), g. Agar solishtirma massani aniqlash uchun havoda quritilgan tuproq olingan bo‘lsa, u holda mutlaqo quruq tuproqning massasini ushbu formula yordamida hisoblab topish lozim: О Н G а А 2 100 100 *   , bu yerda: A-mutlaqo quruq tuproqning massasi, g; a–tahlil uchun olingan havoda quritilgan tuproqning massasi, g; О Н G 2 -gigroskopik nam miqdori, %. Tuproqning zichligi (hajm massasi) ni aniqlash. Tuproqning tabiiy holdagi tuzilishi hajmining massasi uning zichligi (hajm massasi) deb ataladi. Solishtirma massa (qattiq qismining zichligi) dan farqi shundaki, hajm massa tuproqning barcha massasi hajmini, ya’ni uning qattiq qismi va kovakliklarini o‘z ichiga oladi. Shu sababli tuproqning zichligi qattiq qismining zichligidan doim kichik bo‘lib, 1 dan 1,8 g/sm3 gacha o‘zgarib turadi. Tuproq massasi hajmining qiymati uning kovakliklariga, qattiq qismining massasiga, tarkibidagi organik moddalar miqdoriga, tuproqning tuzilishi va boshqa omillarga bog‘liq bo‘ladi. Tuproqning zichligi ko‘rsatkichi asosida tuproqdagi fizik shart-sharoitlar haqida ancha aniq tasavvur olish mumkin. Hajm massa tuproqning umumiy kovakligini, undagi oziq moddalar va nam miqdorini hisoblab topish uchun zarur. Tuproqning zichligi dala sharoitida, uning tabiiy tuzilishdagi buzilmagan holda maxsus metall silindrlar (N.A.Kachinskiy burg‘ichasi singarilar) yordamida aniqlanadi (6-rasm). Silindrlar (kesuvchi halqalar) yog‘och bolg‘a bilan tuproqqa urib kirgiziladi va shu tarzda tuproq tuzilishini buzmagan holda kerakli hajmda namuna olinadi. Tuproq quritiladi, tarozida tortilib zichligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: V m dV  , bu yerda: dV-tuproqning zichligi, g/sm3; m-quruq tuproqning massasi, g: v- silindr (halqa) ning hajmi, sm3. 2-rasm. Tuproqning hajmiy massasini aniqlash uchun silindr (halqa) Laboratoriya sharoitida tuproqning zichligi odatda tuzilishi buzilgan sochilma tuproq namunasidan aniqlanadi, bu esa yerga ishlov berilgandan keyingi haydalma qatlam tuproqning zichligiga taxminan mos keladi. Tuproqning zichligini sochilma namunadan aniqlash Ishni bajarish tartibi. 1. Bo‘yi 10 sm va diametri 4-5 sm, tubi sim to‘rli bo‘lgan metall silindr olinib, uning sim to‘ri ustiga aylana qilib kesilgan filtr qog‘ozi tuproqning zichligini aniqlab bo‘lgandan keyin nam sig‘imini aniqlash maqsadida silindr suv bilan to‘yintirish uchun qo‘yilganda, uning tubidan tuproq to‘kilmasligi uchun kerak bo‘ladi. 2.Silindrning hajmi aniqlanadi. Buning uchun uning bo‘yi va diametri o‘lchanib ushbu formula yordamida hisoblab chiqish zarur. ) ( 3 2 sm h r V   , bu yerda: v-silindrning hajmi, sm3; -3,14; r-silindrning raduisi, sm; h- silindrning bo‘yi, sm. aniqlanadi (6-rasm). Silindrlar (kesuvchi halqalar) yog‘och bolg‘a bilan tuproqqa urib kirgiziladi va shu tarzda tuproq tuzilishini buzmagan holda kerakli hajmda namuna olinadi. Tuproq quritiladi, tarozida tortilib zichligi quyidagi formula yordamida aniqlanadi: V m dV  , bu yerda: dV-tuproqning zichligi, g/sm3; m-quruq tuproqning massasi, g: v- silindr (halqa) ning hajmi, sm3. 2-rasm. Tuproqning hajmiy massasini aniqlash uchun silindr (halqa) Laboratoriya sharoitida tuproqning zichligi odatda tuzilishi buzilgan sochilma tuproq namunasidan aniqlanadi, bu esa yerga ishlov berilgandan keyingi haydalma qatlam tuproqning zichligiga taxminan mos keladi. Tuproqning zichligini sochilma namunadan aniqlash Ishni bajarish tartibi. 1. Bo‘yi 10 sm va diametri 4-5 sm, tubi sim to‘rli bo‘lgan metall silindr olinib, uning sim to‘ri ustiga aylana qilib kesilgan filtr qog‘ozi tuproqning zichligini aniqlab bo‘lgandan keyin nam sig‘imini aniqlash maqsadida silindr suv bilan to‘yintirish uchun qo‘yilganda, uning tubidan tuproq to‘kilmasligi uchun kerak bo‘ladi. 2.Silindrning hajmi aniqlanadi. Buning uchun uning bo‘yi va diametri o‘lchanib ushbu formula yordamida hisoblab chiqish zarur. ) ( 3 2 sm h r V   , bu yerda: v-silindrning hajmi, sm3; -3,14; r-silindrning raduisi, sm; h- silindrning bo‘yi, sm. 3.Ezg‘ilanmagan namunadan silindr to‘lguncha tuproq solinadi. Silindr tuproq bilan to‘lgandan so‘ng uni tubi bilan kaftga urib o‘rtacha zichlanadi. 4.Tuproq solingan silindr tarozida tortiladi. 5.Tuproqning massasi hisoblab topiladi. Buning uchun tuproq solingan silindrning massasidan bo‘sh silindr massasi ayirib tashlanadi (tuproqning nam sig‘imini aniqlash uchun tuproqli silindr keyin olib qo‘yiladi). Tuproqning zichligi quyidagi formula bilan hisoblab topiladi. ) / ( 3 sm g V P d  , bu yerda: d-tuproqning zichligi, g/sm3; P-tuproqning massasi,g; V- silindrning hajmi, sm3. Mutlaqo quruq tuproqning massasi P qattiq qismining solishtirma massasini aniqlashdagi kabi hisoblab topiladi: O H G a P 2 100 100    , bu yerda: P-quruq tuproqning massasi, g; a-silindrga solingan havoda quritilgan tuproqning massasi, g; О Н G 2 -gigroskopik nam miqdori, %. O‘zbekistonning sug‘oriladigan bo‘z tuproqlar haydalma qatlamining zichligi qiymatini E.F.Morozovaning ma’lumotlari asosida (1969 y) quyidagicha baholash mumkin: 1,0 - 1,3 g/sm3- eng maqbul (optimal): 1,3 - 1,4 g/sm3-yaxshi: 1,4 - 1,5 g/sm3- qoniqarli: 1,5 - 1,6 g/sm3- qoniqarsiz. Tuproqning umumiy kovakligini hisoblash Ma’lum hajm tuproq oralig‘idagi bo‘shliqlarning umumiy hajmiga kovaklik deb ataladi. Kovaklik tuproqning mexanik tarkibi, strukturasi va tuzilishiga bog‘liq. Tabiiy sharoitda tuproq kovakliklari turli nisbatlarda suv va havo bilan to‘lgan bo‘ladi. 3.Ezg‘ilanmagan namunadan silindr to‘lguncha tuproq solinadi. Silindr tuproq bilan to‘lgandan so‘ng uni tubi bilan kaftga urib o‘rtacha zichlanadi. 4.Tuproq solingan silindr tarozida tortiladi. 5.Tuproqning massasi hisoblab topiladi. Buning uchun tuproq solingan silindrning massasidan bo‘sh silindr massasi ayirib tashlanadi (tuproqning nam sig‘imini aniqlash uchun tuproqli silindr keyin olib qo‘yiladi). Tuproqning zichligi quyidagi formula bilan hisoblab topiladi. ) / ( 3 sm g V P d  , bu yerda: d-tuproqning zichligi, g/sm3; P-tuproqning massasi,g; V- silindrning hajmi, sm3. Mutlaqo quruq tuproqning massasi P qattiq qismining solishtirma massasini aniqlashdagi kabi hisoblab topiladi: O H G a P 2 100 100    , bu yerda: P-quruq tuproqning massasi, g; a-silindrga solingan havoda quritilgan tuproqning massasi, g; О Н G 2 -gigroskopik nam miqdori, %. O‘zbekistonning sug‘oriladigan bo‘z tuproqlar haydalma qatlamining zichligi qiymatini E.F.Morozovaning ma’lumotlari asosida (1969 y) quyidagicha baholash mumkin: 1,0 - 1,3 g/sm3- eng maqbul (optimal): 1,3 - 1,4 g/sm3-yaxshi: 1,4 - 1,5 g/sm3- qoniqarli: 1,5 - 1,6 g/sm3- qoniqarsiz. Tuproqning umumiy kovakligini hisoblash Ma’lum hajm tuproq oralig‘idagi bo‘shliqlarning umumiy hajmiga kovaklik deb ataladi. Kovaklik tuproqning mexanik tarkibi, strukturasi va tuzilishiga bog‘liq. Tabiiy sharoitda tuproq kovakliklari turli nisbatlarda suv va havo bilan to‘lgan bo‘ladi. Tuproqning kovakligi: umumiy, kapillyar va nokapillyar turlarga ajratiladi. Umumiy kovaklik tuproqdagi jami g‘ovak bo‘shliqlarning umumiy hajmidan iborat. Kapillyar kovaklik odatda tuproqning gilli zarralari tufayli hosil bo‘ladigan juda ingichka (kapillyar) bo‘shliqlar yigindisidan iborat. Nokapillyar kovaklik deganda struktura agregatlari yoki yirik qumli zarralar oraligidagi bo‘shliqlar yig‘indisi tushuniladi. Me’yorida namlangan tuproqlarda kapillyar kovaklar odatda suv bilan, nokapillyar kovaklar esa havo bilan to‘lgan bo‘ladi. Kapillyar kovaklik bilan nokapillyar kovaklik orasidagi eng maqbul nisbat taxminan 1:1 deb hisoblanadi. Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi sharoitida eng maqbul kovaklikka odatda tuproqqa yaxshi ishlov berish (haydash, kultivasiyalash, boronalash singari) yo‘li bilan erishiladi. Umumiy kovaklik quydagi formula bilan hisoblanadi. 100 * ) ( 1 D d Pум   , bu yerda: ym P -umumiy kovaklik, %; d-tuproq zichligi (hajmiy massa), g/sm3; D-qattiq qismining zichligi, g/sm3; 100–foizda hisoblash uchun. Tuproqning kovakligi yuqori bo‘lishi bilan bir qatorda kapillyar kovakligi ham kattaroq bo‘lishi va shuningdek aerasiya nokapillyar kovakligi esa barcha hajmning kamida 15-20 % ni tashkil etishi agronomiya nuqtai nazaridan muhimdir. Agar tuproqning namligi eng kam nam sig‘imiga mos bo‘lgan sharoitda aerasiya kovakligining hajmi barcha hajmning 15-20 % idan kam bo‘lsa, u holda aerasiyasini yaxshilash uchun agronomik yoki meliorativ chora-tadbirlar ko‘rilishi zarur. Qumoq va soz tuproqlar haydalma qatlamining umumiy kovakligini baholash uchun quyidagi shkala ishlab chiqarilgan (1-jadval). 1-jadval Tuproq umumiy kovakligini baholash (N.A.Kachinskiy bo‘yicha) Umumiy kovaklik, % Tuproq kovakligining sifat bahosi > 70 55-65 Haddan tashqari kovakli A’lo Tuproqning kovakligi: umumiy, kapillyar va nokapillyar turlarga ajratiladi. Umumiy kovaklik tuproqdagi jami g‘ovak bo‘shliqlarning umumiy hajmidan iborat. Kapillyar kovaklik odatda tuproqning gilli zarralari tufayli hosil bo‘ladigan juda ingichka (kapillyar) bo‘shliqlar yigindisidan iborat. Nokapillyar kovaklik deganda struktura agregatlari yoki yirik qumli zarralar oraligidagi bo‘shliqlar yig‘indisi tushuniladi. Me’yorida namlangan tuproqlarda kapillyar kovaklar odatda suv bilan, nokapillyar kovaklar esa havo bilan to‘lgan bo‘ladi. Kapillyar kovaklik bilan nokapillyar kovaklik orasidagi eng maqbul nisbat taxminan 1:1 deb hisoblanadi. Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi sharoitida eng maqbul kovaklikka odatda tuproqqa yaxshi ishlov berish (haydash, kultivasiyalash, boronalash singari) yo‘li bilan erishiladi. Umumiy kovaklik quydagi formula bilan hisoblanadi. 100 * ) ( 1 D d Pум   , bu yerda: ym P -umumiy kovaklik, %; d-tuproq zichligi (hajmiy massa), g/sm3; D-qattiq qismining zichligi, g/sm3; 100–foizda hisoblash uchun. Tuproqning kovakligi yuqori bo‘lishi bilan bir qatorda kapillyar kovakligi ham kattaroq bo‘lishi va shuningdek aerasiya nokapillyar kovakligi esa barcha hajmning kamida 15-20 % ni tashkil etishi agronomiya nuqtai nazaridan muhimdir. Agar tuproqning namligi eng kam nam sig‘imiga mos bo‘lgan sharoitda aerasiya kovakligining hajmi barcha hajmning 15-20 % idan kam bo‘lsa, u holda aerasiyasini yaxshilash uchun agronomik yoki meliorativ chora-tadbirlar ko‘rilishi zarur. Qumoq va soz tuproqlar haydalma qatlamining umumiy kovakligini baholash uchun quyidagi shkala ishlab chiqarilgan (1-jadval). 1-jadval Tuproq umumiy kovakligini baholash (N.A.Kachinskiy bo‘yicha) Umumiy kovaklik, % Tuproq kovakligining sifat bahosi > 70 55-65 Haddan tashqari kovakli A’lo 50-55 <50 40-25 Qoniqarli Qoniqarsiz Juda past Nazorat uchun savollar 1. Tuproqning umumiy fizik xossalarini sanab bering? 2. Tuproq zichligi nima? 3. Tuproq qattiq qismi zichligi nima? 4. Kovaklikning qanday turlarini bilasiz? 50-55 <50 40-25 Qoniqarli Qoniqarsiz Juda past Nazorat uchun savollar 1. Tuproqning umumiy fizik xossalarini sanab bering? 2. Tuproq zichligi nima? 3. Tuproq qattiq qismi zichligi nima? 4. Kovaklikning qanday turlarini bilasiz?