TURIZM INDUSTRIYASIDA RAQOBATBARDOSH OMILLAR ASOSIDA BUYUK IPAK YO‘LI DAVLATLARINING GURUHLANISHI Reja: 1. Turizm industriyasida moyillik tushunchasi. 2. Buyuk ipak yo‘li davlatlari va loyiha. 3. Metodologiya va natijalar. 4. Guruh tahlili natijalari. 5. Sayohat va turizm raqobatbardosh ustunlari 6. T-Test natijalari. Sayohat va turizm boshqaruv tuzilma quyi indeksi 7. T-Test natijalari. Sayohat va turizm biznes muhit va infratuzilma quyi indeksi 8. T-Test natijalari. Sayohat va turizm insoniy, madaniy va mabiiy resurslar quyi indeksi 9. T-Test natijalari. Sayohat va turizm indeksida davlatlarning ish qiyosi. 10. Buyuk ipak yo‘li davlatlarida xalqaro turistlar kelishi va turizm kirimlari. Turizm industriyasida moyillik tushunchasi Moyillik - biror kishiga moyillik, doimiy diqqatga sazovor joy. E’tiborga moyil bo‘lgan dastlabki belgisi marketing bu alohida emas, balki faoliyat tizimi tushunchasi bilan belgilanadi. Boshqacha qilib aytganda, bu qo‘yilgan maqsadlarga erishish uchun turistik korxonalarning umumlashtirilgan ketma-ket bajariladigan harakatlaridir. Demak, marketing bu reklama va xizmatlarni sotish yoki xizmatlarni yaratish emas, balki marketing tamoyiliga binoan, barcha vazifalarni va harakatlarni birlashtirishi lozim bo‘lgan tizimdir. Strategik marketingning maqsad va vazifalari turizm sohasi holatini tavsiflovchi muammo va moyilliklar bilan ham aniqlanadi. Raqobat yuqoriligi shundaki, turistik firma, odatdagidek, bozorning boshqa vakillari tomonidan ham tayyorlangan mahsulotni (joylashtirishni, ovqatlanishni, madaniy marosimlarni va boshqalar) bozorga chiqarmoqda, iste’molchi ularning xizmatlaridan vositachilar yordamisiz foydalanishi mumkin. Bunday moyillik va muammolar marketingning vazifa va qurilmalarini sezilarli darajada o’zgartiradi. Hozirda talabni o’rganish firma strategiyasini aniqlashda birinchi darajali vazifa deb hisoblanmaydi. Buyuk ipak yo‘li davlatlari va loyiha Buyuk Ipak yoʻli Qadimda sharq bilan gʻarbni boʻgʻlab turgan savdo yoʻli. Dengiz, okean yoʻllari ochilmasdan oldin bu yoʻllar muhim ahamiyat kasb etgan. Buyuk Ipak yoʻli — insoniyat rivojlanishi tarixining, uning birlashuvga hamda madaniy qadriyatlari bilan almashishga, hayotiy fazo-yu mahsulotlarni sotish uchun bozorlarga erishishga intilishining oʻziga xos boʻlgan hodisasidir. Sharqda aytiladigan naqlga qaraganda: „Oʻtirgan — boʻyra, yurgan — daryo“. Harakatlanish — bu hayotdir, sayohat qilish, jahongashtalik doimo taraqqiyotning harakatlantiruvchi kuchi boʻlgan edi. Insoniyat tarixida eng ulkan boʻlgan ushbu qitʼalararo savdo yoʻli Yevropa va Osiyoni bir-biriga bogʻlab, oʻtmishda antik Rim davlatidan to Yaponiyaning qadimgi poytaxti Nara shahrigacha choʻzilgan edi. Sharq va Gʻarb oʻrtasidagi savdo oʻtmish qaʼriga choʻkkan qadim-qadim zamonlardan beri olib borilar edi, lekin bu kelgusida bunyod etilgan Buyuk yoʻlning aloxidagi qismlari edi. Savdo aloqalari hosil boʻlishiga Markaziy Osiyo togʻlarida yarim qimmatbaho toshlar — Sharqda nihoyatda qadrlangan lazurit, nefrit, aqiq, feruzalar qazib chiqariladigan konlarni topib, qazib olish koʻp jihatdan koʻmaklashgan. Masalan, Markaziy Osiyodan Eronga, Mesopotamiyaga va hatto Misrga lazurit toshi yetkazib beriladigan „lazurit yoʻli“ mavjud edi. U bilan bir paytda „nefrit yoʻli“ ham tarkib topgan, bu yoʻl Xotan va Yorkent tumanlarini Shimoliy Xitoy mintaqalari bilan bogʻlar edi. Bundan tashqari, Old Osiyo mamlakatlariga Soʻgʻdiyona va Baqtriya davlatlaridan aqiq toshlari olib ketilar edi, Xorazmdan esa feruza keltirilgan. Bu yoʻnalishlarning barchasi oxir-oqibat Buyuk Ipak yoʻliga kirib mujassamlashgan. Markaziy Osiyodan Gʻarbga va Janubga oʻtkazilgan karvon yoʻllarini hamda Xitoydan Sharqiy Turkistonga olib boradigan yoʻllarni oʻzaro bogʻlab bergan buyuk yoʻlning haqiqiy boshlanishini tarixchilar eramizdan avvalgi ikkinchi asrning oʻrtalarida, deb hisoblaydilar, oʻsha davrda xitoyliklar uchun ilk bora Gʻarb oʻlkalari — Markaziy Osiyo davlatlari kashf etilgan edi. "Qadimda va oʻrta asrlarda Sharq va Gʻarb mamlakatlarini ilk bor oʻzaro bogʻlagan qitalararo karvon yoʻli (miloddan avvalgi 2-asr— milodiy 15-asr). Buyuk ipak yoʻli y. atamasi ushbu yoʻldan tashilgan qimmatbaho tovar — Xitoy ipagi bilan bogʻliq. Gʻarb mamlakatlari uzoq vaqtgacha ipakchilik sirasrorlaridan bexabar boʻlishgan. Buyuk ipak yoʻli y. atamasi qadimda ishlatilmagan. Buyuk ipak yoʻli y.ni tarixiy, geografik va madaniy jihatlarini ilmiy oʻrganish amalda koʻplab mamlakat olimlari tomonidan 19-asrning 2-yarmidan boshlangan. Uni tadqiq etishga Gʻarbiy Yevropa, Rossiya va Yaponiya olimlari salmoqli hissa qoʻshdilar. ususan, Yaponiyada „Buyuk ipak yoʻli ensiklopediyasi“ nashr qilindi. 1877 yil mashhur nemis olimi Karl Rixtgofen oʻzining „Xitoy“ nomli yirik ilmiy asarida ulkan Yevroosiyo materiganing turli qismlarini bogʻlovchi yoʻllar tizimini „Ipak yoʻli“ deb atagan, keyinchalik „Buyuk ipak yoʻli y.“ atamasi qabul qilingan. Miloddan avvalgi 2-asrgacha ham Sharq bilan Gʻarb oʻrtasida Oʻrta Osiyo karvon yoʻllari orqali amalga oshirilgan aloqalar mavjud boʻlgan. Bunga Togʻli Oltoydagi Poziriq qoʻrgʻonidan topilgan Kichik Osiyoda tayyorlangan buyumlar, Afgʻoniston va Oʻrta Osiyodan topilgan yunon buyumlari misol boʻlishi mumkin. Iskandar Maqduniy (qarang Aleksandr) saltanati tuzilishi bilan bu aloqalar toʻgʻri yoʻlga solingan. Buyuk ipak yoʻli y.ning sharqiy qismini barpo etishda sugʻdiylar katta rol oʻynaganlar. Iskandar Maqduniy tomonidan Sugʻdiyona mamlakati i stilo etilishi bilan koʻplab sugʻdiylar sharqqa tomon koʻchganlar va Buyuk ipak yoʻli y.ning markaziy qismini — Oʻrta Osiyodan tortib Xitoyning Chanan shahrigacha boʻlgan oraliq masofada savdo faktoriyalari (manzilgohlari) bunyod etganlar. Oʻz navbatida Xan imperiyasi miloddan avvalgi 1-ming yillik oxirida oʻz hududini Oʻrta Osiyo tomon kengaytirish siyosati yurgizib bu yoʻnalishga alohida eʼtiborini qaratadi va bu yoʻl haqida maʼlumot toʻplash, aygʻoqchilik va diplomatik maqsadlarida elchi Chjan^Szyanni yuboradi. Ammo Suriyadagi Oʻrta dengizning sharqida joylashgan Giyerapol shahridan Serika (Xitoy)gacha boʻlgan masofa boʻylab tuzilgan dastlabki batafsil yoʻllik makedoniyalik savdogar May Titsian (milodiy 100 yil) tomonidan tuzilgan. Bu maʼlumotlar Klavdiy Ptolemeyning „Geografik qoʻllanma“sida saqdangan. Ptolemey esa oʻz navbatida bu maʼlumotlarni tarixchi Marinning taxminan 107— 114 yillar oraligʻida yozilgan va bizgacha yetib kelmagan asarlaridan olgan. Ushbu maʼlumotlarga kura, Buyuk ipak yoʻli y. 2 katga kiyemga boʻlingan: Giyerapoldan Toshminor (Toshqoʻrgʻon)gacha va Toshminordan Serikagacha. Yoʻlning Oʻrta Osiyo qismi Ariya (hozirgi Turkmanistonning jan. va Afgʻonistonning shim.gʻarbida joylashgan qad. viloyat)dan boshlangan. Ariyadan yoʻl shim.ga Margʻiyonadagi Antioxiyaga (Bayramali shahri yaqinidagi koʻhna Marv shahri harobasi) ketgan, soʻngra sharqqa burilib Baktra (Shim. Afgʻonistondagi Balx shahri)ga borgan. Bu yerdan yoʻl shim. tomon yoʻnalib Termiz atrofida Amudaryodan oʻtilgan va soʻngra 2 tomonga ketilgan. 1si, shim.si boʻylab Temir darvoza orqali Marokanda (Samarqand)ga, u yerdan Fargʻonaga ketilgan. 2si, jan.si esa Surxondaryo vodiysi boʻylab komedlarning togʻli oʻlkasiga (hozirgi Qorategin) olib borgan. Har ikki yoʻnalish ham Toshminorga olib borgan. Uni ayrim olimlar Toshkent hududida, boshqalari Olay vodiysida joylashgan deb hisoblaydilar. Toshminordan soʻng yoʻl Oʻrta Osiyo hududidan tashqariga chiqqan, Ergashtom atrofida „savdogarlar qoʻnimgohi“ joylashgan, soʻngra yoʻl TaklaMakon choʻlidan oʻtib Dunxuanga, soʻngra Xitoyning qad. poytaxti — Chananga olib borgan. Bu yerdan yoʻl ehgimol shim.gʻarbga Koreya va Yaponiyaga ketgan boʻlsa kerak. Milodiy 5—8-asrlarda Buyuk ipak yoʻli y.ning Yettisuv orqali Choch (Toshkent vohasi), Sugʻd, soʻngra Poykend, Marv boʻylab Eron Xurosoniga eltuvchi shim. qismi muhim ahamiyat kasb etgan. Ayni shu davrda Eron orqali Vizantiyaga ipak olib oʻtish taqiqlanganligi munosabati bilan sugʻd savdogarlari Vizantiya va Turk xoqonlari vositachiliklarida Sugʻd va Xorazmdan Kaspiy dengizini aylanib oʻtib, Shim. Kavkazdagi dovonlardan oshib Qora dengiz va keyinchalik Konstantinopolgacha olib boruvchi yangi yoʻl tarmogʻini ochadilar. Gʻarbda yuksak kadrlangan, qiymati jihatidan oltin va qimmatbaho toshlarga tenglashtirilgan ipak vositasida Vizantiya imperatorlari Yevropadan jangchilar yollashgan va qoʻshni „varvar“ — german va slavyan qabilalarining hukmdorlarini oʻz tomonlariga ogʻdirib olishgan, chunki ipak ularda yanada qadrliroq sanalgan. Ipak bu paytda 3 buyuk davlat: Vizantiya imperiyasi, Sosoniylar Eroni va buyuk Turk xoqonligi oʻrtasidagi iqtisodiy raqobat obʼyektiga aylangan. Biroq, bu „ipak“ yoʻli aftidan uzoq vaqt mavjud boʻlmagan, chunki 6-asr 2-yarmida Xitoy ipak ishlab chiqarish boʻyicha monopol huquqdan mahrum boʻlgan, asr oxirida esa Vizantiya shu qadar koʻp miqdorda ipak yetishtirar ediki, uni Xitoydan keltirishga hech qanday ehtiyoj qolmagan. Vizantiya ipak sanoatini barpo etilishi va uni astasekin Zakavkazye va Oʻrta dengiz mamlakatlariga tarqalishi bilan Buyuk ipak yoʻli y.ning tarixi tugaydi. Keyingi asrlarda, ayniqsa moʻgʻullar saltanati davrida garchand Sharq bilan Gʻarbni bogʻlovchi karvon yoʻli mavjud boʻlgani haqida koʻplab dalillarni keltirish mumkin boʻlsada, lekin „ipak yoʻli“ nomini unga shartli ravishda qoʻllash mumkin, chunki bu yoʻlning ahamiyatini endilikda ipak emas, boshqa tovar va maqsadlar belgilar edi. 1987 yil YUNESKO madaniy taraqqiyot boʻyicha BMTning umumjahon dekadasi doirasida „Ipak yoʻli — muloqot yoʻli“ xalqaro dasturini qabul qildi. Bu dastur Oʻrta Osiyo xalqlari boy madaniy tarixlarini keng qamrovda tadqiq etishni nazarda tutadi. Biroq uning asosiy maqsadi — Sharq bilan Gʻarb oʻrtasida yanada mustahkamroq madaniy va iqtisodiy aloqalar oʻrnatish, ushbu buyuk qitʼalarda yashovchi koʻp sonli xalqlar oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlarni yaxshilashdan iborat. Koʻplab (30 dan ziyod) xalqaro ilmiy konferensiya (jumladan, Samarqand, 1990 yil okt.; Buxoro, 1996 yil fevral) va seminarlar oʻtkazildi. Buyuk ipak yoʻli y. boʻylab birgalikda xalqaro ekspeditsiyalar uyushtirildi, kinofilmlar yaratildi, kitoblar, broshyuralar va maqolalar chop etildi, baʼzi arxeologik va meʼmoriy yodgorliklar taʼmirlandi. Baʼzi bir Sharq mamlakatlarida (Hindiston, Xitoy, Oʻzbekiston, Shri Lanka, Yaponiya) Buyuk ipak yoʻli y.ni oʻrganish boʻyicha maxsus ilmiy intlar barpo etilgan. Maye, BMT va YUNESKO qaroriga koʻra, Samarqand shahrida Markaziy Osiyo tadqiqotlari xalqaro instituti ochilgan. 1997 yil mayda Oʻrta Osiyoni Eron bilan bogʻlagan Saraxs — Mashhad temir yoʻl uchastkasi qurilishi tugallandi, bu bilan Oʻrta Osiyo mamlakatlari Fors qoʻltigʻiga, Yevropa mamlakatlari esa Oʻrta Osiyoga chiqish imkoniga ega boʻldilar. Ilmiy va madaniy dasturlardan tashqari Buyuk ipak yoʻli y.ni tiklash boʻyicha jahonshumul ahamiyatga ega boʻlgan loyiha amalga oshirilmoqda [qarang Yevropa—Kavkaz—Osiyo transport yoʻlagi (TRACECA)]. Navbatdagi vazifa — Oʻzbekiston va Xitoy oʻrtasidagi temir yoʻl uchastkasini qurishdir. Mana shu reja amalga oshgudek boʻlsa, Atlantika okeanidan tortib Tinch okeanigacha boʻlgan masofada Buyuk ipak yoʻli y.ning „temir yoʻl“ varianti toʻla tiklangan boʻladi. Oʻzbekistonda Buyuk ipak yoʻli y.ni tiklashga katta eʼtibor qaratilmoqda. 1995 yil 2 iyunda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenta Islom Karimovning Buyuk ipak yoʻli y.ni qayta tiklashda Oʻzbekistonning ishtirokini avj oldirish va respublikada xalkaro sayyohlikni rivojlantirish borasidagi choratadbirlar toʻgʻrisidagi farmoni eʼlon qilindi Metod (yunon. metods — usul) keng ma'noda yo‘l, ijodiy faoliyatning har qanday shakli kabi ma'nolarni anglatadi. Metodologiya tushunchasi ikki asosiy mazmunga ega — faoliyatda qo‘llaniladigan ma'lum usullar tizimi (fanda, siyosatda, san'atda va h.k.); tizim haqidagi ta'limot yoki metod nazariyasi. Metodologiya faqat metodlarni emas, balki tadqiqotni ta'minlovchi boshqa vositalarni ham o‘rganadi. Tamoyil, qoida va ko‘rsatmalar, shuningdek, kategoriya hamda tushunchalar mana shunday vositalar jumlasiga kiradi. Nomuvoziy, beqaror dunyo sharoitlarida voqyelikni metodologik o‘zlashtirishning o‘ziga xos vositalarini ajratish fan rivojlanishining «postnoklassik», deb nomlangan hozirgi bosqichida ancha dolzarb ahamiyat kasb etmoqda. Natija (inglizcha result) yoki rezultat (rus tilidagi versiya) - sifat yoki miqdoriy ravishda ifodalangan harakatlar yoki hodisalar zanjiri (ketma-ketligi) yakunidir. Masalan, potensial natijalarga afzallik, noqulaylik, daromad, yo'qotish, qiymat va g'alaba kiradi. Hamda maqsad kerakli, ammo hali erishilmagan natijani tavsiflaydi. Guruh tahlili natijalari. Mahalliy budjetlarning daromadlari bo'yicha statistik ma'lumotlardan kelib chiqib, daromadlarni hisoblash uchun (1) formulani va uni axborot bilan ta'minlash lozim: Inc q TP * CpCm * 1-natija raqami Q CZ * CpCn * 2-natija raqami * 12 Q Q KC * S3 * 3-natija raqami Q (TP G’ 2) * TsS * 4-natija raqami (1) Bu yerda TP - turistik oqim; CpCm - bir kun narxi (sayyoh tomonidan bir kunlik sayohat uchun sarf qilingan mablag ', shu jumladan tur xarajatlari); ChZ - turizm sohasida ish bilan band bo'lganlar soni; SrSn - turizm sohasidagi o'rtacha ish haqi; KS - turizm faoliyati uchun foydalaniladigan erlarning kadastr qiymati; SZ - sayyohlik faoliyati uchun er maydoni; CA - esdalik sovg'asi narxi (turistlar tomonidan esdalik mahsulotlariga sarflanadigan mablag '); Inc - sayyohlik sohasidagi daromadlar. 2019 yil yakuniga ko’ra, turistik xizmatlar eksporti ko’rsatkichi 1 mlrd 313 mln AQSh dollarini tashkil qilib, 2018 yilga nisbatan (2018 yilda 1 mlrd 041 mln) 26,1 foizga o’sish qayd etildi. Joylashuv vositalari soni jami 1188 tadan iborat bo’lgan bo’lsa, shundan 833 tasi – mehmonxonalar, 214 tasi – xostellar va 141 tasi boshqalar. Hududlar kesimida joylashuv vositalarining yuklanish darajasi quyidagicha: Qoraqalpog’iston Respublikasi – 62,6 foiz, Andijon viloyati – 65,0 foiz, Buxoro viloyati – 96,6 foiz, Jizzax viloyati – 52,5 foiz, Qashqadaryo viloyati – 61,0 foiz, Navoiy viloyati – 74,3 foiz, Namangan viloyati – 40,6 foiz, Samarqand viloyati – 82,3 foiz, Sirdaryo viloyati – 64,4 foiz, Surxondaryo viloyati – 68,8 foiz, Toshkent viloyati – 76,1 foiz, Farg’ona viloyati – 42,7 foiz, Xorazm viloyati – 81,5 foiz, Toshkent shahri – 85,7 foiz. Sayohat va turizm raqobatbardosh ustunlari Raqobatbardoshlik – ko’p o’lchovli solishtirma atamadir va uning ob’ektlarini tasniflash uchun raqobatbardoshlikni miqdoriy ifodalash kerak bo’ladi. Ushbu vazifani tizimlituzilmaviy usul vositasi orqali echish maqsadida raqobatbardoshlik tizim sifatida tasvirlanadi. Turistik hudud raqobatbardoshligi - turistik hududlarning barcha bozorlarda o’z o’rnini saqlab qolish, vaqt oralig’ida sifat va ko’lamini muntazam oshirib borish qobiliyatidir. Bundan tashqari, raqobatbardoshlik - turistik hududlarning o’z raqobatchilariga nisbattan bozordagi salmoqni saqlab turib mavjud resurslardan oqilona foydalangan holda qo’shimcha qiymatga ega mahsulot (xizmat)larni yaratish va ularni integratsiyalash qobiliyati hamda tashrif buyuruvchilarning ehtiyojlari hudud etqazib berayotgan mahsulot va xizmatlar evaziga, boshqa turistik hududlar bilan qiyoslaganda, to’laroq qondirilishidir G.I.Crouch va J.Ritchie turistik hududlar raqobatbardoshligining 36 ta asosiy omillarini ajratib, quyidagi 10 tamoyil eng muhim degan xulosaga kelganlar: 117 1) geografiya va iqlim; 2) bozor aloqalari; 3) madaniyat va tarix; 4) turistik tuzilma; 5) xavfsizlik; 6) narx-navo; 7) soddalashtirilgankirish; 8) imij; 9) geografik joylashuv; 10) infratuzilma. Jahon iqtisodiy forumi (World Economic Forum) doirasida har yili e’lon qilinadigan Sayohat va turizm raqobatbardoshligi hisobotida (Travel and Tourism Competitiveness Report) ma’lum davlatlarning turizm sohasi 129 o’sishiga va investitsion muhitning jozibadorligiga ta’sir etuvchi omillar “SaTuRa” Indeksi (Sayohat va turizm raqobatbardoshligi indeksi - Travel & Tourism Competitiveness Index — TTCI) asosida baholanadi. “SaTuRa” Indeksi Iqtisodiy hamkorlik va rivojlanish Tashkiloti (OECD – Organization of economic cooperation and development) tomonidan har yili e’lon qilinadi. Turistik hudud (dectinatsiya) raqobatbardoshligi - geografik joylarning rezident va norezidentlar uchun jozibadorligini optimallashtira olish hamda turizm sohasida mavjud resurslardan samarali va barqaror shaklda foydalanishni ta’minlagan holda sifatli, innovativ va jozibali turizm xizmatlarini etkazish evaziga ichki va xalqaro bozorlarni egallash qobiliyatidir. 2007 yilda ilk marotaba joriy etilgan “SaTuRa” Indeksi, “davlatning iqtisodiy rivojlanishi va uning raqobatbardoshligiga ijobiy ta’sir etuvchi sayohat va turizm sohasi barqaror rivojlanishiga turtki bo’luvchi bir qator omil va iqtisodiy tendentsiyalar”ni hisobga olishni ko’zda tutadi. Mamlakatning sayohat va turizm sohasi raqobatbardoshligini aniqlash uchun 4 guruhga birlashtirilgan 14 ta subindekslar tanlangan Birinchisi, “Rivojlanish uchun qulay sharoitning shakllantirilganligi” bo’lib, mamlakatda faoliyat olib borishning umumiy qoidalarini qamrab olgan. Ular quyidagilar: biznes muhit, xavfsizlik va tinchlik, sog’liqni saqlash va gigiena, inson resurslari va mehnat bozori hamda axborot kommunikatsiya texnologiyalarining joriy qilinganligi. Ikkinchisi, “Sayohat va turizm sohasiga oid siyosat va uning rivojlanishi uchun qulay sharoitning shakllantirilganligi” bo’lib, sayohat va turizm sohasiga to’g’ridan- to’g’ri ta’sir etuvchi dastur va strategik rejalarni qamrab oladi. Ular quyidagilar: sayohat va turizmning strategik soha sifatida tan olinganligi, xalqaro ochiqlik, raqobatbardosh narxlar, barqaror ekologik vaziyat. Uchinchisi, “Infratuzilma”bo’lib, turli sohalarda mavjud infratuzilmaning sifati va barchaga undan foydalanish huquqining berilganligini nazarda tutadi. Havo transporti infratuzilmasi, er va suv transporti infratuzilmasi, turizmda xizmat ko’rsatish infratuzilmasi kabilarni qamrab oladi. Oxirgi, to’rtinchi subindekslar guruhi, “Tabiiy va madaniy resurslar”, ya’ni sayohat maqsadiga aylanishi mumkin bo’lgan barcha resurslarni, tabiiy resurslar, madaniy resurslar 131 va ishbilarmonlik turizmi kabilarni o’zida mujassamlashtirgan. Buyuk ipak yo‘li davlatlarida xalqaro turistlar kelishi va turizm kirimlari. Toshkentda “Ipak yo‘lida turizm” XXII Toshkent xalqaro sayyohlik yarmarkasi o’tkazildi. “O‘zbekturizm” milliy kompaniyasi va “Buyuk ipak yo‘li” reklama agentligi tomonidan BMT Jahon sayyohlik tashkiloti ko‘magida tashkil etilgan mazkur anjumanda O‘zbekiston, Yaponiya, Chili, Fransiya, Rossiya, Litva, Hindiston, Birlashgan Arab Amirliklari, Portugaliya, Tailand, Turkiya, Turkmaniston kabi davlatlardan yuzdan ziyod sayyohlik firma va kompaniyalar vakillari ishtirok etdi O’zbekiston Respublikasi mustaqil hayot va taraqqiyot yo’lidek eng buyuk yo’lni tanlab, «Buyuk ipak yo’li»ni ham qayta tiklash g’oyasini birinchilar qatori ilgari surgan va ushbu g’oyani ro’yobga chiqarish uchun tinimsiz harakat qilayotgan davlatdir. Shuning uchun ham O’zbekiston qadimiy «Buyuk ipak yo’li»ning yuk ortilgan ot va tuyalardan iborat karvonlarga moslangan «Ipak yo’li»ning o’ta zamonaviy mazmun va darajalarda, eng yangi texnika va texnologiyalar bilan qurollangan ilg’or, 19 murakkab transport va aloqa kommunikasiyalari sistemasi sifatida qayta tiklanish uchun ko’p tadbirlarni ko’rmoqda. Bu tadbirlarga ham mamlakatlarni iqtisodiy rivojlantirish, ham «Buyuk ipak yo’li»ni tiklash vositalari deb qaramoqda. «Buyuk ipak yo’li»ning yangi mazmunda va sifatlarda to’la-to’kis tiklanishi bilan Evropa va Osiyo mamlakatlari xalqlari uchun butunlay yangi taraqqiyot manbalari, omillari va imkoniyatlari vujudga keladi. Ular yanada kengaya borib, ekologik muammolarning eng og’iri – Orol dengizi muammosini echishga ham yordam berishi mumkin. «Buyuk ipak yo’li» tiklanishining asosiy samaralari xususida quyidagilarni aytish mumkin.