ҚУРИЛИШ-МОНТАЖ ИШЛАРИДА ПУДРАТЧИНИНГ БОШҚА ХАРАЖАТЛАРИ ВА УНИ ҲИСОБЛАШ. БЮРТМАЧИНИНГ БОШҚА ХАРАЖАТЛАРИ. Режа: 1.Буюртмачи ва пудратчининг “бошқа харажатлар”ни аниқлашнинг меъёрий асослари 2. Буюртмачи “бошқа харажатлари”ни таркиби ва уларни аниқлаш тартиби 3.Пудратчининг “бошқа харажатлари”ни аниқлаш тартиби 4.Шартномавий жорий нархлардаги қурилиш нархига пудратчининг “бошқа харажатлари”ни (миқдорини) даражасини қўллаш тартиблари 5.Пудратчининг “бошқа харажатлари” да ҳисобга оланадиган харажат моддалари 1. Буюртмачи ва пудратчининг “бошқа харажатлар”ни аниқлашнинг меъёрий асослари Давлат бюджети ва воситалари, унга тенглашган бошқа мақсадли молиялаш фондлари, барча турдаги давлат ташкилотлари ва корхоналари молиялаш манбалари ҳисобига шартномавий жорий нархда қурилиш қийматини ҳисоблаш вақтида буюртмачи “бошқа харажатлари” миқдори (қийматини) ҳисоблаш Ўзбекистoн Республикaси Вaзирлaр Мaҳкaмaсининг 2003 йил 11 июндaги қaбул қилингaн "Мaркaзлaштирилгaн кaпитaл қўйилмaлaри ҳисoбигa рўёбгa чиқaрилaётгaн инвeстиция лoйиҳaлaринин aмaлгa oширишдa шaртнoмaв жoрий нaрxлaргa ўтиш тўғрисидa"ги Қaрoри, “Қурилиш баҳoсини шартнoмавий жoрий нархда аниқлаш қoидалари. Шаҳарсoзлик нoрмалари ва қoидалари, Ўзбeкистoн Рeспубликaси Дaвлaт aрxитeктурa вa қурилиш Қўмитaсининг томонидан “Лoйиҳa –тaдқиқoт ишлaрининг қиймaтини aниқлaш тaртибиб тўғрисидa” Низoм, ҳамда “Қурилиш объектларини шартномавий жорий нархларда ҳисоблашда буюртмачи ва пудратчининг “бошқа харажатлари”ни аниқлаш бўйича услубий кўрсатма асосида аниқланади. Шунингдек пудратчининг бошқа харажатларин аниқлашда юқоридаги меъёрий ҳужжатлари билан биргаликда қуйидаги ҳуқуқий- меъёрий ҳужжатлардан фойдаланалиди: - Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик ва Солиқ кодекслари; - Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг Қарори билан тасдиқланган “Маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисидаги” низоми; - Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 11 сентябр 395-сон “Капитал қурилишда хўжалик муносабатлари механизмини такомиллаштириш чора- тадбирлари тўғрисидаги” қарори. - Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги томонидан 23.10.2002 йил 1181-сон рўйхатга олинган Ўзбекистон Республикаси бухгалтерия ҳисобининг миллий стандарти (21-сон БҲМС) “Хўжалик юритувчи субъектлар молиявий-хўжалик фаолиятининг бухгалтерия ҳисоби счётлари режаси ва уни қўллаш бўйича йўриқнома”си ва мазкур методик тавсияларнинг 1, 2, 3, 4 иловаларида кўрсатилган ва бошқа ҳужжатларда. 2.Буюртмачи “бошқа харажатлари”ни таркиби ва уларни аниқлаш тартиби Буюртмачиинг “бошқа харажатлар” таркиби. Буюртмачининг бошқа харажатлари ўз ичига қуйидаги харажатларни олади: - лойиҳа-қидирув ишлари; - лойиҳа (шаҳарсозлик) ҳужжатлари экспертизаси, шу жумладан экология экспертизаси; - муаллифлик назорати; - танлов ҳужжатларини ишлаб чиқиш ва экспертизаси, танлов савдоларини ташкиллаштириш ва ўтказиш; - буюртмачи хизмати таъминоти, шу жумладан техник назоратни амалга ошириш; - давлат архитектура ва қурилиш назорати (ДАҚН) хизматини таъминлаш; - банк кредитлари ва бошқа заем воситаларини фоизларини ва улар бўйича расмийлаштириш (“фойдаланишга тайёр ҳолда”ги объект қурилиши шароитида молиялаштириш); - ер майдони ажратиш; - бузиб ташланган иморат ва кесиб ташланган дарахтлар ва буталар, бино ва иншоотларни кўчириш ёки бузилганлари ўрнига янги бино ва иншоотларни қуриш учун бадал; Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 11.06.03 йил 261- сон қарори 1 иловаси 18 бандига кўра тегишли асосга эга бўлган объектларни қурилиши билан боғлиқ бошқа харажатлар. Харажатларнинг номи Харажатларни аниқлаш учун тавсия этилган меъёрий ҳужжатлар Харажатларнинг номи Харажатларни аниқлаш учун тавсия этилган меъёрий ҳужжатлар Лойиҳа-қидирув ишлари Қурилиш объектларини лойиҳа-қидирув ишларини шартномавий жорий нархда аниқлаш тартиби тўғрисидаги низоми (15.12.2003й. 9-сон Давархитектқурилиш Қўмитаси қарори билан тасдиқланган, Ўзбекистон Республикаси Адлия Вазирлиги томонидан 08.01.2004 й. рўйхатга олинган) Лойиҳа-қидирув ишлари учун шартнома. Муаллифлик назорати Тузилган Шартнома асосида муаллифлик назорати ўтказиш ва лойиҳа ташкилотининг хизматлари нархларини ҳисоблаш. Лойиҳа ҳужжатларини экспертизаси, жумладан экология экспертизаси Тузилган Шартнома асосида экспертиза ўтказиш Танлов савдоларини ташкил этиш ва ўтказиш учун танлов ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва экспертизадан ўтказиш Капитал қурилишда танлов савдоларини ташкил қилиш ўтказиш, экспертиза ва танлов ҳужжатларини тайёрлаш сарф-харажатлари тўплами (Давархитектқурилиш Қўмитаси 29.11.2000й. 71-сон буйруғи) Буюртмачи хизмати таъминоти, шу жумладан, техник назоратни амалга ошириш Молиялаштиручи ташкилотлар томонидан ўрнатилган тартибда тасдиқланган ва рўйхатдан ўтказилган харажатлар сметаси (Вазирлар Маҳкамасининг 2003 йил 12 сентябр 395-сон қарорининг 2-сон иловаси 51 банди “Марказлаштирилган манбалар ҳисобига қурилишни ташкил этиш, молиялаштириш ва кредитлаш тартиби тўғрисида низом”) Давлат архитектура ва қурилиш назорати (ДАҚН) ташкилотлари таъминоти ажратмалари Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг қарори асосида. Объект қурилиши банк кредитлари ҳисобига молиялаштиришда (ташкил этиш, мажбурият ва ш.к. учун банк комиссияси) объект қурилиши давридаги банк кредитлари фоизлари ва кредитлар билан боғлиқ бошқа харажатлар Ҳисоб-китоб бўйича ва кредит шартномаси асосида Харажатларнинг номи Харажатларни аниқлаш учун тавсия этилган меъёрий ҳужжатлар Ер майдонини ажратиш харажатлари Амалдаги нархлар асосида, ҳисоб-китоб бўйича Бузиб ташланган иморат ва кесиб ташланган дарахтлар ва буталар, бино ва иншоотларни кўчириш ёки бузилганлари ўрнига янги бино ва иншоотларни қуриш учун бадал Амалдаги кадастр кўрсаткичлари қиймати асосида ҳисоб-китоб бўйича Асосланган ҳолда қурилишга боғлиқ бўлган бошқа харажатлар Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 11.06.03 йил 261-сон қарори 1 иловаси 18 бандига кўра ҳисоб-китоб бўйича ва тасдиқловчи ҳужжатлар. 3. Пудратчининг “бошқа харажатлари”ни аниқлаш тартиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 11.06.03 й. 261- сон қарори 1 иловаси 16 бандининг 1 абзаци ва 18 банди (бошқа харажатлар) пудратчининг “бошқа харажатлари” зарурий фойдадан, шу жумладан пудрат ишлари (хизматлар) бозори конъюнктурасидан келиб чиқиб, мажбурий тўловлар ва ажратмалардан иборат бўлади. Буюртмачи томонидан танлов савдоларини ўтказиш учун савдо танловига қўйиладиган объект қурилишининг бошланғич нархи Ўзбекистон Республикаси Давлат Статистика Қўмитасининг (“Қурилиш ишлари, маҳсулотлари ва хизматлари харажатлари ҳақидаги асосий кўрсаткичлар”) статистика ҳисоботи бюллетенларидаги тегишли ҳудудлар бўйича пудрат ташкилотларининг “бошқа харажатлари” солиштирма миқдори кўрсаткичларига асосан юзага келади. Савдо танлови ўтказилмай пудратчи билан тўғридан тўғри шартнома тузилган бўлса, объектни (қурилишни) шартномавий жорий нархини аниқлашда пудратчининг “бошқа харажатлари” даражаси ШНҚ 4.01.16-09 га мос равишда асосланган ҳисоб-китоб ва томонлар келишуви асосида қабул қилинади. Пудратчининг “бошқа харажатлари” моддаларнинг таркиби Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999 йил 54-сон Қарори “Маҳсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби ҳамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисидаги низоми”га киритилган ўзгартиришлари билан мос келади. Меъёрлаштирилган моддалар харажати бўйича харажатларни аниқлаш, амалдаги қонуний ва меъёрий актлар бўйича уларнинг миқдор қисмида аниқ белгиланган харажатларига асосан амалга оширилади. Пудратчининг “бошқа харажатлари” даражасини аниқлаш, қабул қилинган базис кўрсаткичлари даврига мос равишда амалга оширилади (ўтган 12 ой натижалар ҳақидаги) пудрат ташкилотининг аниқ баланс кўрсаткичлари ва молиявий ҳисоботлар форма 2, корхона харажатлари форма 5-С, меҳнат бўйича форма 1-Т, ҳисобот форма 1-МБ (кичик ва микрофирмалар учун) ва ҳисобот кўрсаткичлари таҳлили асосида қуйидаги формула бўйича аниқланади: Пудратчининг “бошқа харажатлар” даражаси фоиз ҳисобида: У = (Пп/Спр) х 100 Бунда: У – пудратчининг бошқа харажатлар даражаси (миқдори) ишлаб чиқариш таннархига нисбатан қурилиш ишлари иш бажарилган вақтига мувофиқ монтаж, таъмирлаш, ишга тушириш ва созлаш, “Фойдаланишга тайёр ҳолдаги объект (“Под ключ”)”да ҳисобга олинган асбоб-ускуна монтажи нархи ҳисобга олинмаган ҳолда; Пп - мазкур методик тавсияларнинг 1, 2, ва 3 иловаларидаги харажатлар рўйхатига мувофиқ ҳолда, пудратчининг бошқа харажатлари (қиймат кўрсаткичи) иш бажарилган вақтига мос равишда аниқланади; Спр – ишлаб чиқариш таннархи иш бажарилган вақтга мувофиқ монтаж, таъмирлаш, ишга тушириш ва созлаш, “Фойдаланишга тайёр ҳолдаги объект (“Под ключ”)”да ҳисобга олинган асбоб-ускуна монтажи нархи ҳисобга олинмаган ҳолда; Пудратчининг “бошқа харажатлар” миқдорини “сўмда” аниқлаш учун фоиз даражасида: Пп=Са+Спо+Нпр, Бунда: Са – мазкур методик тавсияларнинг 1, 2 иловаларидаги қурилиш монтаж фаолиятига тегишли пудрат ташкилотини базис даврига мос баланс ҳисобидаги маъмурий харажатлар; Спо – мазкур методик тавсияларнинг 1, 2 иловаларидаги қурилиш монтаж фаолиятига тегишли пудрат ташкилотини базис даврига мос баланс ҳисобидаги бошқа операцион харажатлар;